Skwarło-Sońta, Krystyna2018-02-132018-02-132017Polish Journal for Sustainable Development T. 21, cz. 2 (2017), s. 117–1242450-3746http://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/3311Problem „skażenia światłem” (zanieczyszczenia świetlnego, ALAN) pojawił się jako konsekwencja wprowadzenia oświetlenia elektrycznego, modyfikującego wszystkie obszary życia. Tymczasem nasz organizm jest dostosowany do regularnie następujących po sobie okresów dnia i nocy, dzięki obecności endogennego mechanizmu tak porządkującego przebieg procesów życiowych, aby przypadały na optymalne pory doby. Jest nim molekularny zegar biologiczny, zlokalizowany w SCN czyli podwzgórzowych jądrach nadskrzyżowaniowych, synchronizowany z warunkami zewnętrznymi za pośrednictwem światła. Informacja świetlna, odbierana przez specjalne receptory siatkówkowe, jest kierowana via SCN do szyszynki, gdzie powstaje „hormon ciemności”, melatonina, która reguluje wiele procesów fizjologicznych, dopasowując ich przebieg do aktualnej sytuacji środowiskowej. Obecność ALAN, emitowanego przez wiele urządzeń elektronicznych lub podczas nocnej pracy zmianowej, zaburza rytm syntezy melatoniny a w konsekwencji funkcjonowanie zegara biologicznego i regulację wielu procesów fizjologicznych. Skutkuje to rozwojem chorób tzw. cywilizacyjnych, do których należą nowotwory, choroby metaboliczne, zaburzenia snu i depresja.Light pollution denotes an excessive presence of the artificial lighting, particularly at night (ALAN). Since the electricity introduction people started to be active all-round the 24-hs period. However, human physiology is adapted to the regular sequence day/night with the activity during the day and the nocturnal relax and sleep. Diurnal organization of the physiological processes is controlled and synchronized by the endogenous molecular mechanism known as a biological clock with a master structure located within the hypothalamic suprachiasmatic nuclei (SCN). Information about the external lighting conditions is relayed from the special retinal receptors via SCN to the pineal gland synthesizing melatonin, a hormone of darkness. ALAN from various sources, including night shift work and/or electronic devices, evokes misalignment of the endogenous clock and physiology desynchronization. These circumstances are resulting in several civilization-related illnesses, including some cancer types, depression, and metabolic and sleep disorders.polAttribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowehttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/zanieczyszczenie świetlnezegar biologicznyrytm dobowyszyszynkamelatoninapraca zmianowalight pollutiondiurnal rhythmbiological clockpineal glandmelatoninnight shift workarticle10.15584/pjsd.2017.21.2.132451-2672