Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy z. 54(2)/2018
URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/3727
Przeglądaj
Ostatnio nadesłane materiały
Pozycja O potrzebie konsolidacji systemu bezpieczeństwa żywności w Polsce(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Maruszewska, Natalia; Miśniakiewicz, MałgorzataŚwiadomość́ i wymagania konsumentów w zakresie bezpieczeństwa żywności i ochrony zdrowia nieustannie rosną̨. W związku z tym celem systemu urzędowej kontroli żywności powinno być́ zapewnienie konsumentom bezpiecznej żywności o jak najwyższej jakości. Obecnie zewnętrzny nadzór nad zapewnieniem bezpieczeństwa żywności w Polsce pełni w różnym stopniu sześć́ różnych organów. Struktura ta podlega krytyce ze względu na nakładanie się̨ kompetencji poszczególnych instytucji oraz krzyżowanie się̨ kontroli, co stanowi także niedogodność́ dla producentów żywności. Istnieje konieczność zmian w tym względzie. W lipcu 2016 r. rozpoczęto prace nad Projektem ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności, która ma powstać́ z konsolidacji procesów kontrolnych i monitorujących dotychczas istniejących organów. PIBŻ miałaby rozpocząć́ działanie od początku 2018 r. W artykule omówiono założenia tego projektu podkreślając konieczność stworzenia jednolitego, zintegrowanego systemu kontroli bezpieczeństwa i jakości żywności, tym bardziej, iż tego typu zmiany miały już miejsce w niemalże wszystkich krajach członkowskich UE. Zaprezentowano zadania planowanej jednostki centralnej i przedstawiono kontrowersje, jakie się wokół niej pojawiają. Ich wnikliwa analiza i rozstrzygnięcie niejasności ma służyć dopracowaniu i udoskonaleniu projektu. Planowane zmiany z pewnością̨ przyczynią się̨ do skoncentrowania pełnego nadzoru „od pola do stołu” w ramach zadań jednej jednostki, a tym samym do uniknięcia sporów kompetencyjnych. Ważne będzie także wzmocnienie szczebla powiatowego, co ułatwi planowanie działań́ inspekcji.Pozycja Czy możliwe jest przezwyciężenie problemu marnotrawstwa żywności?(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Marszałek, AgnieszkaCelem niniejszego artykułu jest omówienie problemu strat i marnotrawstwa żywności, który w obecnych czasach osiągnął tak wysoki poziom, iż mówić można o jego globalnym charakterze. Zjawisko to występuje na całej długości łańcucha rolno-spożywczego, tj. „od pola do stołu konsumenta”. Według raportu FAO, rocznie na świecie stratom ulega 1,3 mld ton żywności, która zgodnie z jej naturalnym przeznaczeniem, mogłaby zostać spożyta. Problem ten dotyczy również Polski, gdzie co roku marnuje się ok. 9 mln ton jedzenia. Paradoksem jest to, że równocześnie duża część populacji na Ziemi żyje poniżej granicy ubóstwa, przez co nie ma ona dostępu do wystarczającej ilości zdrowej, odpowiednio zbilansowanej żywności. Marnowanie jedzenia implikuje wyłącznie negatywne skutki, które ująć można w trzech następujących kategoriach: środowiskowe, ekonomiczne, jak i społeczne. W związku z tak ogromną skalą marnotrawstwa żywności zarówno na poziomie światowym, europejskim, jak i krajowym podejmowane są liczne inicjatywy oraz przygotowywane projekty celem walki z tym problemem. Z pewnością nie da się go całkowicie przezwyciężyć, jednak znając przyczyny tego zjawiska, możliwe jest ich ograniczenie. Jednym ze sposobów zapobiegania stratom i marnotrawstwu jedzenia jest przekazywanie żywności na cele społeczne. Instytucją charytatywną, która pełni ważną rolę w procesie pozyskiwania niehandlowych produktów spożywczych na rzecz ubogich są wyspecjalizowane organizacje, zwane Bankami Żywności. Ponadto istotne są działania mające na celu zwiększenie świadomości społeczeństw oraz dążenia w kierunku ograniczenia konsumpcjonizmu. Redukcja strat żywności w całym łańcuchu rolno-spożywczym oraz zrównoważone wybory konsumentów, zgodnie z zaleceniami FAO i WHO przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa żywnościowego i ekologicznego.Pozycja Znaczenie Agencji Nieruchomości Rolnych w obrocie ziemią rolną i kształtowaniu konkurencyjności polskiego rolnictwa(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Karwat-Woźniak, BożenaAgencja Nieruchomości Rolnych jest państwową instytucją powierniczą, której Skarb Państwa powierzył wykonywanie prawa własności i innych praw na jego rzecz w stosunku do mienia państwowego w rolnictwie. Agencja realizuje działalność związaną z gospodarowaniem mieniem państwowym, wynikającą z polityki rolnej. Uwzględniając regulacje zawarte w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego (ukur), stanowi instytucję, której wyznaczono pierwszoplanową rolę w obrocie ziemią, a w konsekwencji w kreowaniu rozwoju rolnictwa. Z tego względu zbadano rolę Agencji w tworzeniu i funkcjonowaniu rynku ziemi rolnej, jak również w poprawę struktur rolniczych. Analizę przeprowadzono z perspektywy wpływu działalności Agencji na przemiany struktury obszarowej wynikające z zagospodarowania gruntów skarbowych oraz z ukur. Wnioskowanie przeprowadzono w oparciu o raporty z działalności Agencji i literaturę przedmiotu. Uzyskane wyniki świadczą, że o pozytywnym wkładzie Agencji w tworzeniu rynku ziemi rolnej (zwłaszcza dzierżaw) i poprawie struktury obszarowej. Ten wpływ odnotowano na terenach, gdzie było dużo ziemi skarbowej. W 2003 r. zgodnie z zapisami ukur ANR otrzymała uprawnienia do sprawowania nadzoru nad prywatnym obrotem ziemią. Ingerencja państwa w prywatny obrót ziemią ogranicza jego swobodę, ale jednocześnie daje możliwość aktywnej interwencji w sytuacji sprzedaży ziemi (prawo państwowego pierwokupu i wykupu). W konsekwencji Agencja ma możliwość wpływania na zmniejszanie barier rozwojowych rolnictwa również na terenach z niewielką ilością państwowych gruntów i dużym rozdrobnieniem obszarowym gospodarstw. Dotychczas ten wpływ należy uznać za niewielki. Wynika to form przenoszenia praw własności i praktycznych zasad egzekwowania zapisów ustawowych. W zmianach właścicielskich dominował obrót nierynkowy, a ANR incydentalnie korzystała ze swoich uprawnień.Pozycja Rolnicy i przedsiębiorcy – indywidualne działanie i dwie drogi rozwoju(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Szczygieł, Elżbieta; Piecuch, TeresaPrzedmiotem artykułu jest analiza użyteczność dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe rolników i przedsiębiorców. Artykuł prezentuje wyniki badania w oparciu o dane nieidentyfikowane pochodzące z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Celem niniejszego artykułu jest porównanie indywidualnego działania gospodarstw w wymiarze ekonomicznym odnoszącym się do dochodu i kierunków jego dystrybucji, by na tej podstawie wnioskować o ewentualnym podobieństwie i zakładanych różnicach w sposobie rozwoju tych dwóch typów gospodarstw. Wyniki badań zostały poddane analizie statystycznej obejmującej estymację parametrów funkcji użyteczności dochodu w oparciu o model B.M.S. van Praaga z wykorzystaniem dopasowania do rozkładu log-normalnego. Uzyskane wyniki potwierdziły prawidłowość zakładanych hipotez o różnych drogach rozwoju gospodarstw.Pozycja Klastry jako stymulatory rozwoju regionalnego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Tuziak, ArkadiuszCelem artykułu jest ukazanie roli klastrów w rozwoju regionu. Odwołując się do literatury przedmiotu analizie poddano trzy aspekty problematyki regionalnego wymiaru prorozwojowych funkcji klastrów. W pierwszej części artykułu scharakteryzowano czynniki i mechanizmy powstawania klastrów. Skupiono się zarówno na endo-, jak i egzogenicznych czynnikach warunkujących ten proces, akcentując zarazem ich wzajemne przenikanie się i uzupełnianie prowadzące do powstania zintegrowanej kooperacyjno-konkurencyjnej struktury klastrowej na poziomie regionu. W drugiej części przedstawiono warunki sprawnego funkcjonowania klastrów, podkreślając decydujące znaczenie relacji między głównymi regionalnymi aktorami gospodarczego układu sieciowego, tj. sektorem prywatnym a publicznym. W trzeciej części artykułu analizie poddano prorozwojowe oddziaływanie klastrów na poziomie regionalnym. Przedstawiono korzyści w zakresie zwiększania wydajności i zdolności do innowacji firm lub sektorów należących do grona, a także w zakresie generowania impulsów motywujących do tworzenia nowych form w regionie. W zakończeniu artykułu – odwołując się do klasycznego ujęcia przedsiębiorczości – ukazano stymulujący wpływ klastrów na rozwój regionu przez zwięzłą analizę ich roli w realizacji funkcji regionalnej przedsiębiorczości. W wymiarze praktycznych implikacji przeprowadzonych charakterystyk i analiz wskazano główne kierunki i sfery działań władz publicznych odnośnie realizacji polityki regionalnej wspierającej powstawanie i rozwój klastrów.Pozycja Формирование экономической безопасности предприятий железнодорожного транспорта Украины в условиях реформирования отрасли(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Рекун, ИванВ статье представлены размышления автора о подходе к экономической безопасности предприятия железнодорожного транспорта Украины в условиях реформирования отрасли. Автор отмечает, что государство должно проводить соответствующую экономическую поли- тику, гарантирующую развитие транспортных предприятий Украины, поскольку именно до- ход гарантирует развитие и безопасность больше, чем ограничения в современной экономике, основанной на знаниях. Особое внимание уделяется экономическим ограничениям безопас- ности транспортных предприятий, поскольку в глобализованном мире важнейшим фактором является конкурентное преимущество.Pozycja Ekonomiczne uwarunkowania pracy elektrowni szczytowej na paliwa gazowe w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Niewiński, Grzegorz; Rajewski, AdamCelem pracy było przeanalizowanie ekonomicznych uwarunkowań eksploatacji elektrowni szczytowej opalanej paliwem gazowym w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym. W pracy przeanalizowano strukturę zapotrzebowania na energię elektryczną oraz sposoby jej zaspokojenia ze szczególnym uwzględnieniem źródeł szczytowych. Niedobory mocy można pokryć zarówno przez jej import, redukcję zapotrzebowania u odbiorców końcowych, jak również przez dedykowane jednostki szczytowe. W artykule podjęto próbę wyznaczenia ceny energii elektrycznej, produkowanej przez elektrownię szczytową o mocy ok. 200 MW, przy której inwestycja byłaby opłacalna. Do porównania wybrano dwie technologie bazujące na gazowych turbinach lotniczopochodnych oraz silnikach tłokowych. W każdym z przypadków przeprowadzono analizę techniczno-ekonomiczną zaproponowanego rozwiązania wraz z uproszczoną analizą wrażliwości wybranych parametrów. Dodatkowo uwzględniono możliwości pełnienia usług systemowych takich jak Praca Interwencyjna oraz Operacyjna Rezerwa Mocy. Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że jednostkowe koszty produkcji energii elektrycznej w rozpatrywanych elektrowniach znacznie przekraczają osiągalne na rynku ceny energii elektrycznej, jednakże dopłaty, jakie należałoby ponieść na rzecz źródeł szczytowych są znacznie niższe niż koszt redukcji zużycia energii (negawaty), czy też koszty ponoszące przez przemysł na skutek ograniczenia dostaw energii. Dodatkowo świadczenie usług systemowych, w tym regulacji wtórnej częstotliwości znacząco ekonomikę i funkcjonalność zaproponowanych rozwiązań.Pozycja Aktualne problemy energetyki, konsekwencje transformacji struktury wytwarzania w energetyce krajowej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Badyda, KrzysztofW artykule przedstawiono strukturę paliwową majątku wytwórczego energetyki zawodowej, ze wskazaniem dynamiki zmian oraz porównaniem międzynarodowym – na poziomie unijnym, także dynamikę rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce. Wskazano na trendy i perspektywy związane z powstawaniem nowych instalacji energetycznych. Omówiono najważniejsze uwarunkowania wynikające z wpływu energetyki wiatrowej na eksploatację elektrowni węglowych w Polsce. Dokonano zestawienia trendów z podstawowymi zamierzeniami wynikającymi z dotychczas obowiązującej Polityki Energetycznej Polski.Pozycja O potrzebie zmian instytucjonalnych w ochronie zdrowia(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Krzemień, AgnieszkaStan polskiego systemu zdrowotnego nie jest zadowalający. W opracowaniu zwraca się uwagę na potrzebę wprowadzenia zmian instytucjonalnych w systemie ochrony zdrowia w Polsce w kontekście różnych problemów i wyzwań. Do najważniejszych z nich należą: zmieniająca się sytuacja demograficzna (starzenie się społeczeństwa, migracje Polaków za granicę), niedobory kadr medycznych, różnice w ich terytorialnym rozmieszczeniu oraz problem dostępności usług medycznych i występowanie kolejek do specjalistów. Podjęta została również kwestia panującego w ochronie zdrowia konfliktu interesów oraz trudności w uzyskaniu porozumienia dotyczącego charakteru wprowadzanych zmian przez różne grupy interesariuszy. Dokonano przeglądu sposobów finansowania systemu zdrowotnego w Polsce w ujęciu historycznym – począwszy od zakończenia II wojny światowej do powstania w 2003 r. Narodowego Funduszu Zdrowia. Zwrócono też uwagę na problem braku spójności ustaw regulujących polski system ochrony zdrowia i występowanie zjawiska odpowiedzialności rozmytej. Następnie przeanalizowano planowane zmiany w ramach reformy proponowanej przez ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła. Ich głównym założeniem jest zmiana modelu finansowania systemu ochrony zdrowia oraz likwidacja Narodowego Funduszu Zdrowia.Pozycja Godziwa płaca minimalna jako determinanta zintegrowanego rozwoju(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Oliwkiewicz, BarbaraCelem opracowania jest przedstawienie i próba oszacowania minimalnego wynagrodzenia godziwego na poszczególnych poziomach kształcenia w Polsce jako jednej z determinant zintegrowanego rozwoju. W istocie rozwoju zintegrowanego znacząca jest zarówno indywidualna ekonomiczna sytuacja jednostki jak i otoczenie polityczne, prawno-instytucjonalne, społeczne, kulturalne, w którym żyje. Godziwa płaca minimalna to taka, która chroni kapitał ludzki przed rozproszeniem, rekompensuje jego ubytki spowodowane istotą życia oraz umożliwia odtworzenie kapitału ludzkiego poprzez wychowanie i wykształcenie swoich dzieci. Człowiek gromadzi i zwiększa swój osobisty kapitał w trakcie całego życie od dnia narodzin do momentu podjęcia pierwszej pracy zawodowej. Zasady opłacania kapitału ludzkiego warunkuje natura kapitału. Kapitał ludzki to kapitał ucieleśniony w zasobach ludzkich. Kapitał nie powstaje z niczego i ma swoje źródła, które umożliwiają jego wycenę w jednostkach pieniężnych. Na wartość kapitału ludzkiego składają się skapitalizowane koszty utrzymania i skapitalizowane koszty profesjonalnej edukacji w przypadku osób legitymujących się wyższym wykształceniem. Kapitał ulokowany w człowieku pomniejsza się na skutek choroby, wypadków, bezrobocia, wojen i innych zdarzeń losowych. Kapitał ludzki pracownika ulega rozproszeniu również w efekcie wysiłku związanego z wykonywaną pracą, a także w związku z upływającym czasem. Wynagrodzenie jest rekompensatą tego ubytku. Wielkość wynagrodzenia winna wynikać z zastosowania stałej ekonomicznej potencjalnego wzrostu. Dotychczasowe badania empiryczne potwierdzają, że stała ta kształtuje się na poziomie około 8% w skali roku. W sytuacji, kiedy poziom opłacenia kapitału spadnie poniżej 8-procentowej stałej ekonomicznej wartość kapitału ludzkiego pracowników będzie się zmniejszać. Jest to zjawisko odczuwalne przez osoby zatrudnione, rodzi poczucie krzywdy i niesprawiedliwości, które następnie wywołują napięcia i niezadowolenia społeczne.Pozycja Zarządzanie wiedzą i potencjał społeczny organizacji w kontekście jej rozwoju(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Lelek, KarolinaLudzie stanowią nieodłączny oraz niezastąpiony element każdego przedsiębiorstwa. Jednak nie zawsze stwierdzenie to było takie oczywiste. Często sukces organizacji przypisywany był jedynie produktom, będącym wyrobami danego przedsiębiorstwa, a jego miernikiem były wyłącznie dane liczbowe obrazujące kondycję finansową organizacji. Ostatnie dziesięciolecia zmieniły pogląd na ten temat. Obecnie o sukcesie przedsiębiorstwa oraz jego rozwoju decydują nie tylko dane liczbowe, ale przede wszystkim ludzie. Kadry zarządzające zwracają coraz większą uwagę na kształcenie swoich pracowników, dbanie o ich kondycję psychofizyczną, czy przywiązanie do miejsca pracy. Takie podejście buduje wśród menadżerów przekonanie o konieczności zarządzania przedsiębiorstwem skoncentrowanym na pracownikach i ich rozwoju. W niniejszym artykule podjęto próbę pokazania teoretycznego wpływu, jaki ma zarządzanie wiedzą oraz potencjał społeczny organizacji na jej rozwój. W pierwszej kolejności autorka wskazała niektóre z dostępnych w literaturze przedmiotu definicji wiedzy oraz jej cech charakterystycznych. Następnie zostały przedstawione definicje zarządzania wiedzą wraz z korzyściami, które widoczne są dla przedsiębiorstwa stosującego tę koncepcję. Druga część artykułu dotyczy potencjału społecznego. Zostały w niej zawarte definicje tego pojęcia wraz z elementami, które o nim decydują. Autorka artykułu przytoczyła także działania systemowe, które podejmują przedsiębiorstwa skupiające się właśnie na swoim potencjale społecznym. Zostały wymienione oraz pokrótce opisane takie zagadnienia jak: organizacja ucząca się, zarządzanie kompetencjami pracowników, system komunikacji wewnętrznej, sieć organizacyjna, system telepracy (elastyczne zatrudnienie).Pozycja Proces szkoleń w rozwoju kapitału ludzkiego na przykładzie polskich organizacji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Kaczmarczyk-Kuruc, SabinaW zmieniającym się otoczeniu oraz globalnej gospodarce wolnorynkowej, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizacji jest nieustanny, ciągły rozwój pracowników. Ludzie i ich kompetencje stanowią największy kapitał firmy. Organizacje w coraz większym stopniu zwracają uwagę na doskonalenie kwalifikacji pracowniczych, jak również dążą do możliwie jak największego ich wykorzystania w osiąganiu zaplanowanych celów. Jedną z metod kształcenia personelu jest coaching pracowniczy. Coaching jest formą partnerskiej relacji pomiędzy kierownikiem (coach – trener), a podwładnymi mu pracownikami. Układ ten umożliwia wzajemne dzielenie się wiedzą, co w konsekwencji przyczynia się do podwyższenia kwalifikacji pracowników, efektywności pracy oraz tworzenia się inteligentnych (uczących się) organizacji. Kierownicy liniowi poprzez udzielanie fachowych porad oraz tworzenie atmosfery wzajemnego zaufania, przyczyniają się do szybszej i skutecznej identyfikacji oraz wyeliminowania problemów pojawiających się w organizacji. Skuteczność metody wymaga od kierowników pewnych umiejętności w zakresie obserwowania i diagnozowania otaczającej rzeczywistości. Stąd coaching jest formą rozwoju zarówno pracowników, jak i kierowników. Celem artykułu jest charakterystyka procesu szkoleń na przykładzie polskich organizacji. W części teoretycznej omówiono coaching jako jedną ze stosowanych metod doskonalenia kompetencji personelu. Następnie, analizując dane GUS z 2010 r., przedstawiono poziom realizacji procesu kształcenia w polskich przedsiębiorstwach. W ostatniej części scharakteryzowano Krajowy Fundusz Szkoleniowy jako wsparcie organizacji ze strony państwa w procesie podwyższania poziomu wykształcenia pracowników.Pozycja Uczelnia nowej generacji – redefinicja instytucjonalna uczelni(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Hnatyszak, OlgaWystępująca w obecnej postaci instytucja uczelni boryka się z wieloma ograniczeniami i problemami, których głównym powodem były liczne zmiany zachodzące w środowisku jej funkcjonowania (polityka edukacyjna i gospodarcza państwa, konkurencja, kształt rynku usług edukacyjnych itp.). Najważniejsze z tych problemów to deinstytucjonalizacja misji badawczej i koncentracja pracowników naukowych na dydaktyce, orientacja uczelni na wskaźniki ilościowe, na których dotychczas opierały się mechanizmy finansowania z budżetu państwa, obniżenie rygorów kultury akademickiej oraz konserwatyzm środowiska uczelnianego i niechęć do wprowadzenia zmian. Jako rozwiązanie tych problemów pojawia się wizja uczelni nowej generacji – współczesnego uniwersytetu, który ciągle się rozwija i doskonali w swoim dążeniu do ideału. Jest on organizacją inteligentną, podporządkowaną wiedzy, w związku z czym funkcjonuje w modelu hybrydowym, przejmując najlepsze cechy modeli klasycznego i przedsiębiorczego. Jest to zdefiniowana na nowo instytucja uczelni, która dzięki reinstytucjonalizacji misji badawczej i osiągnięciu równowagi pomiędzy misją dydaktyczną a naukową, rewizji akademickich postaw, norm i zachowań oraz umiejętności szybkiego dostosowania się do dynamicznie zmieniających się potrzeb i oczekiwań otoczenia sprawnie funkcjonuje i skutecznie realizuje swoją misję. Tutaj obok dwóch wyżej wspomnianych misji szkoły wyższych pojawia się ważna „trzecia misja”, której realizacja pozwala rozwijać przedsiębiorczość akademicką, zwiększać autonomię uczelni, oraz pełnić ważną rolę w rozwoju społecznym oraz gospodarczym poprzez prowadzenie działalności innowacyjno-wdrożeniowej.Pozycja Transfery finansowane z budżetu państwa na ochronę zabytków w Polsce(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Sołtyk, PiotrCelem opracowania jest ukazanie dotacji jako źródła finansowania systemu ochrony zabytków w Polsce. Przyjęto tezę, iż jednym z wielu czynników przesądzających o niwelowaniu negatywnych zjawisk w obecnym stanie systemu zabytków jest zdolność państwa do finansowania zasobu zabytków. Należy stwierdzić, że ostatnim okresie czasu nastąpił wzrost wykonanych wydatków w budżecie państwa w cz. 24 KiODN. Weryfikacja danych liczbowych pochodzących z opracowań Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego prowadzi do wniosku, iż w wydatkach na ochronę zabytków przeważają wydatki bieżące zaś udział wydatków majątkowych jest niestety niepokaźny.Pozycja Rady fiskalne jako innowacyjne instytucje budżetowe(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Gajda-Kantorowska, MałgorzataBrak dyscypliny fiskalnej w okresie ostatnich kilku dekad doprowadził do zaostrzenia problemów wynikających z nadmiernego nagromadzenia długu publicznego w wielu krajach. Globalny kryzys finansowy i ekonomiczny w latach 2008–2010 w większości krajów spowodował dodatkowo gwałtowne pogorszenie się wskaźników fiskalnych, a obowiązujące reguły fiskalne okazały się nieefektywne. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie roli rad fiskalnych jako niezależnych instytucji budżetowych uważanych obecnie za najbardziej innowacyjne i efektywne rozwiązanie prowadzące do ograniczenia ciężaru długu publicznego oraz promowania odpowiedzialności i przejrzystości fiskalnej. W opracowaniu zarysowano również przesłanki i uwarunkowania powołania rad fiskalnych w Polsce. Z przeprowadzonej analizy wynika, że rady fiskalne mogą stanowić efektywne uzupełnienie innych instytucji budżetowych, ponadto przyczynić się do zwiększenia skuteczności reguł fiskalnych ustalonych w sposób numeryczny. Jednak, aby powołanie rady fiskalnej przyczyniło się do zwiększenia dyscypliny budżetowej, instytucja ta powinna posiadać ścisłą niezależność operacyjną i finansową od rządu oraz posiadać zagwarantowany przepisami prawnymi dostęp do wszystkich danych publicznych niezbędnych do oceny projektu budżetu oraz stanu finansów publicznych, przygotowywania niezależnych analiz i prognoz makroekonomicznych, formułowania rekomendacji dotyczących pożądanego charakteru polityki fiskalnej, a także możliwości oszacowania kosztów poszczególnych projektów rządowych czy też stopnia respektowania przez rząd reguł fiskalnych. Wybór typu niezależnych instytucji powinien być dostosowany do rodzaju problemów fiskalnych kraju oraz jego uwarunkowań politycznych włączając w to podstawy konstytucyjne, tradycje legislacyjne oraz zwyczaje polityczne. W warunkach strukturalnych uwarunkowań braku dyscypliny fiskalnej w Polsce, powołanie niezależnej rady fiskalnej przyniosłoby wiele korzyści, jednak efektywność działania tej instytucji będzie ściśle uzależniona od możliwości zapewnienia jej faktycznej niezależności operacyjnej i finansowej.Pozycja Instytucjonalne formy wspierania rozwoju spółdzielni socjalnych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Kawa, Marta; Grzybek, MariaCelem artykułu jest określenie instytucjonalnych form wsparcia w procesie tworzenia i rozwoju spółdzielni socjalnych. W przypadku spółdzielni socjalnych ważna jest instytucjonalizacja wewnętrzna samych spółdzielni, jak również zewnętrzne wsparcie instytucjonalne. Założenie spółdzielni socjalnej stwarza możliwości aktywizacji zawodowej oraz społecznej. Jest to szansa dla osób, które mają małe szanse na znalezienie zatrudnienia oraz w związku ze swoją sytuacją życiową często są wykluczeni społecznie. Spośród przedsiębiorstw o charakterze społecznym spółdzielnia socjalna wyróżnia się szerokim zakresem możliwości pozyskiwania środków finansowych. Założyciele spółdzielni mogą otrzymać wsparcie finansowe na rozpoczęcie działalności z Funduszu Pracy, Europejskiego Funduszu Społecznego, korzystają również ze zwolnień podatkowych. Spółdzielnia socjalna może prowadzić również działalność pożytku publicznego, a przez to ubiegać się o środki publiczne, co w przypadku niektórych przedsiębiorstw społecznych jest niemożliwe. Z przeprowadzonych badania wśród spółdzielni socjalnych działających na terenie woj. podkarpackiego wynika, że najważniejsze instytucje, z którymi współpracują spółdzielnie socjalne to Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej, Urzędy Pracy, organizacje pozarządowe oraz samorządy lokalne. Główne formy wsparcia finansowego, z których skorzystały spółdzielnie to refundacja składek na ubezpieczenie społeczne oraz preferencyjne pożyczki. Praca zespołowa w spółdzielni socjalnej oraz wytrwałość w dążeniu do celu, a także przestrzeganie określonych norm etycznych i zasad, a także egzekwowanie praw i obowiązków dają optymalne efekty w dłuższej perspektywie. Dlatego ważne jest wsparcie instytucjonalne zarówno finansowe jak również doradcze i szkoleniowe w dłuższym czasie. Instytucjonalne formy wspierania rozwoju spółdzielni socjalnych mają istotny wpływ na ich funkcjonowanie.Pozycja Wpływ instytucji formalnych i nieformalnych na działalność innowacyjną polskich przedsiębiorstw sektora MSP(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Godlewska, MałgorzataSektor małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce (inaczej niż np. w Stanach Zjednoczonych) jest znacznie mniej aktywny, jeśli chodzi o podejmowanie działalności innowacyjnej, niż przedsiębiorstwa duże. Małe i średnie przedsiębiorstwa podejmując działalność innowacyjną borykają się z wieloma problemami generowanymi przez ich otoczenie, a związanymi z ich małą skalą działalności, jak problemy dotyczące braku wewnętrznych i zewnętrznych środków finansowych na nakłady na innowacje. Ponadto ponoszone przez małe i średnie przedsiębiorstwa nakłady na innowacje dotyczą w przeważającej mierze inwestycji w środki trwałe, jak budynki i budowle, czy środki transportu i maszyny, a nie działalności badawczo-rozwojowej. Ponadto z racji na niski współczynnik przetrwania na rynku, w okresie pierwszych pięciu lat małe i średnie przedsiębiorstwa nie są w stanie prowadzić działalności innowacyjnej bez wsparcia ze strony instytucji formalnych i nieformalnych. Celem niniejszego artykułu, w oparciu o badania statystyczne GUS i PARP za lata 2004–2015, jest wskazanie na kluczowe obszary, w których współpraca pomiędzy instytucjami formalnymi i nieformalnymi w zakresie działalności innowacyjnej małych i średnich przedsiębiorstw, da efekt synergii w postaci wzrostu innowacyjności polskiej gospodarki narodowej. Współpraca instytucji formalnych z instytucjami nieformalnymi ma wpływ zarówno na tworzenie środowiska sprzyjającego rozwojowi przedsiębiorczości, jak i działalności innowacyjnej. Instytucje formalne mogą wpływać na wyższy poziom wydatków małych i średnich przedsiębiorstw na działalność B+R poprzez zwiększenie dostępności wsparcia nakładów na B+R w ramach dotacji, grantów czy ulg podatkowych, jak i zapewnienie stabilności otoczenia prawnego oraz ochrony praw własności intelektualnej. Natomiast instytucje nieformalne stymulują oddolną energię przedsiębiorczości, kreatywności i innowacyjności poprzez kulturowy system norm sprzyjających podejmowaniu ryzyka, indywidualizmowi, współpracy i samorealizacji.Pozycja Kontrowersje wokół metod pomiaru instytucji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Bolonek, RyszardaCelem artykułu jest prezentacja kontrowersji wokół metod pomiarowych instytucji. Podejście instytucjonalne wiąże się z głównymi nurtami teoretycznymi, jakimi są instytucjonalizm i neoinstytucjonalizm, w ramach których pojawiły się kolejne nurty. Obecnie w ramach nurtu nowej ekonomii instytucjonalnej możemy wyróżnić cztery nurty szczegółowe, do których zalicza się: teorię neoinstytucjonalną, ekonomiczną teorię państwa i polityki, neoklasyczną teorię zmian i ewolucji ładu społeczno-ekonomicznego, nową ekonomię polityczną. Zatem podejście instytucjonalne do teorii ekonomii wzbogaciło ją o elementy różnych nauk: socjologii, psychologii, zarządzania, prawa, politologii itd. Każda z tych nauk proponuje odmienną definicję instytucji i stosowną do niej metodę pomiaru. Można zatem sformułować hipotezę, że interdyscyplinarność podstaw teoretycznych instytucji determinuje różnorodność metod pomiarowych instytucji. W związku z tym różnorodne klasyfikacje kryteriów konkurencyjności, przy pomocy których ocenia się instytucje obarczone są błędem. Odmienne teorie dysponują odmiennymi definicjami i stosownymi do nich narzędziami pomiarowymi. Zatem nie można porównywać między sobą mierników socjologicznych z psychologicznymi, politologicznymi, ekonomicznymi, które leżą u podstaw nurtów instytucjonalnych. Z tego wniosek, że kryteria konkurencyjności nie są porównywalne między sobą, choć dana metoda pomiarowa, wywiedziona z konkretnej nauki, daje wyniki porównywalne w skali międzynarodowej.Pozycja Perspectives of transformational shifts in Ukraine and Poland through the prism of values survey(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Zhurauliou, Aliaksei; Gerasymenko, SergiyThe article is devoted to the Values Survey in Ukraine and Poland. The assessment of economic transformation should be comprehensive and the prism of values might give a deeper insight on country’s development. The values are important as in both countries it’s the people who vote and select the leaders who decide what way to rule the country We have selected some of the polls that we think are determining the institutional environment in Ukraine and for definition of the trajectory of the transformation of the national economy. It should be noted that the results are presented for Ukraine back in 2011, which, in our opinion, makes it possible to fundamentally assess historical events in Ukraine starting in 2013. For Poland the data comes from 2012. The research is divided into thematic sections – family, politics, children, upbringing, religion, etc., and respondents are differentiated by sex and age. In all tables the total number of respondents is 1500 for Ukraine and 966 for Poland. Thus, the prospects for the development of the national economy of Ukraine and Poland are evaluated through the prism of the study of values. The transition from extractive institutions to inclusive ones is complicated by the low level of public confidence in official institutions, the low involvement of the population in the activities of the authorities, political parties, etc. The low level of financial convergence, together with low confidence in banks, makes it impossible to develop the country’s financial system, poses a threat to national economic security, and so on. At the level of official statistics, in our opinion, it is advisable to implement the concept of institutional statistics – the official statistics sector, which explores the “rules of the game”.Pozycja Kapitał społeczny w kontekście różnic międzykulturowych(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Łukasik, PawełW artykule poruszono zagadnienie kapitału społecznego i jego związków z kulturą danego kraju. W pierwszej jego części przedstawiono koncepcje kapitału społecznego oraz omówiono różnice kulturowe, które mogą decydować o poziomie kapitału społecznego takie jak dystans do władzy, indywidualizm, tolerancję dla niepewności, męskość-kobiecość, orientację długo lub krótkoterminową. Obejmuje ona różne ujęcia kapitału społecznego i sposoby jego pojmowania, a to jako sieć kontaktów poszczególnych jednostek umożliwiająca im korzystanie z różnych zasobów albo jako cecha danej społeczności sprzyjająca podejmowaniu społecznych i indywidualnych inicjatyw. Kolejna część opracowania obejmuje krótki opis wymienionych różnic kulturowych ze wskazaniem na te elementy, które mogą różnicować poszczególne kraje pod względem poziomu kapitału społecznego. Następnie przedstawiono wyniki badań nad wpływem indywidualizmu w kulturze poszczególnych stanów USA na poziom kapitału społecznego oraz wyniki badań nad związkiem między poziomem indywidualizmu w danym kraju a poziomem zaufania. Dalej przedstawiono wyniki badań nad wpływem kultury na poziom kapitału społecznego w regionach, na podstawie danych z dwudziestu sześciu krajów europejskich. Udowodniono w nich związek między dystansem do władzy, indywidualizmem, stopniem unikania niepewności i stopniem męskości a poziomem kapitału społecznego w danym regionie. Artykuł został przygotowany w oparciu o literaturę polską i anglojęzyczną, jego celem było przedstawienie dotychczasowych badań nad zróżnicowaniem kapitału społecznego i jego elementów składowych takich jak zaufanie interpersonalne, zaufanie uogólnione, zaufanie instytucjonalne, sieci sformalizowane, sieci niesformalizowane, zaangażowanie obywatelskie. Ponadto przedstawiono wnioski dotyczące możliwości prowadzenia dalszych badań w tym zakresie.