Definiowanie pojęcia nieruchomości ziemskiej w polskim prawodawstwie agrarnym, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i jego realizacji

Abstract

Problem zakresu pojęcia nieruchomości ziemskiej stał się aktualny po 1990 r., kiedy do organów administracji i sądów zaczęły napływać wnioski reprywatyzacyjne dawnych właścicieli nieruchomości ziemskich lub ich spadkobierców prawnych kwestionujące legalność i zgodność z dekretem PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej decyzji o upaństwowieniu. Orzecznictwo sądowe, a zwłaszcza Naczelny Sąd Administracyjny, przyjęło stanowisko, iż pod pojęciem „nieruchomość ziemska” z art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z 6 września 1944 r. należy rozumieć jedynie „nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym”. W świetle tego nieruchomościami ziemskimi są wyłącznie obiekty mienia nieruchomego, które mają charakter rolniczy. Natomiast na podstawie przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że w momencie wejścia w życie dekretu PKWN z września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i jego realizacji była już znana i powszechnie stosowana definicja nieruchomości ziemskiej. Pod pojęciem „nieruchomość ziemska” rozumiano wtedy nieruchomość położoną poza granicami administracyjnymi miasta. Pojęcie nieruchomości ziemskiej było szerokie i obejmowało: majątek ziemski, dobra rycerskie i dobra ziemskie. Nieruchomość ziemska w tym czasie była traktowana jako całość nierozerwalnie połączonych ze sobą części składowych: użytków rolnych, sadów, dróg, terenów zabudowanych, wód, lasów, torfowisk, inwentarza żywego i martwego itp. Nawet budynki nieposiadające pełnej przydatności gospodarczej dla gospodarstwa rolnego stanowiły integralną część nieruchomości ziemskiej.

The scope of the notion of “real estate” became current in the years after 1990, when applications began to flow to administrative organisations and courts for the reprivatisation of land from former owners or their heirs. These applications questioned the legality of the PKWN [Polish Committee of National Liberation] decree of 6th September 1944 on agricultural reform and the decision to implement nationalisation. The judiciary, and especially the Supreme Administrative Court adopted the position that the notion of “real estate” mentioned in article 2. Act 1. Paragraph e) of the decree of the PKWN should be understood as referring specifically to “real estate of an agricultural nature”. In light of this ruling real estate is exclusively property of an agricultural nature. However, on the basis of research, it is necessary to state that at the moment the decree of 1944 came into force there was a well-known and universally applied definition of “real estate”. Included within the concept of “real estate” was property located beyond the borders of municipal administrations. “Real estate” was a broad term and included: land assets, manor houses and landed property. During this period real estate was treated as an indivisible whole which combined: arable land, orchards, roads, built up areas, water, forests, peat bogs, livestock, and so on. Even buildings which were of little or no use to the agricultural economy were included within the parameters of real estate.