Kondycja gospodarcza Polski na tle europejskim w latach 1990–2004 w aspekcie wykorzystania czynników produkcji

Polska występowała przez okres transformacji jako państwo o niskiej konkurencyjności i słabym wykorzystaniu czynników wytwórczych, w szczególności pracy. Niska efektywność czynnika pracy i niedostatki kapitału były wprost spuścizną po upadłym systemie nakazowo-rozdzielczym PRL. W pracy ukazano wykorzystanie czynników produkcji w Polsce w latach 1990–2004 na tle Unii Europejskiej (z uwzględnieniem jej rozszerzenia w 1995 r.) i 10 krajów kandydujących z Europy Środkowo-Wschodniej oraz zmiany cen analizowanych czynników. Pomimo ciągle ogromnego dystansu w poziomie rozwoju, wyrażonego chociażby wskaźnikiem PKB na mieszkańca, w stosunku do państw Europy Zachodniej Polska u progu wstąpienia do Unii Europejskiej niezwykle zwolniła swoje tempo wzrostu (1% r/r). Klasyczne czynniki produkcji: kapitał, praca i ziemia były w różny sposób wykorzystywane, co wynikało z dziedzictwa PRL i zróżnicowanego wyposażenia w zasoby. Przez cały okres transformacji występowało bardzo wysokie zapotrzebowanie na kapitał fizyczny i finansowy. Koszt kapitału w Polsce był bardzo wysoki z powodu deficytu tego czynnika. Zatem gospodarka rozwijała się od 1989 r. w oparciu o import środków produkcyjnych oraz na kredyt zaciągany w zagranicznych instytucjach finansowych. Podobnie działo się w innych krajach postkomunistycznych. Obfitość zasobów pracy z powodu restrukturyzacji dawnych zakładów państwowych oraz wyżu demograficznego z lat 80. przy złej polityce rynku pracy i złej polityce socjalnej sprawiała, że zatrudnianie pracownika na etat w Polsce było nieopłacalne ze względu na koszty okołopłacowe. Występował wzrost bezzatrudnieniowy oraz zastępowanie człowieka technologią, nawet starej generacji technicznej, czyli przy zastosowaniu zużytych środków trwałych. W latach 1992–1999 bardziej produktywnie wykorzystywano czynnik kapitału, zaś od 2000 r. wyższą produktywność uzyskiwała praca niż kapitał. Ten proces był następstwem wielu doniosłych zmian makroekonomicznych w całej gospodarce.

During the period of transition, Poland came across as a nation of low competitiveness and weak productivity indicators. Low efficiency in the labour factor and weak capital investment were simply the legacy of the command-based economy of the PRL. The present work is based on productivity indicators from Poland for the years 1990-2004 set against the background of the European Union (taking into account its extension in 1995), and the 10 nations which were applying for accession from east-central Europe. The analysis also factors in price changes in the chosen indicators. Despite the continued developmental gulf which is evident in such indicators as GDP per capita when compared with western European nations, the rate of growth fell at the moment of accession (to about 1% year-on-year growth). Classic productivity indicators: capital, labour and land were used in a variety of ways which were passed on from the defunct PRL and the disparate dispersal of resources. Throughout the transition period it is possible to identify a high demand for financial and physical capital, which were both inordinately expensive because of their relative paucity. As a consequence of this, economic development after 1989 was fuelled by imported means of production and loans gained from foreign financial institutions. This was a similar story to other post-communist nations. On the other hand, the abundance of labour which resulted from the restructuring of former state-owned industries and the demographic high of the 1908s, in combination with poor labour and social politics, resulted in a situation in which it was uneconomic to contractually employ people because of the high background costs. There was an increase in joblessness and an acceleration of the replacement of physical labourers with technological alternatives – even older-generation solutions, meaning the utilisation of worn-out fixed assets. During the period 1992-1999 the capital investment factor was better utilised, while from 2000 labour had a higher level of productivity than capital. This process was the harbinger of a range of momentous macroeconomic changes in the entire economy.