Dowody w rzymskim procesie karnym okresu republiki na przykładzie mów Cycerona

Przedmiotem opracowania są dowody w rzymskim procesie karnym okresu republiki, na jakie powołuje się Cyceron w swoich mowach. Analizie poddałem trzy mowy oskarżycielskie Cycerona przeciwko Katylinie oraz dwie mowy obrończe Cycerona wygłoszone w sprawach przeciwko Lucjuszowi Murenie i Gnejuszowi Plancjuszowi. W podsumowaniu stwierdza się, że pomimo upływu 2000 lat we współczesnym polskim procesie karnym w zasadzie występują takie same źródła i środki dowodowe, jak w procesie rzymskim okresu republiki. Źródłami dowodowymi są osoby i rzeczy oraz dokumenty, a środkami dowodowymi zeznania świadków i opinie biegłych oraz treść dokumentów. Występuje tzw. mały świadek koronny, którym w procesie przeciw Katylinie był Tytus Wolturcjusz. Wykonywane są tożsame czynności dowodowe. Tym, co różni oba procesy, jest brak wpływu opinii publicznej na treść wyroku i wszystkich innych czynności procesowych oraz na ocenę dowodów. W polskim procesie karnym dowodami nie są argumenty (probationes artificiales). Oba procesy karne różni też charakter wyjaśnień oskarżonego. W procesie rzymskim nie stanowiły one dowodu, a współcześnie jest to ważny dowód o charakterze pierwotnym i bezpośrednim.

The subject of the study is evidence in the Roman trial of the Republic period, which Cicero invokes in its speeches. In this study was analyzed three of Cicero's speeches on the charges against Catilina and two of Cicero's speeches on the defence in cases against Lucius Murena and Gnaeus Plancius. It is concludes that even after 2000 years there are, in general, the same sources and evidence in the current Polish criminal trial as well as in the Roman trial of the Republic period. The sources of evidence are persons and objects as well as documents, and by means of evidence: testimonies of witnesses and expert opinions as well as the content of documents. There is a so-called a small crown witness who was Titus Volturcius in the trial against Catilina. There are identical enquiries. The difference between the two trials is the lack of influence of public opinion on a judgment and all other procedural acts and on an assessment of evidence. Arguments (probationes artificiales) are not evidence in the Polish criminal trial. Both criminal trials also differ in the nature of the defendant's explanations. They did not constitute evidence in the Roman trail and nowadays it is an important evidence of direct or indirect nature.