Habecka, Emilia2018-11-192018-11-192017Młoda Muzeologia T. 2 (2017), s. 167–1812450-7466http://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/4165Paltraki należą do jednego z trzech podstawowych typów młynów wietrznych. Ich stan badań, mimo wzrastającego zainteresowania tym typem wiatraka w ostatnich latach, jest wciąż ubogi. Jego nazwa, nieznanego pochodzenia, jest najczęściej porównywana do nazw obszernej odzieży wierzchniej. Ma to związek z bryłą wiatraka, która zwęża się ku górze, a jej odeskowanie sięga gruntu. Pierwszy paltrak powstał na terenach Niderlandów w pierwszej dekadzie XVII w. Jego konstruktorem był Cornelius Corneliszoon van Uitgeest. Otrzymał on w 1593 r. patent na tartak napędzany siłą wiatru. Kiedy wynalazek zyskał spore uznanie, zaczął się rozpowszechniać na inne tereny europejskie. Wraz z emigracją holenderską dotarł także do Polski, gdzie w XIX w. zaczęło powstawać wiele warsztatów zajmujących się budową tych młynów oraz produkcją części zamiennych do nich. Pojawiające się coraz większe wymagania właścicieli młynów były przyczyną ulepszania tych wiatraków oraz stosowania nowych rozwiązań, które miały ułatwić i przyśpieszyć pracę. Z tego powodu wprowadzano wiele nowinek także w mechanizmie obrotowym paltraków. Najlepiej rozpoznane zostały mechanizmy jezdne tych wiatraków na terenie Dolnej Saksonii. Różnice występowały w wysokości cokołu, ilości i formie rolek, ich rozstawieniu i osadzeniu, sposobie obracania wiatraka do kierunku wiejącego wiatru oraz w budowie samego pierścienia żelaznego, po którym toczyły się rolki. Mimo licznych badań tych młynów wietrznych, wciąż pozostaje wiele pytań, na które trudno znaleźć odpowiedź. Są one jednak motywacją do dalszych poszukiwań.polAttribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowehttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/mechanizm jezdnymłynarstwopaltrakwarsztat młynarskiwiatrakarticle10.15584/mm.2017.2.16