Artykuł prezentuje charakterystykę literackich strategii upamiętniania przeszłości, którymi posługiwali się twórcy przedmów poprzedzających romantyczne poematy narracyjne (George Byron, Heinrich Heine, Adam Mickiewicz, Aleksander Puszkin, Juliusz Słowacki, Taras Szewczenko, Cyprian Norwid, Władysław Syrokomla, Mieczysław Romanowski). Celem przedstawionych rozważań jest ukazanie, jak autorzy tych tekstów rozumieli akty upamiętniania: co uznawali za warte poetyckiego uwiecznienia i jakie nadawali znaczenia oraz funkcje artystyczne relacjonowanym historiom z przeszłości. Analiza przedmów do wybranych poematów romantycznych dowodzi, że najczęstszym przedmiotem narracji upamiętniających były dzieje tajemniczych lub zupełnie anonimowych bohaterów z przeszłości, relacjonowane z subiektywnej, pomijającej fakty historyczne, zaangażowanej emocjonalnie perspektywy. Wśród najważniejszych celów poetyckich opowieści autorzy przedmów romantycznych wymieniali pragnienie wyrażenia tęsknoty za tym, co minione, a ponadto zwracali uwagę na niezwykłość relacjonowanych epizodów lub na głębię własnych przeżyć wywołanych ich kontemplacją. Gest zwrócenia się do przeszłości rozumieli zwykle jako formę jej ożywienia, jako zobowiązanie do pamiętania lub rozrachunek z tym, co minęło; niekiedy prezentowali relacjonowane wydarzenia jako klucz do zrozumienia procesów historycznych i przewidywania przyszłości. Dzięki demonstracyjnemu dystansowaniu się od oficjalnych źródeł historycznych autorzy prefacji do romantycznych poematów dokonywali swoistej „prywatyzacji” przeszłości – w ten sposób uporządkowany dyskurs historyczny zastępowali żywym, emocjonalnym, zsubiektywizowanym dyskursem pamięci.

The article provides a characterisation of literary strategies of commemorating the past used by authors of prefaces preceding Romantic poems in verse (by George Byron, Heinrich Heine, Adam Mickiewicz, Alexander Pushkin, Juliusz Słowacki, Taras Shevchenko, Cyprian Norwid, Władysław Syrokomla, Mieczysław Romanowski). The aim of the present analysis is to show how the authors of these texts perceived the act of commemoration: what they considered worth immortalising and what meanings and artistic functions they gave to the stories related from the past. The analysis of prefaces to selected Romantic poems proves that the most frequent subject of commemorating narrations was the stories of mysterious or completely anonymous heroes from the past, related from the subjective, neglecting the facts, and emotionally engaged point of view. Among the main aims of these poetic stories, the authors of Romantic prefaces enumerated the wish to express the longing for the past. Moreover, they pointed to the extraordinariness of stories related or to the depth of the authors’ own feelings evoked by contemplation. They usually understood the act of returning to the past as a way of reviving it, a form of commitment to remember, or a way to come to terms with it. The Romanticists also presented the past as a key to understanding historical processes and foreseeing the future. Thanks to ostentatious distance from official historical sources, the authors of prefaces to Romantic poems, as it were, “privatised” the past. In this way, they replaced a well-ordered historical discourse with a vivid, emotional, subjectified discourse of memory.