From the apartment for the worker to the apartment for Kovalsky: concepts and realities of housing in Poland in years 1918–1939 and 1944–1989

In pre-war Poland housing for families of modest incomes in towns (chiefly workers) was not the object of particular interest of the state authorities. Direct state involvement in solving the deteriorating conditions of workers’ housing, cooperative building and employer initiatives in providing workers’ housing were of negligible significance. Two factors had a decisive influence on the transformations of this housing policy after World War II : varied war consequences (demographic and wide-scale destruction of the housing stock), and the political concepts of the new Polish authorities. The new housing policy was already formulated in 1944–45. In accordance with the new law, local authorities acquired the right to allocate housing to people whose work required living in towns. The ideological pressure to ensure better housing conditions, above all for industrial workers, caused restrictions on investment opportunities in the private housing sector initiative. It began to change after 1956. The Polish housing question was to be solved by state-subsidised cooperative building . Distinguishing workers as that social group which for ideological reasons deserved privileged access to new housing was ever more frequently replaced in the official language of the authorities with “non-class” distinctions (faceless Mr and Mrs Kovalski). In the end phase of the People’s Republic, workers’ housing conditions bore no comparison to those from before the war. But while the gaps separating them from those of other, higher social strata remained, the disproportions were reduced as compared to those of the prewar period.

W przedwojennej Polsce problem mieszkań dla rodzin miejskich o skromnych dochodach (głównie robotników) nie był przedmiotem szczególnego zainteresowania władz państwowych. Bezpośrednia interwencja państwa mająca na celu rozwiązanie pogarszającej się sytuacji mieszkaniowej robotników, budownictwo spółdzielcze i inicjatywy przedsiębiorców nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Na politykę mieszkaniową po II wojnie światowej miały decydujący wpływ dwa czynniki: różnorodne konsekwencje wojny (demograficzne, duża skala zniszczeń substancji mieszkaniowej) i polityczne koncepcje władz nowej Polski. Nowa polityka mieszkaniowa została sformułowana już w latach 1944–1945. Zgodnie z powojennym ustawodawstwem władze miały prawo przydzielania mieszkań osobom, których praca wymagała zamieszkania w mieście. Presja ideologiczna zapewnienia lepszych warunków mieszkaniowych przede wszystkim dla robotników przemysłowych spowodowała zastosowanie restrykcji wobec inicjatywy prywatnej w sektorze mieszkaniowym. Ta polityka zaczęła się zmieniać po 1956 r. Polska kwestia mieszkaniowa miała być rozwiązana przez subsydiowaną przez państwo spółdzielczość mieszkaniową. Wyróżnianie robotników jako grupy społecznej, która z przyczyn politycznych winna cieszyć się uprzywilejowanym dostępem do nowych mieszkań, coraz częściej było zastępowane w oficjalnym języku władz przez dystynkcje „nieklasowe” (anonimowi Kowalscy). W końcowym okresie Polski Ludowej warunki mieszkaniowe robotników były nieporównywalnie lepsze od tych sprzed wojny. Chociaż dystanse oddzielające ich od grup o wyższym statusie społecznym pozostały, to dysproporcje w porównaniu z okresem przedwojennym zostały zredukowane.