Galicja. Studia i materiały nr 9/2023
URI dla tej Kolekcji
Przeglądaj
Przeglądanie Galicja. Studia i materiały nr 9/2023 według Data wydania
Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 26
Wyniki na stronie
Opcje sortowania
- PozycjaPostawy wybranych duchownych diecezjalnych i osób zakonnych wobec wybuchu i pierwszych miesięcy I wojny światowej(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Sowa, MichałArtykuł koncentruje się na początkowym okresie I wojny światowej, w momencie wkraczania do poszczególnych miejscowości Galicji żołnierzy rosyjskich. Przedstawione zostały zachowania księży oraz sióstr zakonnych w trudnym okresie ich życia. Omówiono także zadania i obowiązki, jakie spoczywały na kapelanach wojskowych przydzielonych do służby wśród formacji wojskowych na froncie oraz tych, którzy zostali skierowani do szpitali w celu posługiwania rannym i cierpiącym.
- PozycjaReligious issues in Galicia in the light of the correspondence of the founders of the Resurrectionists(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Kuzicki, JerzyThe article examines the correspondence of Bogdan Jański, Hieronim Kajsiewicz, and Piotr Semenenko. The views of these early resurrectionists were related to the settlement plans in Galicia. They were appalled by the misconduct of the clergy and the rigid ecclesiastical etiquette that stemmed from the spirit of Josephinism. Through individual actions, preaching, religious retreats, and spiritual exercises, they aimed to overcome negative tendencies among the Galician clergy and the faithful. An important issue in the analyzed correspondence was the religious problems between the Latin and Uniate communities, as well as folk religiosity. The resurrectionists, through their influence on Greek Catholic hierarchs and their connections with the papal court, initiated a rapprochement between the two rites.
- PozycjaPrzemiany religijności ludności katolickiej Galicji w świetle wybranych testamentów z lat 1772–1918(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Kozak, SzczepanArtykuł zajmuje się analizą testamentów z lat 1772–1918 w kontekście zawartych w nich informacji na temat religijności społeczeństwa galicyjskiego (chłopów, mieszczan, szlachty). Aspekty religijne przedstawiono na podstawie charakterystycznych elementów narracji źródła, informacji o donacjach na cele religijne i dobroczynne, opisów pochówku czy odniesień do świata wartości. W rezultacie wyodrębniono dwa modele religijności charakterystyczne dla I i II połowy XIX w., pierwszy – kładący nacisk na przeżywanie religijności, drugi – na jej manifestowanie.
- Pozycja„A najprzód Najwyższemu Stwórcy za wszystkie dobrodziejstwa składam dzięki...” Duchowieństwo eparchii przemyskiej wobec Boga i religii w świetle testamentów 1817–1827(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Lecyk, WilliamArtykuł odnosi się do religijności duchowieństwa greckokatolickiego z terenu eparchii przemyskiej. Analizę oparto na testamentach duchownych z lat 1817–1827 z zasobu Archiwum Państwowego w Przemyślu. Elementy religijne występują najczęściej w formie inwokacji dewocyjnej, krótkiej refleksji, będącej pozostałością staropolskiej arengi, w dyspozycjach pogrzebowych oraz w postaci motywu „sądu boskiego” i błogosławieństwa. Analiza wykazała, że wspomniane elementy nie są powszechne w badanych testamentach, a treść z reguły ograniczona. Autor stara się odpowiedzieć na pytanie, jakie są powody tego zjawiska oraz co analizowane testamenty przekazują na temat religijności tej grupy społecznej.
- PozycjaMiędzynarodowa Konferencja Naukowa „Galicyjski tygiel. Inteligencja w zaborze austriackim (1772–1918)”, Rzeszów 21–22 września 2023 r.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Kozak, Szczepan
- PozycjaПровідні свята обрядового року українців Галичини першої половини XIX ст. в оптиці львівської періодики: симбіоз християнських та народнозвичаєвих культурних практик(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Мовна, УлянаW artykule scharakteryzowano wiodące święta dorocznego cyklu obrzędowego Ukraińców w Galicji (Boże Narodzenie, Wielkanoc, Zielone Święta, Iwan Kupała) na podstawie publikacji etnologicznych z periodyków lwowskich I połowy XIX w. („Rozmaitości”, „Czasopisma Naukowego Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich”, „Lwowianina”, „Pamiętnika Lwowskiego”, „Rozmaitości dla Ludu Wiejskiego”). Odnotowywały one losowo zbierane informacje z dziedziny kultury duchowej, wplecione w artykuły o charakterze geograficzno-topograficznym, historyczno-statystycznym i regionalnym. Wykorzystano zarówno współczesne, jak i późniejsze interpretacje badawcze.
- PozycjaKościół, religia i religijność a polskie życie polityczne w Galicji doby autonomii. Stan badań i postulaty badawcze(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Szymczak, DamianRola Kościoła katolickiego w dziejach państwa i społeczeństwa polskiego jest ogromna. Dodatkowego znaczenia Kościół nabrał w okresie narodowej niewoli. Księża niejednokrotnie angażowali się w działalność patriotyczną, świeccy szukali oparcia w religii. Wraz z rozwojem nacjonalizmu dochodziło do coraz większej symbiozy narodu z katolicyzmem. Angażowanie się księży w działania polityczne przynosiło również napięcia polityczne, szczególnie w autonomicznej Galicji. Dotychczas brak jest syntezy poświęconej analizie miejsca duchowieństwa katolickiego i religii w galicyjskiej kulturze politycznej. Niniejszy artykuł jest próbą przybliżenia dotychczasowego dorobku naukowego w tej materii oraz postawienia kilku postulatów badawczych.
- PozycjaОдин штрих до сакральної спадщини Львова: путівник Діонізія Каєтановича Вірменським кафедральним собором(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Мовна, МаріаннаW artykule poddano analizie zawartość merytoryczną pierwszego w Galicji przewodnika po pochodzącej z XIV w. katedrze ormiańskiej we Lwowie (1926), autorstwa Dionizego Kajetanowicza. Szczegółowo opisuje on historię katedry, jej architekturę i wnętrza oraz cały zespół przylegających do niej obiektów architektonicznych (cmentarz, dzwonnica, klasztor ss. ormiańskich benedyktynek, bank „Mons Pius” i Instytut Naukowy im. Yu. Torosiewicza). Przewodnik doczekał się dwóch wznowień: w języku polskim w 1930 r. i francuskim w 1931 r.
- PozycjaWybrane religijne aspekty rozwoju społeczności żydowskiej Drohobycza w ostatnich latach monarchii Habsburgów(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Thomas, KatarzynaArtykuł jest próbą nakreślenia historii osadnictwa żydowskiego w Drohobyczu poprzez pryzmat działań prospołecznych. Przedstawia również ciąg wydarzeń związanych z życiem społeczności żydowskiej pod koniec panowania Habsburgów. Aktywność Żydów w mieście na czas wojny została zawieszona, a budynki użyteczności publicznej przejęły wojska rosyjskie i austriackie. Wiele z nich uległo zniszczeniu w stopniu, który wymagał pilnych i dużych nakładów finansowych. I wojna światowa pokazuje zniszczenie i jednocześnie rozpoczyna nowy rozdział w życiu społeczności żydowskiej Drohobycza.
- Pozycja«Наш цісар». Образ Франца Йосифа в львівській пресі – еволюція від «переможця над повстанцями» 50-их років ХІХ століття до «доброго батька» початку ХХ століття(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Кісь, НазарArtykuł analizuje zmiany wizerunku cesarza Franciszka Józefa I na łamach lokalnej prasy lwowskiej. Za punkt odniesienia przyjęto wizyty Franciszka Józefa we Lwowie. Było ich pięć i pozwalają one prześledzić przemianę od monarchy absolutnego połowy XIX wieku do „naszego ojca” na początku XX wieku. W tekście ukazano jak postęp gospodarczy i technologiczny, liberalne reformy, emancypacja, rozwój projektów narodowych Ukraińców i Polaków, a także inne osiągnięcia drugiej połowy XIX wieku, wpłynęły na kształt osobistej historii cesarza, który nawet w czasach szerzenia się nacjonalizmu, uosabiał państwo i ojczyznę – ziemię, na której panują Habsburgowie.
- PozycjaŻydzi i chrześcijanie, z dziejów życia religijnego społeczności żydowskiej w Tarnowie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Pachowicz, AnnaCelem artykułu jest ukazanie religijnego obrazu społeczności żydowskiej w Tarnowie, charakterystyka miejsc kultu i relacji ze społecznością chrześcijańską. W 1772 r. Tarnów zamieszkiwało 1 200 Żydów (34%), w 1890 r. 11 677 (42%), w przededniu II wojny światowej około 25 tys. Na stosukowo niewielkim obszarze, w niedalekiej odległości od tarnowskiej katedry wybudowano dwie synagogi. Na początku XX w., w latach 20., w mieście funkcjonowało około 40 domów modlitw. W 1939 r. Żydzi stanowili 45% ogółu mieszkańców Tarnowa, jednak II wojna zniszczyła ich dziedzictwo.
- PozycjaDomy korekcyjne dla duchowieństwa diecezjalnego na ziemiach polskich w XIX wieku z uwzględnieniem Galicji i klasztoru karmelitów bosych w Zagórzu(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Nabywaniec, StanisławW niniejszym artykule przedstawiono kwestię przywrócenia karności duchowieństwa diecezjalnego w Galicji na przykładzie domu korekcyjnego w Zagórzu, w kontekście pozostałych ziem polskich w zaborze pruskim i rosyjskim oraz na terenach monarchii habsburskiej, jak też podległych im korekcyjnym instytucjom kościelnym. Zagadnienie to ukazano na tle obowiązującego józefińskiego i postjózefińskiego systemu utrzymania i przywracania karności osób duchownych nie tylko w zakresie postaw moralnych, ale także jako formy przywoływania niepokornych politycznie duchownych do obowiązującej wówczas poprawności politycznej.
- PozycjaThe practice of faith in everyday life based on the metrical books of various denominations in the period of Galician autonomy (as illustrated by Rzeszów)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Rejman, SabinaThis article aims to highlight aspects of religious life based on metrical records. The research focuses on religious communities in Rzeszów: the Roman Catholic parish of Farna, the Jewish metrical district, and the Greek Catholic parish in Zalesie. In all of these communities, the choice of wedding dates was in accordance with the liturgical calendar, including holidays and fasting periods. Illegitimate births indicated that relationships typical of marriage were also established before the formal wedding ceremony. Illegitimate births were more common among Jews due to marriages concluded only according to their own ritual. Illegitimate births were also more prevalent in the urban-like Farna parish compared to the rural Greek Catholic parish, where their percentage was the lowest. Records of administering sacraments to the dying were also indicative of religiousness.
- PozycjaChrześcijańskie obrzędy i zwyczaje religijne w polskiej prasie galicyjskiej dla dzieci i młodzieży(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Biesiadecka, ElżbietaArtykuł analizuje obrzędy i zwyczaje religijne, które wpisywały się w kanon treści religijnych, stanowiących istotny element galicyjskich publikacji prasowych dla dzieci i młodzieży. Najczęściej były one powiązane z kalendarzem świąt katolickich. Adresowane do najmłodszych czytelników, ukazywały często w swym edukacyjnym wymiarze bogactwo kulturowe społeczeństwa galicyjskiego XIX i początków XX w., mocno osadzone w ludowej tradycji religijnej.
- PozycjaJan Andruszewski – zapomniany pisarz galicyjski. Rekonesans(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Ożóg, ZenonW artykule zaprezentowano biografię Jana Andruszewskiego – lekarza, społecznika i pisarza, oraz jego dorobek literacki, który powstawał w trzech pierwszych dekadach XX w. Był absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktorem medycyny, pracował w Zakopanem, Lwowie, Kosowie i Smolinie. Wpływ na kształt jego twórczości literackiej miały nowe prądy artystyczne i estetyczne przełomu XIX i XX w. oraz najważniejsze środowiska artystyczne Młodej Polski, z którymi był związany w czasie studiów i pracy zawodowej – Kraków, Zakopane i Lwów. Tworzył głównie małe formy narracyjne (opowiadania, nowele, obrazki), napisał również powieść i był współautorem dwóch dramatów.
- PozycjaReligiousness of Galician female landowners as illustrated by the Skrzyński family(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Lorens, BeataThe religiosity characteristic of Galician female landowners was manifested through their attachment to the Catholic Church, personal devotion, commitment to participating in the sacramental life of family members, and supporting initiatives related to caring for the sick and children. The religiousness of two representatives of the Jabłonowski and Skrzyński families, Emilia Skrzyńska nee Jabłonowska and Wanda Ostrowska nee Skrzyńska, was analyzed by means of diaries, letters, and personal notes. Information was collected regarding their external forms of religiousness as well as their spiritual lives. The image that emerges depicts a female religiosity shaped by Jesuit spirituality.
- PozycjaReligia i narodowość. W kręgu romantycznego sporu o dwukulturowość Galicji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Półchłopek, TadeuszArtykuł koncentruje się wokół sporu o kulturową przynależność Galicji w dobie romantyzmu. Wówczas to dwa wielonarodowe imperia rozbiorowe – Rosja i Austria, w obawie przed przenikaniem zgubnych dla nich wolnościowych idei Zachodu, sięgnęły po najgroźniejszą broń despotyzmu, czyli konflikt religijny. Rozwój liberalnych idei romantyzmu i jego polistopadowy program angażowania ludu w procesy niepodległościowe trafił w Galicji na dość złożony model kultury – gente Ruthenus, natione Polonus. Wykorzystanie religii dla realizacji interesów monarchii było niebezpiecznym narzędziem, a romantycy, przewidując takie działania zaborców, wykorzystali w celu ich neutralizacji jedyną możliwą swoją broń – literaturę.
- Pozycja„Polacy w Stanisławowie” w ujęciu Petra Hawrylyszyna, czyli kilka uwag o książce Поляки у Станиславові, Брустури 2022, 208 ss.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Olechowski, Piotr
- PozycjaThe beginnings of the Zionist movement in Galicia in 1898 based on the documents of the Lviv Governorate(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Meus, KonradThe Judaica collected at the Central State Historical Archive of Ukraine in Lviv, also customarily referred to as the Bernardin Archive, constitute, without doubt, some of the most important source materials for the history of the Jews of Galicia and Lesser Poland. Particularly noteworthy are the archives devoted to the “National Zionist Organization in Lviv” (fond 338) and the “Jewish Religious Community in Lviv” (fond 701). However, it turns out that valuable materials on Jewish issues can also be found in the arvhives entitled “C.k. Namiestnictwo Galicyjskie”/”K.k.. Galizische Statthalterei” [Imperial royal Galician Governorate] (fond 146), which includes all documentation (nearly 200,000 archival units) produced for the most important political authority in Galicia in the 19th and early 20th centuries. The archives contains, e.g. the reports of the starostes regarding the activities of Zion (Jewish organizations for the colonization of the territory of Palestine), which are an invaluable source of knowledge about the beginnings of Jewish emigration to Palestine and, above all, its course in Galicia and the attitude of the state authorities. On the basis of the reports of district governors compiled in 1898, it may be possible to reconstruct the origins of the Zionist movement in Galicia.
- PozycjaBóg, religia i wiara w twórczości Alojzego Felińskiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Patro-Kucab, MagdalenaArtykuł dotyczy selektywnej analizy wybranych utworów Alojzego Felińskiego w celu ukazania w nich odwołań do Boga, religii i wiary chrześcijańskiej. Mając na względzie twórczość poety związanego z Krzemieńcem, podejmuje się próbę zaprezentowania utworów będących paradną oprawą lojalistycznych kazań państwowych w wieku XIX, stanowiących rodzaj błagalnych pieśni adresowanych do Boga w sprawie Polski i jej króla. Zwraca się też uwagę na mowę okolicznościową adresowaną do młodzieży, w której podkreśla się wagę religii w życiu ówczesnych ludzi. Celem artykułu jest więc próba udowodnienia, że twórczą inspirację dla krzemieńczanina tworzącego w zgodzie z nurtem klasycznym stanowiła między innymi wiara chrześcijańska.