Kwestie nierówności w systemie wsparcia bezpośredniego w krajach Unii Europejskiej w świetle nowego budżetu na lata 2014-2020

W pracy przedstawiono kwestie roli i znaczenia płatności bezpośrednich w rolnictwie Unii Europejskiej w kontekście przygotowania wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020. Celem płatności bezpośrednich, wprowadzonych w 1992 roku, było wyrównywanie dochodów rolników, które były, i nadal są, niższe niż dochody ludności zatrudnionej w innych działach gospodarki narodowej. Wsparcie przeznaczone na płatności bezpośrednie rozdzielane jest na poszczególne państwa członkowskie z uwzględnieniem różnych modeli naliczania płatności. W przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych największe dopłaty pozyskują rolnicy w Grecji, Belgii, Holandii i na Malcie, a najmniejsze na Łotwie, w Rumunii, Estonii i na Litwie. Jak pokazują wyniki wielu analiz, w rezultacie wsparcia bezpośredniego w wielu krajach zmniejszyło się zróżnicowanie między dochodami rolników a dochodami uzyskiwanymi w innych grupach zawodowych, ale jednocześnie następuje stały wzrost nierówności dochodowych między gospodarstwami rolnymi, a także między krajami. Jest to m.in. efekt różnych systemów naliczania dopłat bezpośrednich, tzw. modeli naliczania płatności. Pojawiają się liczne głosy krytyczne dotyczące głównie różnic w systemach naliczania płatności w krajach UE, które skutecznie blokują niwelowanie nierówności w poziomie rozwoju rolnictwa krajów UE. Konieczne są zmiany w systemie wsparcia bezpośredniego, których celem powinno być ujednolicenie systemu płatności bezpośrednich między krajami członkowskimi z uwzględnieniem nowych metod liczenia, uwzględniających np. PKB na jednego mieszkańca, średni dochód z gospodarstwa, wysokość pozyskiwanych do tej pory dopłat bezpośrednich, zamożność rolników, efektywności produkcji rolnej, a także uwarunkowania naturalne (klasę użytków rolnych, ukształtowanie terenu, klimat itd.).

The paper presents the issue of the role and the importance of direct payments in the European Union agriculture in the context of the new financial framework for 2014-2020. The purpose of direct payments, introduced in 1992, was to equalize the income of farmers, who had, and still receive the lower income than people employed in the other sectors of the national economy. Direct payment support has been divided taking into account different models. The largest subsides per one hectare is acquired by farmers from Greece, Belgium, the Netherlands and Malta, while the smallest in Latvia, Romania, Estonia and Lithuania. Many studies show that the differentiation between the income of farmers and the incomes of other groups is decreasing, but the constant increase of disparities between the farm’s income, as well as the farms from different countries, is growing. This is the effect of, primarily, different systems of direct subsidies calculations, so called models of direct payments. There are many critical voices relating to these different systems that causes elimination of disparities in the EU agriculture impossible. Changes of the system of direct payments are essential, with, first of all, harmonizing the system of direct payments between Member States, taking into account the new methods of counting with for example: GDP per capita, the average income of household, the amount of received aid, the effectiveness of agricultural production, as well as natural conditions (the quality of agricultural land, terrain, climate, etc.).