Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 76(4)/2023
URI dla tej Kolekcji
Przeglądaj
Przeglądanie Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 76(4)/2023 według Data dodania
Aktualnie wyświetlane 1 - 10 z 10
Wyniki na stronie
Opcje sortowania
- PozycjaUwagi o znaczeniu chrześcijańskiej aksjologii dla zintegrowanego rozwoju(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Woźniak, Michał GabrielW artykule zwrócono uwagę na przyczyny tendencji do marginalizacji dobra wspólnego i problemy związane z podnoszeniem jakości wartościowego życia w świecie podporządkowanym indywiduom maksymalizującym korzyści własne policzalne w kategoriach rynkowych. Autor postuluje zwrócenie uwagi na potrzebę respektowania tych duchowych wyznaczników modernizacji kapitału ludzkiego, które kształtują wolę działania na rzecz zintegrowanego rozwoju. Analiza jest zredukowana do wskazania znaczenia depozytu aksjologicznego religii chrześcijańskiej i wyjaśnienia, dlaczego ten depozyt jest spójny z orientacją na zintegrowany rozwój.
- PozycjaPoziom realizacji dziesiątego celu zrównoważonego rozwoju w krajach Unii Europejskiej – ocena przy wykorzystaniu wielowymiarowej analizy porównawczej w ujęciu dynamicznym(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Raczkowska, Małgorzata; Mikuła, AnetaWspółczesne nierówności społeczne i ekonomiczne stanowią jedną z głównych przeszkód dla zrównoważonego rozwoju, nie tylko w ramach poszczególnych społeczeństw, ale także na skalę globalną. Utrzymywanie się dysproporcji przestrzennych w Unii Europejskiej w obszarze redukcji nierówności uzasadnia potrzebę przeprowadzenia badań w tej dziedzinie. Celem niniejszego artykułu jest zidentyfikowanie i ocena stopnia realizacji dziesiątego celu zrównoważonego rozwoju – redukcji nierówności – w krajach Unii Europejskiej. Badania obejmują okres od 2018 do 2022 r. Ocena realizacji wybranego celu oparta jest na wskaźnikach monitorowanych przez Eurostat. W artykule zastosowano wielowymiarową analizę porównawczą, korzystając z metody porządkowania liniowego w ujęciu dynamicznym. Na podstawie obliczonego miernika syntetycznego opracowano ranking krajów, wyodrębniono grupy typologiczne oraz obliczono skalę zmian w stopniu realizacji dziesiątego celu między krajami UE. Wyniki badań wskazują na znaczące zróżnicowanie między państwami unijnymi pod względem poziomu nierówności społecznych i ekonomicznych. Kraje Europy Zachodniej i Północnej zajmowały wyższe pozycje w rankingach, podczas gdy kraje Europy Południowej i Wschodniej plasowały się na niższych miejscach. Luksemburg, Irlandia i Holandia zajmowały pierwsze trzy pozycje we wszystkich analizowanych latach. Z kolei na drugim końcu skali znalazły się dwa najuboższe kraje unijne – Rumunia i Bułgaria, a także Hiszpania i Włochy, które szczególnie dotknięte były problemem migracji. W 2022 r. zaobserwowano poprawę wartości wskaźnika syntetycznego w porównaniu do 2018 r. w 13 krajach UE, zwłaszcza w Grecji, Portugalii, Polsce i Chorwacji. Natomiast największy spadek wartości miernika syntetycznego odnotowano w czternastu państwach, zwłaszcza w Estonii, Bułgarii i Rumunii.
- PozycjaOpodatkowanie dochodu w społeczeństwie „męskim” i „żeńskim” – czy istnieje związek między systemem opodatkowania dochodu, dobrobytem kobiet a wzorcem kultury w państwach OECD?(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Wiśniewska-Kuźma, MagdaW artykule zaproponowano uwzględnienie uwarunkowań kulturowych w objaśnianiu różnic w strukturze i progresywności opodatkowania dochodu oraz dobrobycie społeczno-ekonomicznym kobiet w państwach OECD. Stwierdzono występowanie związku między strukturą opodatkowania dochodu i jego progresywnością a dobrobytem społeczno-ekonomicznym kobiet oraz nierównościami płci, determinowanym uwarunkowaniami kulturowymi. W oparciu o klasyfikację wymiarów kultury Hofstede dokonano podziału państw OECD na siedem klastrów. Najwyższy poziom dobrobytu kobiet oraz najniższe dysproporcje względem płci wykazał model cechujący się niskim poziomem wskaźnika dystansu do władzy, umiarkowanym poziomem wskaźnika indywidualizmu, najwyższym poziomem kobiecości, niskim poziomem unikania niepewności, relatywnie niskim poziomem wskaźnika długoterminowej orientacji oraz silną pobłażliwością. Ujawniono, że wyższemu poziomowi dystansu do władzy, męskości, powściągliwości i unikaniu niepewności, towarzyszy niższy poziom dobrobytu i wyższy poziom nierówności społeczno-ekonomicznych względem płci, a w przypadku zmiennych charakteryzujących opodatkowanie dochodu – niższe znaczenie fiskalne PIT, a wyższe składek na ubezpieczenia społeczne. Wykazano, że państwa o wyższym dobrobycie kobiet i niższych nierównościach ekonomiczno-społecznych względem płci cechuje wyższe znaczenie fiskalne PIT w przeciwieństwie do składek na ubezpieczenia społeczne, ze względu na wyższe stawki PIT w obu grupach dochodowych, niższy stopień progresji w PIT i klina podatkowego. Wyniki stanowią oryginalny wkład, dostarczając dowodu, że społeczeństwa egalitarne, o wyższym poziomie dobrobytu kobiet i niższych dysproporcjach w dobrobycie względem płci, wykazują preferencje wyższego opodatkowania dochodu podatkiem od dochodów osobistych, o niższej progresywności w porównaniu do obciążenia dochodu składkami na ubezpieczenia społeczne.
- PozycjaNierówności odpornościowe państw Unii Europejskiej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Król, PaulinaCelem artykułu jest identyfikacja grup państw Unii Europejskiej cechujących się zbliżonym poziomem rezyliencji ekonomicznej w okresie występowania sytuacji kryzysowych oraz zależności pomiędzy poziomem rezyliencji ekonomicznej a poziomem rozwoju gospodarki, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Hipoteza zakłada, że Polska cechuje się słabą odpornością ekonomiczną, a poziom rezyliencji ekonomicznej członków Unii Europejskiej jest skorelowany z poziomem rozwoju gospodarki. Zakres przedmiotowy badania tyczy się poziomu odporności ekonomicznej oraz poziomu rozwoju gospodarki. Zakres podmiotowy badania objął państwa Unii Europejskiej z wyłączeniem Luksemburga i Malty, natomiast czasowy – rok 2021. W artykule zastosowano analizę literatury oraz statystyczną metodę badawczą. Dokonano przeglądu literatury światowej odnoszącej się do sytuacji kryzysowych oraz zagadnienia odporności podmiotów gospodarczych. W empirycznej części artykułu przedstawiono wyniki grupowania krajów Unii Europejskiej ze względu na ich rezyliencję ekonomiczną oraz wyniki analizy współczynnika korelacji pomiędzy odpornością ekonomiczną a poziomem rozwoju gospodarek. Każde państwo Unii Europejskiej cechuje się innym poziomem rezyliencji ekonomicznej. Najwyższy jej poziom cechuje kraje nordyckie i Holandię. Polska, wraz z państwami bałkańskimi, należy do grupy członków UE o najniższym poziomie odporności, jednak dla Polski jest on nieco wyższy w przypadku aspektów związanych z odpornością edukacyjną oraz odpornością finansową. Krajom mniej odpornym, takim jak Polska, może więc być trudniej dostosować się do rezyliencji jako kierunku polityki Komisji Europejskiej. Poziom rozwoju gospodarczego państw jest silnie dodatnio skorelowany z poziomem ich odporności ekonomicznej (po wyłączeniu obserwacji odstającej – Irlandii – współczynnik korelacji Pearsona pomiędzy indeksem odporności ekonomicznej a PKB per capita według PPP za 2021 r. wyniósł 0,883).
- PozycjaEtnocentryczne zachowania nabywcze miejskich srebrnych singli w Polsce(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Zalega, TomaszArtykuł ma charakter badawczy i dotyczy analizy zjawiska etnocentryzmu konsumenckiego wśród miejskich srebrnych singli w Polsce. Jego podstawowym celem jest identyfikacja wpływu etnocentryzmu konsumenckiego na przebieg procesu decyzyjnego samotnych osób starszych. W pierwszej części tekstu wyjaśniono pojęcie i istotę trendu konsumenckiego, jakim jest etnocentryzm konsumencki. W dalszej części opracowania skoncentrowano się na konceptualizacji badań oraz opisie próby badawczej i jej cech charakterystycznych. Z kolei w ostatniej części tekstu, w oparciu o przeprowadzone badania, podjęto się próby uchwycenia zachowań konsumenckich samotnych seniorów wpisujących się w ideę etnocentryzmu konsumenckiego. Z informacji uzyskanych z obu etapów przeprowadzonego badania wynika, że postawy etnocentryczne wśród srebrnych singli występują najczęściej na rynku produktów żywnościowych, zaś w mniejszym stopniu uwidaczniają się one w przypadku zakupu produktów nieżywnościowych. Natomiast natężenie tych postaw zależy od cech demograficzno-społecznych respondentów. Postawy etnocentryczne w swoich decyzjach konsumenckich częściej wykazują samotni mężczyźni niż seniorki. Wybór produktów krajowych wymaga od konsumentów posiadania pewnej wiedzy społeczno-ekonomicznej, która pozwoli im na podjęcie decyzji zakupu w sposób przemyślany, zgodny z własnymi preferencjami i odczuciami. Natomiast w postawach etnocentrycznych obok elementu poznawczego, jakim jest wiedza (również przekonania), duże znaczenie mają także elementy psychologiczne (afektywne – uczucia), które pozostają z tym pierwszym w ścisłym związku i harmonii.
- PozycjaTransformacja i reformy gospodarcze w Wietnamie w latach 80. XX wieku. Przyczyny, przebieg i skutki(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Zaremba, MichałZainicjowany ponad trzy dekady temu proces transformacji krajów socjalistycznych miał charakter bezprecedensowy i złożony. Opis i analiza dróg przejścia od „czystej” gospodarki nakazowo-rozdzielczej do gospodarki rynkowej lub modeli hybrydowych może być nie tylko podstawą refleksji naukowej, ale również stanowić podstawę formułowania zaleceń dla innych reformujących się krajów rozwijających się. Jednym z ciekawszych przykładów jest Wietnam, który doświadczył jednego z najwyższych wskaźników wzrostu gospodarczego i redukcji ubóstwa na świecie, połączonych z osiągnięciem ogólnej stabilizacji makroekonomicznej. W świetle tych wydarzeń zasadne są pytania o to, jak przebiegał proces transformacji w Wietnamie i jak wpłynął on na jego gospodarkę. By odpowiedzieć na te pytania, w pracy wykorzystywana jest przede wszystkim analiza historyczna bazująca na literaturze krajowej i zagranicznej oraz analiza danych zastanych. W wyniku przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że kluczową cechą procesu reform w Wietnamie było to, że wysiłki skupiały się tam, gdzie produkcja mogła szybko reagować, tj. tam, gdzie elastyczność podaży była wysoka, tak aby zapewnić utrzymanie, a najlepiej przyspieszenie wzrostu w okresie przejściowym, sprzyjając wysokim stopom inwestycji i oszczędności. Względnie harmonijne połączenie spontanicznych reform na szczeblu oddolnym i zdecydowanych działań najwyższego kierownictwa politycznego mogłoby zostać zauważone jako jedna z wyjątkowych cech wietnamskich reform i powód wyjaśniający, dlaczego wietnamskie reformy fundamentalnie zmieniły podstawy starego modelu społeczno-ekonomicznego, nie powodując głębokiej recesji.
- PozycjaIdentyfikacja warunków koniecznych do dzielenia się wiedzą w organizacji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Krok, EwaW artykule dokonano przeglądu literatury w celu identyfikacji czynników, które mogą decydować o skłonności pracowników i ich zaangażowaniu w dzielenie się wiedzą ze współpracownikami. Pod uwagę brano zarówno pobudki wynikające z cech osobowościowych pracownika, bodźce zależne od organizacji, jak i cechy samej wiedzy, które mogą przesądzać o poziomie gotowości pracownika do dzielenia się nią. Następnie, wykorzystując analizę warunków koniecznych (NCA), ustalono, czy w grupie potencjalnych determinantów chęci do wymiany wiedzy są elementy niezbędne do występowania wysokiego i bardzo wysokiego poziomu skłonności pracowników do dzielenia się wiedzą. W 14 (na badanych 32) przypadkach wyniki analizy wskazały na istnienie efektu warunku koniecznego, jednak biorąc pod uwagę przyjętą skalę oceny wielkości, jest to efekt raczej mały, a w jednym przypadku średni. Co jednak istotne, wszystkie czynniki o wartości efektu warunku koniecznego >= 0,188 znalazły się w grupie czynników wskazanych przez inne metody jako te o dużym wpływie na poziom skłonności pracowników do dzielenia się wiedzą. Do czynników takich zaliczyć można naturalną gotowość pracownika do przekazywania swojej wiedzy, otwartość na nowe doświadczenia, optymizm pracownika oraz jego przekonanie o posiadaniu wiedzy o dużej wartości. Badanie pozwoliło jednocześnie na prezentację zastosowania metody warunków koniecznych do analizy zagadnienia z obszaru zarządzania zasobami ludzkimi, jakim w niniejszym artykule było poszukiwanie czynników niezbędnych do występowania wysokiego poziomu skłonność pracowników do dzielenia się wiedzą.
- PozycjaPorównanie wybranych etapów procesu cyfryzacji rachunkowości w dobie COVID-19(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Białas-Szymańska, MałgorzataCelem artykułu jest porównanie i charakterystyka wybranych zagadnień dotyczących cyfryzacji procesów księgowych, z którymi mierzą się na co dzień zarówno główni księgowi, jak i pozostali pracownicy działów księgowych w firmach i w biurach rachunkowych, jako wyraz konieczności płynnego zdefiniowania zjawisk nowych w tym zakresie oraz próba cząstkowej analizy najistotniejszych następstw obecnego stanu prawnego w Polsce na tej płaszczyźnie. Ze względu na dynamiczne zmiany, jakie zachodzą obecnie w prawie bilansowym i w prawie podatkowym w Polsce, szczególnie uwzględniono tematykę przygotowania, składania e-sprawozdań finansowych oraz ich badania w dobie pandemii COVID-19. Weryfikacji poddano hipotezę badawczą, która zakłada występowanie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wyborem sposobu identyfikacji danych księgowych i metodyką ich prezentacji w sprawozdaniu finansowym. Do realizacji celu niezbędne było zastosowanie następujących metod badawczych: szczegółowa analiza materiałów źródłowych o charakterze bilansowym i podatkowym oraz metody dedukcyjna i indukcyjna. Postępująca cyfryzacja wywiera ogromny wpływ na kształt systemu rachunkowości. Z cyfryzacją rachunkowości mamy styczność już od ponad dwóch dekad, ale jej istotne walory uwidoczniły się szczególnie w okresie pandemii COVID-19. Mamy bowiem do czynienia z rachunkowością internetową w postaci e-faktur, e-przelewów, e-deklaracji podatkowych i e-sprawozdań finansowych i pozostałej dokumentacji księgowej w wersji elektronicznej. Obecnie proces cyfryzacji dokumentacji księgowej jest nieodzownym elementem systemu rachunkowości, gdyż tworzenie informacji o podmiocie gospodarczym odbywa się w pełni z wykorzystaniem systemów informatycznych, niejednokrotnie bardzo zaawansowanych technologicznie. Wdrażanie cyfrowych rozwiązań w ramach sprawozdawczości finansowej jest korzystne dla środowiska księgowych i przedsiębiorców oraz administracji publicznej. Jest to kolejny krok w umocnieniu postrzegania rachunkowości jako języka informacyjnego zarządzania firmą, dzięki powszechnemu dostępowi do nieodpłatnych informacji na temat sprawozdań finansowych w wersji elektronicznej. Zatem dbałość o sprawny i przejrzysty rodzimy system rachunkowości jest kluczowa z punktu widzenia rozwoju gospodarczego na bazie innowacji, które w dużej mierze finansowane są właśnie przez ten system.
- PozycjaUwarunkowania demograficzne i wybrane konsekwencje społeczne kurczenia się miast województwa zachodniopomorskiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Jażewicz, IwonaProblematyka demograficznego kurczenia się miast pojawiła się w literaturze polskiej na przełomie XX/XXI w. i stała się niezwykle ważnym problemem badawczym, bowiem proces shrinking cities ma wpływ na przekształcenia społeczne, gospodarcze i przestrzenne wraz z ochroną środowiska w miastach. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie uwarunkowań demograficznych i wskazanie na wybranych przykładach konsekwencji społecznych kurczenia się miast w województwie zachodniopomorskim, ze szczególnym uwzględnieniem starzenia się demograficznego, opieki nad osobami starszymi, wyzwań dla systemu edukacji oraz zagadnień dotyczących mieszkalnictwa. Do zebrania materiału faktograficznego wykorzystano metodę analizy danych zastanych (desk reserach), którą zastosowano w odniesieniu do danych statystycznych. Materiał statystyczny pochodził z oficjalnych baz statystyki publicznej, tj. Banku Danych Lokalnych oraz bazy Demografia, a także Oddziału Rodziny i Pomocy Społecznej Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego. Wykorzystano również metody niereaktywne, dokonując analizy dokumentów i raportów. Z kolei na podstawie kwerendy bibliotecznej dokonano przeglądu literatury w kontekście prowadzonych badań. Przeprowadzone badania jednoznacznie wskazują, że rozpatrywane narastające problemy społeczne w miastach woj. zachodniopomorskiego mają uwarunkowania demograficzne. Spadek zaludnienia miast to efekt ubytku naturalnego ludności oraz rosnącego ujemnego przyrostu migracyjnego. W konsekwencji zdecydowana większość miast reprezentuje regresywny typ ludności, z utrzymującą się tendencją spadkową mieszkańców do 2050 r. Przyczyn depopulacji miast województwa zachodniopomorskiego należy dopatrywać się w zmianach stylu życia ludzi młodych, a przede wszystkim zachowawczych postawach prokreacyjnych, a ponadto w rosnącym odpływie ludności z miast na obszary podmiejskie oraz zagranicznej migracji zarobkowej. Demograficzne kurczenie się miast znalazło odzwierciedlenie w obszarze konsekwencji społecznych. Depopulacja miast prowadzi do starzenia się demograficznego mieszkańców, co wiąże się z koniecznością zapewnienia opieki nad osobami starszymi. Jak wynika z badań, coraz większe zainteresowania pozostaje zinstytucjonalizowanymi formami działalności, o czym świadczy rosnąca liczba domów pomocy społecznej, a także liczba osób starszych objętych usługami opiekuńczymi. Inną ważną konsekwencją kurczenia się demograficznego miast województwa zachodniopomorskiego pozostaje problem szkolnictwa. Malejąca liczba dzieci i młodzieży staje się wyzwaniem dla władz samorządowych, które ze względu na rosnące koszty utrzymania szkół muszą podejmować decyzje o ograniczeniu liczby placówek oświatowych. Niezmiernie ważnym ze społecznego punktu widzenia jest posiadanie własnego mieszkania. Niestety, nawet w kurczących się demograficznie miastach zachodniopomorskich utrzymuje się deficyt mieszkań, chociaż liczba nowo oddanych budynków i mieszkań wykazuje tendencje wzrostowe oraz wzrasta liczba mieszkań niezamieszkanych. Reasumując, współczesne przemiany demograficzne w miastach zachodniopomorskich wskazują na procesy kurczenia się demograficznego miast, co z pewnością przyczyni się do nawarstwienia konsekwencji społecznych. Miasta więc w obliczu współczesnej rzeczywistości powinny rozważyć przygotowanie nowych dokumentów strategicznych i planistycznych z nową wizją rozwoju miast.
- PozycjaUczestnictwo ludności Polski w kulturze w czasie kryzysu związanego z pandemią COVID-19(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Mazurkiewicz, AnnaPandemia COVID-19 wpłynęła na sytuację na całym świecie, doprowadzając do kryzysu w wielu obszarach działalności, w tym w kulturze. Kultura ma pozytywny wpływ na gospodarkę, jest także istotna dla rozwoju osobowości jednostki. Stąd tak ważne jest uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych. Jednak w czasie kryzysu ta możliwość zostaje ograniczona. Celem opracowania jest identyfikacja wpływu ograniczeń związanych z pandemią COVID-19 na uczestnictwo ludności w Polsce w wydarzeniach kulturalnych organizowanych stacjonarnie, z uwzględnieniem poszczególnych form aktywności kulturalnej. Aby zrealizować cel, zastosowano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa. Skorzystano z literatury przedmiotu, raportów i opracowań krajowych oraz międzynarodowych instytucji podejmujących problematykę kultury, aktów prawnych. Przeprowadzono okresu 2019–2022. Z przeprowadzonych badań wynika, że pandemia spowodowała niespotykany wcześniej kryzys w kulturze w Polsce. Mimo korzystnych zmian w 2022 r. liczba wydarzeń organizowanych przez instytucje kultury była mniejsza niż przed ogłoszeniem pandemii, jednocześnie w wydarzeniach tych uczestniczyło mniej osób. Brak lub ograniczenie uczestnictwa w kulturze osłabia lub doprowadza do zanikania relacji interpersonalnych, ogranicza możliwości oddziaływania na inne jednostki, tym samym podmiotowość. Dla instytucji kultury pozyskanie odbiorców wymaga wspierania twórczości, kreatywności, otwartości na nowości. Służyć temu może zaproponowanie nowych kanałów kontaktu z odbiorcą, nowych form prezentacji oferty kulturalnej, jednocześnie dotarcie z informacją do osób potencjalnie zainteresowanych, a także rozwój kwalifikacji zatrudnionych osób.