Thomas, Katarzyna2015-04-272015-04-272015-04-27http://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/889Drohobycz to położone nad Tyśmienicą, dopływem Dniestru, oddalone od Lwowa o ok. 60 km na południowy zachód miasto powiatowe, leżące obecnie na terytorium Ukrainy. Miasto to zamieszkuje niewielka grupa Żydów. Z tych, którzy przetrwali Holokaust większość wyemigrowała do Izraela i Stanów Zjednoczonych oraz Polski. W okresie II Rzeczypospolitej Drohobycz przynależał terytorialnie do Polski. Dzieje Drohobycza nierozerwalnie wiążą się z jego żydowskimi mieszkańcami, którzy na przestrzeni wieków w dużym stopniu przyczynili się do rozwoju miasta w każdym jego aspekcie: politycznym, społecznym, kulturowym. Początki osadnictwa żydowskiego w tym rejonie sięgają średniowiecza i związane są z salinami. W 1404 roku pełnomocnik finansowy Jagiełły, Wołczko, jako pierwszy Żyd wydzierżawił królewskie żupy solne. Od XV wieku liczebność społeczności żydowskiej stopniowo wzrastała. Niniejsza praca prezentuje powiązania wewnętrzne społeczności żydowskiej miasta Drohobycza w okresie II Rzeczypospolitej uwzględniając podstawowe przejawy życia społecznego politycznego i gospodarczego. Ludność żydowska stanowiła ważny element wielonarodowego społeczeństwa międzywojennego Drohobycza. Jej aktywność obejmowała niemalże wszystkie aspekty życia społecznego. W ujęciu gospodarczym Żydzi zdecydowanie dominowali w handlu i przemyśle, w tym, w bardzo rozwiniętym przemyśle naftowym. Warunki gospodarcze mieszkańców Drohobycza uzależnione były od ogólnego stanu gospodarki polskiej. Kryzys na rynkach światowych poniekąd przyczynił się do rozwoju dużej ilości instytucji dobroczynnych wewnątrz społeczności żydowskiej. Trudne warunki gospodarcze w okresie powojennym oraz w latach trzydziestych próbowano niwelować pobudzając drobną przedsiębiorczość. W tym celu powoływano spółdzielnie kredytowe i kasy bezprocentowych pożyczek. W okresie dwudziestolecia międzywojennego gmina żydowska, jedna z najstarszych w Polsce borykała się z kłopotami finansowymi i administracyjnymi. Wyłonione w wyborach do gminy żydowskiej, rozpisanych w 1924 roku, władze, podjęły próbę naprawy poszczególnych aspektów funkcjonowania gminy. Znaczne obciążenie finansowe dla gminy żydowskiej stanowił katastrofalny stan budynków służących do celów religijnych. W omawianym okresie odnowiono szpital żydowski, dom starców, Synagogę Wielką oraz realizowano plany budowlane w obrębie nowego cmentarza żydowskiego. Życie polityczne Żydów drohobyckich charakteryzowała duża różnorodność stronnictw politycznych syjonistycznych i niestyjonistycznych. Do najaktywniejszych należały ugrupowania syjonistyczne. Powiązane z nimi organizacje młodzieżowe prowadziły dynamiczną działalność poprzez organizację różnego rodzaju spotkań, wykładów, warsztatów i kursów. Religijne szkolnictwo żydowskie, zwłaszcza na poziomie elementarnym rozwijało w oparciu o zasady judaizmu. Ponadto część młodzieży korzystała z państwowego systemu oświaty uczęszczając do lokalnych placówek szkolnych. W prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym im. Leona Sternbacha oraz Gimnazjum Państwowym im. Króla Władysława Jagiełły uczniowie wyznania mojżeszowego stanowili większość. W gimnazjum państwowym odsetek ten spadł poniżej 50 % w połowie lat trzydziestych. Społeczność żydowską na tle pozostałych narodowości wyróżniało bogate życie kulturalne. Poza gościnnymi występami artystycznymi prezentującymi znane dzieła w języku jidysz, tworzono lokalne stowarzyszenia zajmujące się szeroko pojętą sztuką. Drohobycz jest obecnie miastem postrzeganym przez pryzmat Bruno Schulza, chociaż twórców nie tylko żydowskich pochodzących z tego miasta było ponad dwudziestu. Szczególnym miejscem dla społeczności żydowskiej był Dom Żydowski, który był swoistym centrum życia społecznego Żydów. Społeczność żydowska Drohobycza w latach 1918-1939 wykazywała ponadprzeciętną aktywność gospodarczą, społeczną i polityczną. Poprzez szereg organizacji tworzyła zwarte środowisko. Wybuch II wojny światowej rozpoczął proces, który doprowadził do niemalże całkowitego zniszczenia ludności żydowskiej w Drohobyczu. Nigdy później nie odrodziła się ona w takim stopniu jak funkcjonowała przed wojną.Drohobycz is a poviat town on the River Tyśmienica, which is a tributary of the River Dniestr, it lies in the South-West, circa 60 km away off Lviv, it is currently located on the territory of Ukraine. The town has a small Jewish minority. From those who survived the Holocaust the majority emigrated to Israel and to the United States, and to Poland. During the time of the Second Polish Republic Drohobycz belonged territorially to Poland. The history of Drohobycz is undoubtedly connected to its Jewish citizens who through centuries contributed extensively to town development in every aspect: political, social and cultural. The beginning of the Jewish settlement in this area goes back to the Middle Ages and it relates to salt mining. In 1404, Jagiełło’s financial representative Wołczko, the first Jewish man, leased royal salt mines. Since 15th century the number of the Jewish community had been increasing gradually. This thesis presents interrelations within the Jewish community of Drohobycz during the Second Polish Republic and it deals with basic aspects of their social, political and economical life. The Jewish population was an important part of a multinational interwar Drohobycz’s society. Their activity involved almost all aspects of social life. Economically, the Jewish people definitely dominated trade and industry, including oil industry. The economic situation of Drohobycz’s citizens depended greatly on a general state of the Polish economy. The crisis on international markets contributed to development of a big number of charities within the Jewish community in some way. There were attempts to ease hard economic conditions in the after-war period and in the 30s by stimulating small business activity. For this purpose, credit unions and interest-free loan associations were established. During the interwar time, the Jewish community, one of the oldest in Poland, struggled with financial and administrative difficulties. The authorities, which were elected in 1924 elections for the Jewish commune, made an attempt to restore all single aspects of commune activity. A big financial burden was presented by the state of religious buildings. In the discussed period the renovation of the Jewish hospital, the old people’s home, the Great Synagogue was completed and new building plans on the new Jewish cemetery were put into effect. The political life of Drohobycz’s Jewish people featured a great variety of Zionist and Non-Zionist political parties. Zionist parties were the most active. Youth organizations related to them conducted dynamic activities by organizing meetings, lectures, workshops and courses of all kind. The Jewish religious education, particularly on the elementary level, was built on the basis of Judaism rules. Moreover, a number of youth used the state education system and went to local schools. In the private Leon Sternbach’s Coeducational Junior High School and in the King Władysław Jagiełło’s State Junior High School students of the Jewish faith were a majority. In the state junior high school this percentage dropped below 50% in the second half of the 30s. The Jewish community distinguished itself against other nationalities through its rich cultural life. Apart from guest artistic performances presenting well-known works in Yiddish, there were local associations which dealt with a broad scope of art. Drohobycz is a town which is currently perceived through the person of Bruno Schulz although there were more than twenty not only Jewish artists who originated from this town. A special place for the Jewish community was the Jewish House which was a particular centre of Jewish social life. Drohobycz’s Jewish community in 1918-1939 was demonstrating an extraordinary economic, social and political activity. Through a number of organizations it created a united group. The outbreak of WWII brought about a process which had led to a nearly complete annihilation of the Jewish population in Drohobycz. It has never recovered to the same degree as it was before the war.polUznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polskahttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/ŻydziDrohobyczDwudziestolecie Międzywojennegmina żydowskaJewsinterwar timeSecond Republic of PolanddoctoralThesis