Literatura polska i psychoanaliza wobec problematyki tożsamości po 1989 roku

Abstract

Tożsamość to ważne pojęcie kultury ponowoczesnej. W Polsce wraz z przemianami po 1989 roku pojawiło się wiele tekstów, które podejmują tę problematykę. W celu ukazania bogactwa i złożoności ponowoczesnych tekstów literackich i psychoanalitycznych przeprowadzono analizy komparatystyczne polegające na czerpaniu z różnych założeń teoretycznych. W niniejszym artykule w zależności od badanego elementu czerpano z ustaleń psychoanalizy, ale także dekonstrukcji, feminizmu i „Gender Studies”. W publikacji zaprezentowano problematykę złożoności tożsamości. „Guguły” Wioletty Grzegorzewskiej to przykład literatury kobiecej, w której bohaterka odkrywa własną kobiecość. Męską realizację problematyki tożsamościowej omówiono na przykładzie „Poniewczasie” Wita Szostaka. W celu całościowego przedstawienia złożoności tożsamości płciowej nawiązano także do powieści Natalii Osińskiej „Fanfik”, w której bohaterka jest osobą transpłciową. W artykule ukazano także pojemny i bardzo złożony psychoanalityczny punkt widzenia na zagadnienie tożsamości. Artykuł ma charakter interdyscyplinarny, ze szczególnym uwzględnieniem literatury i psychologii, ale także elementów filozoficznych i socjologicznych.

Identity is an important term in postmodern culture. In Poland, following the transformation after 1989, there appeared many articles that deal with this topic. In order to show the richness and complexity of postmodern literary and psychoanalysis texts, many comparative analyses were carried out based on various theoretical assumptions. In this paper, depending on the issue under study, the authors drew from the findings of: psychoanalysis, deconstruction, feminism and „gender studies”. This paper discusses the complexity of identity. „Guguła” by Wioletta Grzegorzewska is an example of women’s literature in which the protagonist discovers her own femininity. The male realization of the identity problem was discussed based on Wit Szostak’s „Poniewczasie”. In order to present the complexity of gender identity as a whole, reference was also made to the novel by Natalia Osińska „Fanfik”, in which the protagonist is a transgender person. The paper also presents a capacious and very complex psychological point of view on the issue of identity. The study is interdisciplinary, with particular emphasis on literature and psychology, but also on philosophical and sociological elements.