Rola samorządu terytorialnego w finansowaniu zadań z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w Polsce

W opracowaniu podjęta została problematyka obejmująca finansowanie zadań z zakresu kultury przez jednostki samorządu terytorialnego (JST). Poruszony problem badawczy dotyczył w szczególności form organizacyjno-prawnych realizacji zadań oraz wydatków związanych z realizacją tych zadań. Jego wyrazem jest postawiona hipoteza badawcza, zgodnie z którą w zależności od szczebla samorządu oraz rodzaju jednostki samorządu terytorialnego poziom zrealizowanych wydatków jest zróżnicowany. W celu weryfikacji tak sformułowanej hipotezy w pierwszej kolejności dokonano charakterystyki form organizacyjno-prawnych realizacji zadań z zakresu kultury oraz zasad prowadzenia przez nie gospodarki finansowej. Następnie dokonano analizy poziomu i struktury wydatków jednostek samorządowych na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w latach 2010–2016 oraz udziału tych wydatków w wydatkach ogółem. W opracowaniu zastosowano metodę porównawczej analizy opisowej. W efekcie przeprowadzonych badań stwierdzono, że wysokość wydatków na kulturę różni się w zależności od rodzaju jednostki samorządowej. Analizując wydatki JST z perspektywy poszczególnych szczebli samorządu (budżetu gminy, miasta na prawach powiatu, powiatu, województwa) można zaobserwować znaczne różnice w poziomie wydatków. Ma to związek z podziałem kompetencji pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządu terytorialnego oraz liczbą instytucji kultury podległych poszczególnym szczeblom. Najwięcej środków na kulturę przeznaczały gminy oraz miasta na prawach powiatu. Biorąc pod uwagę udział wydatków na kulturę w wydatkach ogółem, najwyższy odsetek wydatków na kulturę w relacji do wszystkich wydatków samorządu zaobserwowano w przypadku budżetów województw.

The study addresses the issue of financing tasks in the scope of culture carried out by local government units (JST). The discussed research problem concerns in particular the organisational and legal forms of implementation of tasks and related expenses. It is expressed by a research hypothesis, according to which the level of expenditure incurred varies depending on the level and type of local government units. In order to verify the hypothesis formulated in this way, a characteristics of organisational and legal forms of the implementation of tasks in the field of culture and the principles of running a financial economy by them were first prepared. Then, an analysis was made of the level and structure of expenditure of local government units on culture and protection of national heritage in 2010–2016 and the share of these expenditures in total expenditure. The study uses the method of comparative descriptive analysis. As a result of the conducted research, it was found that the amount of expenditure on culture varies depending on the type of local government unit. Analysing the expenditure of local government units from the perspective of individual levels of local government (municipalities, cities with poviat rights, poviats, voivodeships), one can observe significant differences in the level of expenditure. This is related to the division of competences between the various levels of local government units and the number of cultural institutions subordinate to particular levels. Municipalities and cities with poviat rights have devoted the most resources to culture. Considering the share of expenditures on culture in total expenditure, the highest percentage of expenditure on culture in relation to all expenditures of local government units was observed in the case of voivodeship budgets.