Archeologia archiwalna. Materiały Cesarskiej Komisji Archeologicznej do badań nad dziedzictwem materialnym Polski. Część I
Data
2021
Autorzy
Dzik, Michał
Musin, Aleksandr
Tytuł czasopisma
ISSN
Tytuł tomu
Wydawnictwo
Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
Opis
We współczesnej archeologii istnieją co najmniej
dwa kierunki badań, które wydają się dość charakterystyczne dla obecnego etapu jej rozwoju. Pierwszy
można nazwać samopoznaniem archeologii, pogłębioną refleksją nad dotychczasowym dorobkiem tej
nauki. Charakterystyczne dlań jest zainteresowanie
historią badań archeologicznych, ale też analiza ewolucji stosowanych pojęć i metod, wyjaśnianie historii
badań nad stanowiskiem lub całą kulturą archeologiczną, wreszcie odkrywanie motywacji i kierunków
myślenia dawnych badaczy materialnych pozostałości ludzkiej działalności. Kierunek ten pozwala znaleźć w przeszłości punkt oparcia dla współczesnych
badań na tym polu, zwraca uwagę na te cechy archeologii, które powinny być ważne także dziś, dając badaczom dodatkową motywację do działalności
naukowej. Drugi kierunek wiąże się ze zwrotem ku
stosowaniu nieniszczących metod w badaniach stanowisk archeologicznych oraz z poszukiwaniem nowych
sposobów analizy, ale i rozumienia materialnych zabytków przeszłości. Maksymą tego nurtu jest poniekąd
słynna medyczna zasada primum non nocere, w tym
wypadku odniesiona do stanowisk archeologicznych
i dziedzictwa kulturowego. Takie podejście wiąże się
ze świadomością ciągłej niedoskonałości współczesnych metod wykopaliskowych.
Zarówno pierwszy, jak i drugi nurt badań może
być realizowany przez opracowanie materiałów archiwalnych. Archiwa od dawna odgrywają ważną
rolę w archeologii, a badanie i odczytywanie warstw
kulturowych przez archeologa, podobnie jak i warstw
naturalnych przez geologa, nieraz porównywano do
pracy archiwisty. Już w XVIII w. francuski filozof,
przyrodnik i matematyk Georges-Louis Leclerc de
Buffon (1707–1778) określał warstwy geologiczne
jako archives de la terre (Roger 1988). Fraza ta przestała być li tylko metaforą w XX w. Znany archeolog
André Leroi-Gourhan (1911-1986) porównał systematyczne rejestrowanie danych podczas wykopalisk
w postaci dzienników i raportów z tworzeniem archives du sol (Gallay 2003; Roth 2018), które następnie
stawały się przedmiotem badań. Praca archeologa
odsłaniającego warstwy ziemi bywa porównywana
do pracy archiwisty wertującego arkusze archiwalne (Viand 2012).