Dyskusja nad podatkiem od kapitału i od wzbogacenia wojennego (1917–1920; 2021)

Abstract

Celem artykułu było porównanie dwóch debat nad nadzwyczajnymi podatkami (podatkiem od kapitału oraz podatkiem od wzbogacenia wojennego) z lat 1917–1920 i 2021 (podatkiem od majątku). Badanie wykazało, że na poziomie języka naturalnego następuje w tej kwestii niewielki postęp argumentacyjny. Oczywiście, pojawiają się pojedyncze nowe argumenty, jednak dzieje się tak głównie z powodu postępu technologicznego i coraz większego skomplikowania systemu podatków majątkowych. Jakość badań rośnie bowiem głównie na poziomie proceduralnym, poprzez zastosowanie bardziej zaawansowanych metod ilościowych (pozwoliły one na przykład na porównywanie wskaźników elastyczności różnych składników majątkowych tworzących podstawę opodatkowania, co zdaniem autorów tychże badań przekłada się bezpośrednio na zwiększoną, bądź zmniejszoną, możliwość ucieczki od podatków konkretnych fragmentów masy majątkowej). Przeprowadzone w niniejszym artykule badanie doprowadziło do wniosku, iż potrzebne są nowe ramy teoretyczne dla badań nad nadzwyczajnymi podatkami majątkowymi z uwagi na zmieniające się okoliczności fiskalne, poszerzający się zasób wiedzy i uwarunkowania prawne wprowadzania podatków, a także ewoluujące rozumienie sprawiedliwości podatkowej oraz odmienne niż w przypadkach historycznych stosowanie narzędzi polityki makroekonomicznej. Jednocześnie nie wolno zapominać, iż fundamentalne problemy dotyczące nadzwyczajnych podatków majątkowych zostały bardzo klarownie wyjaśnione w tekstach znanych ekonomistów neoklasycznych, w związku z czym nowa teoria nie może powstawać w oderwaniu od historycznych korzeni.

The aim of the article is to compare two debates: the first from the years 1917-1920 over capital levy (CL) and war wealth levy (WWL), the second from the year 2021 over wealth taxes. The results enable it to be shown that it is doubtful whether any progress has at all been made when it comes to formulating new arguments explicable in natural language. Certainly, some new arguments appear due to technological progress and constant changes in tax law. There is also big improvement in the precision of methods used (quantitative instead of qualitative methods). The intricacies of the legal system cause even more complications which let us assume that we have a growing body of arguments in modern times while, in fact, these arguments resulted precisely from the very fact that legal acts have become more complicated. The bright side is that there are some new scientific ideas like assessing the cost of the wealth taxes system and using elasticity to predict wealth fragmentation as a reaction to the implementation of the new tax. The study leads to the conclusion that a new theoretical framework for research on extraordinary wealth taxes is needed due to the changing factual circumstances and legal conditions for their introduction, the changing understanding of tax fairness and the different use of macroeconomic policy tools in comparison to historical cases. However, the achievements of economists who paved the way for the idea of extraordinary taxation should be appreciated and properly emphasized in the process of creating a new framework.