Jurkowlaniec, Edyta2018-02-122018-02-122017Polish Journal for Sustainable Development T. 21, cz. 2 (2017), s. 47–572450-3746http://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/3303Wzrost czasu ekspozycji na sztuczne oświetlenie wpływa na przebieg procesów fizjologicznych u zwierząt i ludzi. Zmiana rytmów fizjologicznych jest głównie następstwem nieprawidłowego funkcjonowania głównego zegara, zlokalizowanego u człowieka w jądrze nadskrzyżowaniowym przedniego podwzgórza, a w konsekwencji - zmniejszenia ilości wytwarzanej w szyszynce melatoniny, wydzielanej do krwiobiegu wyłącznie w ciemności. Hormon ten reguluje szereg funkcji organizmu, a jego niedobór w warunkach zwiększonej ekspozycji na światło wiązany jest m.in. z różnymi postaciami nowotworów, w tym nowotworów piersi. Antykancerogenne działanie melatoniny wynika z jej właściwości antyoksydacyjnych, immunomodulacyjnych i antyestrogenowych. Obniżenie poziomu melatoniny zaburza również prawidłowy rytm snu i czuwania, spłycając sen i zwiększając ryzyko depresji. Zwiększona ekspozycja na sztuczne światło, z ograniczeniem czasu przebywania w warunkach naturalnego, słonecznego oświetlenia wywołuje również deficyt kalcytriolu - witaminy D, której początkowy etap syntezy zachodzi w skórze pod wpływem promieniowania UV. Niedobór witaminy D może prowadzić do chorób sercowo-naczyniowych i miażdżycy, wzrostu insulinooporności i cukrzycy oraz otyłości. W artykule zostaną przedstawione wybrane aspekty mechanizmów fizjologicznych, prowadzących do powstania powyższych zaburzeń.The increase in time of exposure to artificial lighting affects physiological processes in animals and humans. Changes in physiological rhythms result mainly from malfunction of the master clock, located in humans in the nucleus suprachiasmaticus of the anterior hypothalamus, and in consequence – from reduction of melatonin amount produced in the pineal gland and secreted into the circulation only in the dark. That hormone regulates a number of body functions, and its deficiency in the conditions of increased exposure to light is associated, among others, with various forms of cancer, including breast cancer. Anticarcinogenic effects of melatonin are due to its antioxidant, immunomodulatory and antiestrogen properties. Reducing the level of melatonin also interferes with the normal rhythm of sleep and wakefulness, making sleep lighter and increasing the risk of depression. Increased exposure to artificial light, with limited time spent under natural, solar light also causes deficit of calcitriol - vitamin D, whose initial synthesis takes place in the skin due to UV radiation. Vitamin D deficiency may lead to cardiovascular disease and atherosclerosis, increased insulin resistance and diabetes, as well as obesity. In the paper, selected aspects of the physiological mechanisms leading to the development of the above disorders.polAttribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowehttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/zanieczyszczenie świetlnemelatoninawitamina Dlight pollutionmelatoninvitamin Darticle10.15584/pjsd.2017.21.2.52451-2672