Poglądy ustrojowo-polityczne Krzysztofa Grzymułtowskiego

Krzysztof Grzymułtowski był jednym z najpotężniejszych i najbardziej znaczących polityków Rzeczpospolitej w drugiej połowie XVII w. Jego kariera polityczna przebiegała w sposób charakterystyczny dla magnatów swojej epoki. Większość czasu pozostawał w opozycji do dworu, z czasem stając się jednym z przywódców partii antydworskiej. Te okresy działalności kasztelana, a następnie wojewody wielkopolskiego cechują się przede wszystkim działaniami mającymi na celu zdyskredytowanie polityki prowadzonej przez kolejne dwory królewskie. Aktywność opozycyjna nie tylko Grzymułtowskiego, ale całego obozu „malkontentów” cechowała się przeważnie brakiem jednolitego programu politycznego i polegała wyłącznie na paraliżu działań dworu oraz destabilizacji sytuacji politycznej kraju. Przy tym magnat wielkopolski chętnie odwoływał się do poparcia mas szlacheckich, szafując hasłami obrony dawnych praw i prerogatyw stanu uprzywilejowanego. Krótkie okresy, w których Grzymułtowski współpracował z poszczególnymi monarchami (najczęściej skaptowany zaszczytami i gratyfikacjami majątkowymi) ujawniły jego nieprzeciętną kreatywność polityczną. Postulaty, które wyszły od wojewody poznańskiego, szczególnie charakter i niepohamowana chciwość Wielkopolanina nie pozwoliły spożytkować jego w okresie współdziałania z Janem III Sobieskim na początku jego panowania, były innowacyjne i reformatorskie, przy tym nie odbiegały od aktualnych potrzeb reformy ustroju państwowego. Niestety talentów oratorskich (był jednym z najwybitniejszych mówców sejmowych doby staropolskiej) i pomysłów na konstruktywne działanie zmierzające do poprawy ustroju Rzeczpospolitej.

Krzysztof Grzymułtowski was one of the most powerful politicians in the Republic of Poland in the second half of the 17th century. His political career proceeded in the way which was characteristic for the Polish magnates of his era. Most time he remained in the anticourt opposition, later becoming one of his leaders. Those periods were characterised by the efforts which were to discredit the court politics. The opposition, not only of Grzymułtowski, but of all the “malcontent” camp, was hallmarked by no uniformed political programme and consisted only of paralyzing the court activities, which triggered destabilization of the political situation in the country. At the same time Grzymułtowski likely appealed to the support of noble masses, proposing typical slogans, such as defending the ancient rules and privileges of the nobles. Short periods when Grzymułtowski was cooperating with the court (mostly tempted by honours and gratifications) showed his outstanding political creativity. His postulates, particularly in the period when he cooperated with the king Jan III Sobieski, were innovative and reformist. Unfortunately his character and uncontrollable greed did not let him made use of his oratorical talents (Grzymułtowski was one of the greatest speakers of the ancient Polish Sejm) and ideas for activities heading to improve the Polish political system.