Ubóstwo subiektywne i relatywne w krajach środkowoeuropejskich – według grup wiekowych

Abstract

W ocenie sytuacji społecznej oraz efektów działania instrumentów polityki dochodowej powszechnie korzysta się ze wskaźnika zagrożenia ubóstwem relatywnym. Jedną z alternatywnych miar jest wskaźnik ubóstwa subiektywnego identyfikujący osoby deklarujące niewystarczające dochody w odniesieniu do ich potrzeb. Celem badania jest porównanie wartości wskaźników ubóstwa relatywnego i subiektywnego w wybranych krajach środkowoeuropejskich ze szczególnym uwzględnieniem grup wiekowych respondentów. Weryfikowane jest przypuszczenie, że udział ubogich subiektywnie wśród ubogich relatywnie zmienia się w zależności od wieku. Analiza przeprowadzona została na podstawie danych EU-SILC obejmujących lata 2008–2018. Wyniki wskazują, że we wszystkich krajach zakres ubóstwa subiektywnego jest większy niż relatywnego. Litwa, Łotwa, Estonia oraz Słowacja w porównaniu do Polski, Węgier i Czech charakteryzują się większymi różnicami między analizowanymi w pracy miarami ubóstwa. Malejący w czasie zakres ubóstwa subiektywnego prowadzi do zmniejszenia się różnic między obiema miarami ubóstwa. Widoczna jest rozłączność grup ubogich, można wyodrębnić grupy tylko ubogie subiektywnie lub tylko relatywnie. Wyniki pokazują również malejącą liczbę ubogich subiektywnie wśród młodszych i większą liczbę ubogich relatywnie wśród starszych respondentów. Zaobserwowany trend w krajach Europy Środkowej wskazuje na pogłębiający się problem względnego ubóstwa materialnego najstarszych przy równoczesnym niezmienionym, a wręcz coraz lepszym poczuciu własnej sytuacji materialnej. Powyższe wyniki wskazują, że ubóstwo obiektywne względne i subiektywne opisują odmienne zjawiska.

In assessing the social situation and the effects of income policy instruments, the risk-of-poverty indicator known as objective poverty is commonly used. An alternative measure is subjective poverty, which identifies people declaring too low income in relation to their needs. The aim of our research was to compare the value of indicators of objective and subjective poverty in selected Central European countries, with particular emphasis on the age groups of the respondents. The assumption is verified that the share of the subjectively poor among the poor changes relatively depending on age. The analysis was based on the EU-SILC data covering the years 2008–2018. The results indicate that in all countries, the subjective poverty is greater than the objective poverty. Lithuania, Latvia, Estonia and Slovakia, compared to Poland, Hungary and the Czech Republic, are characterised by greater differences between various measures of poverty. There is also a downward trend in the rates of subjective poverty, which leads to a decrease in the differences between the two poverty measures. However, the separability of poor groups is also visible, with groups only subjectively or only objectively poor being distinguishable. The results also show a decreasing number of subjectively poor among younger respondents and a higher number of objectively poor among older respondents. The observed trend in the countries of Central Europe indicates a deepening problem of relative material poverty among the oldest people, while the sense of their own financial situation remains unchanged or even improved. The above results indicate that objective relative poverty and subjective poverty describe different phenomena.