Geograficzne położenie Polski sprzyja dokonywaniu przestępstw gospodarczych o charakterze transgranicznym, związanych z naruszaniem przepisów o podatku akcyzowym. Szara strefa stanowi działalność gospodarczą, której czynności omijają rządowe regulacje prawne, zatem znajduje się poza wiedzą organów państwa. Obejmuje ona transakcje pieniężne i niepieniężne o charakterze prawnym, czyli działalność, która podlegałyby opodatkowaniu, gdyby została zgłoszona odpowiednim władzom. Poziom szarej strefy tytoniowej w Polsce w latach 2015–2020 ulegał znacznemu obniżeniu. Celem artykułu jest omówienie poziomu szarej strefy i identyfikacja determinant wpływających na jej poziom w badanym okresie. Do osiągnięcia zamierzonych celów przeprowadzono analizę literatury krajowej oraz międzynarodowej, a także raportów. Wnioski sformułowano dedukcyjnie. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że przewidywalna i racjonalna polityka akcyzowa, skuteczne egzekwowanie zaostrzanych kar oraz doskonalenie sprawności operacyjnej odpowiednich służb stanowią kluczowe determinanty obniżającego się poziomu szarej strefy w badanym okresie.

Abstract: Poland’s geographic location is conducive to cross-border economic crimes related to violations of excise tax regulations. The shadow economy is an economic activity that circumvents government regulation and is therefore beyond the knowledge of government authorities. It includes both monetary and non-monetary transactions of a legal nature and includes activities that would be taxable if reported to the appropriate authorities. The level of Poland's tobacco shadow economy declined significantly between 2015 and 2020. The aim of the article is to discuss the level of the shadow economy and identify the determinants affecting its level during the period studied. To achieve the objectives, analysis of national and international literature and reports was conducted. Conclusions were formulated deductively. On the basis of the analysis, it was concluded that the predictable and rational excise policy, effective enforcement of harsher penalties and improvement of the operational efficiency of relevant services are the key determinants of the decreasing level of the shadow economy in the examined period.