Źródła niepewności prowadzenia działalności w warunkach VUCA z punktu widzenia producentów rolnych. Studium przypadku

W ostatnich latach nieoczekiwane wydarzenia, jak np. pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie, czy skutki zmiany klimatu spowodowały, że przed producentami (także rolnymi) stanęły zupełnie nowe wyzwania. Zdarzenia te były nieprzewidywalne, złożone i skazujące producentów na konieczność funkcjonowania w warunkach większej niepewności. Na określenie tej sytuacji zaczęto używać terminu VUCA, który jest akronimem wyrazów Volatility (zmienność), Uncertainty (niepewność), Complexity (złożoność), Ambiguity (niejednoznaczność). Świat VUCA jest rzeczywistością, w której producenci muszą się odnaleźć, a zastosowanie analizy otoczenia za pomocą narzędzi zarządzania ryzykiem może im pozwolić właściwie się przygotować do tego, aby w momentach kryzysowych wykorzystać szanse i niwelować zagrożenia. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie sytuacji niepewnych (ryzyk) w czasach VUCA, których najbardziej obawiają się w swojej działalności badani producenci rolni. W badaniu wzięło udział celowo dobranych siedmiu producentów rolnych, którzy posiadają gospodarstwa o średnim areale ok. 190 ha na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Na podstawie zmodyfikowanej analizy FMEA badani producenci dokonali oceny znaczenia wskazanych przez siebie potencjalnych problemów, możliwości i przewidywalności ich wystąpienia. Według nich największą niepewność budzą rosnące, w wyniku inflacji, koszty związane z bieżącą działalnością. Niepokoi ich także to, że czynniki prawne, polityka monetarna i fiskalna państwa, które z definicji powinny łagodzić skutki funkcjonowania w warunkach VUCA, poprzez swoją nieprzewidywalność wzmagają wręcz poczucie niestabilności funkcjonowania oraz uniemożliwiają formułowanie planów średnio- i długookresowych. Wskazanie przez badanych producentów niższego poziomu ryzyka dla czynników popytowych może świadczyć o tym, że popyt na produkty rolne jest relatywnie stabilny i nie podlega gwałtownym wahaniom. Większe ryzyko badani producenci zauważają w nieprzewidywalności podaży, zarówno ze względów niezależnych (pogoda) jak i wynikających ze skutków politycznych (np. napływ towarów z Ukrainy).

In recent years, unexpected events such as the COVID-19 pandemic, the war or the effects of climate change have caused producers (including farmers) to face completely new challenges. Because these events were unpredictable, complex and forcing manufacturers to operate under conditions of greater uncertainty, the term VUCA has become increasingly used. The world of VUCA is a reality in which manufacturers have to find their own way of operating, and applying environmental analysis with the use of risk management tools can allow them to properly prepare themselves to seize opportunities and mitigate risks in times of crisis. The purpose of this article is to identify the uncertainties (risks) in times of VUCA, which agricultural producers are most afraid of in their activities. On the basis of the modified FMEA analysis, the audited producers assessed the significance of the potential problems they identified, the possibilities and the predictability of their occurrence. According to them, the biggest uncertainty is caused by the rising costs of their current operation, as a result of inflation. It is a worrying fact that the legal factors, monetary and fiscal policies of the state, which by definition should mitigate the effects of functioning under VUCA conditions, due to their unpredictability are creating a sense of instability and the inability to formulate medium- and long-term plans. On the other hand, the indication by producers of a lower lever risks for demand factors may mean that demand for agricultural products is relatively stable and not subject to sudden fluctuations. Producers perceive greater risks in the unpredictability of supply, both for independent reasons (weather) and those resulting from political consequences (e. g. the influx of goods from Ukraine).