Koncentracja i rozpraszanie pieniądza w systemie fiskalnym

Budżet państwa jest istotnym instrumentem oddziaływania na koniunkturę, jednakże w analizie przepływów pieniądza w systemie fiskalnym zazwyczaj nie eksponuje się jakościowych aspektów cyrkulacji pieniądza, związanych chociażby ze stopniem jego koncentracji lub rozproszenia. Brak rozważań jakościowych w ekonomii głównego nurtu sprawia, że punktem odniesienia dla jakościowego modelowania strumieni pieniądza mogą być teorie wypracowane na gruncie dyscyplin pozaekonomicznych. Zgodnie z ogólną teorią systemów i termodynamicznym ujęciem zjawisk gospodarczych, przepływy pieniądza w gospodarce nie mają charakteru jednorodnego. Pieniądz cyrkuluje w obiegu złożonym z dwóch segmentów – zstępującego i wstępującego. Ruch pieniądza w segmencie zstępującym odbywa się niejako automatycznie – pieniądz wykonuje określoną pracę i ulega dysypacji (następuje wzrost entropii). Z kolei ruch pieniądza w segmencie wstępującym wiąże się ze zmniejszeniem entropii, a więc wymaga wykonania pracy nad pieniądzem przez otoczenie. W opracowaniu przedstawiono specyfikę systemu fiskalnego państwa, traktowanego jako jeden z mechanizmów koncentracji pieniądza, pozwalający na zwiększenie możliwości wykonania pracy przez pieniądz, zaprezentowano jakościowe spojrzenie na rozproszenie wydatków budżetowych, a także porównano mechanizmy cyrkulacji pieniądza w gospodarkach scentralizowanych i zdecentralizowanych. Zauważono, że niewskazane jest wydatkowanie wysoce skoncentrowanego pieniądza budżetowego dla pokrycia wielu relatywnie niewielkich kwot, które mogą być uzasadnione względami społecznymi, ale cechują się niską ekonomiczną efektywnością.

National budget is an important instrument affecting the economic situation. However, mainstream economics lacks analyses of qualitative aspects of money circulating in the fiscal system. Therefore, to a certain extent, one can refer to some chosen concepts taken from the general systems theory and thermodynamics. Accordingly, the circulation of money can be seen as composed of two segments (descending and ascending). On the descending segment money flows somehow automatically (it performs work and dissipates), while on the ascending segment its flow requires decrease of its entropy, which means that the economics environment has to perform work in order to concentrate dissipated sums of money. In this paper we describe the fiscal system as one of the mechanisms of concentration of money, present a qualitative view on the dissipation of budgetary expenses and compose chosen features of centralized and decentralized economies. It is stated that it is not advisable to spend highly concentrated money from national budget to cover a lot of relatively insignificant expenses which might be socially justified, but in fact are economically inefficient.