Wpływ wybranych determinant ekonomicznych, demograficznych i kulturowych na zachowania żywieniowe konsumentów

Abstract

Potrzeby żywieniowe należą do podstawowych potrzeb fizjologicznych człowieka. Wpływają na postawy i wybory konsumentów, gdyż wiążą się z zaspokajaniem potrzeb pokarmowych. Dokonując wyboru żywności, konsument zazwyczaj kieruje się swoimi dochodami, preferencjami i przyzwyczajeniami. Cały splot rynkowych uwarunkowań wpływa na ostateczny wybór żywności. Celem artykułu jest identyfikacja i określenie wpływu wybranych czynników ekonomicznych, demograficznych i kulturowych na zachowania żywieniowe konsumentów w odniesieniu do współczesnych zmian rynkowych. W opracowaniu wykorzystano metodę przeglądu oraz krytycznej analizy literatury przedmiotu opublikowanej w latach 2004–2022. Wśród czynników ekonomicznych określono wpływ cen żywności oraz dochodów konsumentów na ich zachowania żywieniowe. Analiza wykazała, że cena żywności wysokiej jakości jest główną barierą ograniczającą wzrost jej popytu wśród konsumentów o niskich dochodach, którzy preferują tańsze produkty, dostarczające większe ilości energii. Im wyższy poziom dochodu, tym większy odsetek osób spożywających owoce i warzywa w codziennej racji pokarmowej. Czynniki demograficzne, takie jak płeć i poziom wykształcenia, wpłynęły na zachowania konsumentów na rynku żywności. Wybory żywieniowe kobiet częściej niż mężczyzn odpowiadają zasadom zdrowego żywienia, o czym świadczy wyższy udział owoców i warzyw w ich diecie, spożywanie większej liczby posiłków w ciągu dnia oraz preferowanie zdrowszych metod obróbki kulinarnej. Wzrost poziomu wykształcenia jest dodatnio skorelowany ze wzrostem świadomości żywieniowej konsumentów. Literatura dotycząca zwyczajów żywieniowych determinowanych czynnikami kulturowymi sugeruje, że osoby starsze najczęściej wykazują postawy etnocentryczne, zaś osoby młodsze chętnie wybierają żywność typową dla kuchni innych narodów.

Nutritional needs are basic physiological human needs. They influence consumer behaviour and individual consumer choices. When selecting food, consumers are impacted by their income, preferences, and habits. Market conditions affect the final selection of food. The aim of the article is to determine the impact of various economic, demographic and cultural factors on consumer behaviour with regard to contemporary market changes. The study uses the review method and a critical analysis of the subject literature from 2004–2022. The study identified food prices and consumer income as the prime factors influencing nutrition behaviour. The analysis shows that the price of high-quality food is the primary barrier for lower income consumers who prefer lower-end products that provide more energy. The higher the income, the greater the fruit and vegetable consumption. Demographic factors, such as sex and education, influence nutritional consumer behaviour. Dietary choices of women follow the principles of healthful nutrition more often than those of men, as evidenced by the following: the presence of fruit and vegetables in their diet, more meals per day, and particular cooking methods. The level of education is positively correlated with the awareness of proper nutrition habits. The subject literature on culinary habits as cultural determinants suggests that older people are more often ethnocentric, while younger consumers are open to other nations’ cuisines.