This article is the second part of a study devoted to the rethoric and function of Adam Mickiewicz’s annotations to his poetic works – Konrad Wallenrod (1828) and Part III of Dziady (1832). These works evocatively connect history and current politics, and their annotations continue and further develop Mickiewicz’s strategies from his earlier poetic works. In the annotations to Konrad Wallenrod, the poet eruditely relates to the historical realities of the depicted world, strenghtening the credibility of the plot and displaying the authority of a refined historian. In the annotations to Part III of Dziady, Mickiewicz supplements literary fiction with accounts of a scholar, political expert, and witness familiar with the realities of the Russian state. Thus, he puts himself in the role of a story-teller commemorating his fellow countrymen’s plight, an analyst exposing the essence of the political system of the tsarist Russia, and a participant of historic events who emphasizes Poland’s historical rationale.

Artykuł stanowi drugą część studium poświęconego analizie kształtu retorycznego i funkcji przypisów Adama Mickiewicza do jego utworów poetyckich. Zostały tu poddane analizie przypisy do Konrada Wallenroda (1828) oraz III części Dziadów (1832). Wymienione utwory w sugestywny sposób łączą historię z bieżącą polityką, a przypisy do nich stanowią kontynuację i rozwinięcie strategii stosowanych przez Mickiewicza w adnotacjach do poprzednich tekstów poetyckich. W erudycyjnych przypisach do Konrada Wallenroda autor odnosi się głównie do realiów historycznych świata przedstawionego, wzmacniając wiarygodność opowieści prezentowanej w poemacie i eksponując własny autorytet wytrawnego historyka. Z kolei w przypisach do III cz. Dziadów Mickiewicz uzupełnia fikcję literacką o relacje uczonego, politycznego eksperta oraz świadka, od podszewki obeznanego z realiami rosyjskiego państwa. Odgrywa w ten sposób role dziejopisa upamiętniającego cierpienia rodaków, analityka obnażającego istotę systemu politycznego carskiej Rosji oraz uczestnika ważnych procesów dziejowych, eksponującego polskie racje historyczne.

Cet article constitue la deuxième partie de l’étude consacrée à l’analyse de la forme rhétorique et de la fonction des notes de Adam Mickiewicz à ses ouvrages poétiques : Konrad Wallenrod (1828) et la 3e partie des Dziady (1832). Les ouvrages mentionnés unissent de façon suggestive l’histoire à la politique actuelle, et leurs notes constituent la suite et le développement des stratégies appliquées par Mickiewicz dans les annotations se référant aux textes poétiques précédents. Dans les notes érudites à Konrad Wallenrod, l’auteur se réfère principalement aux réalités historiques de l’univers représenté, tout en renforçant la véracité de l’histoire présentée dans le poème et mettant en relief son propre prestige d’un historien éminent. En revanche, dans les notes à la 3e partie des Dziady, Mickiewicz complète la fiction littéraire de relations d’un savant, d’un expert politique et d’un témoin connaissant les réalités de l’État russe. Ainsi joue-t-il les rôles d’un écrivain historique commémorant les souffrances de ses compatriotes, d’un analytique dévoilant la nature du système politique de la Russie impériale et d’un participant aux procédés historiques importants qui expose les raisons historiques polonaises.