The study historicizes the phenomenon of tourism as a purely modern variety of the mobility of which inner morphology began taking form at the turn of the 19th centuries. First, the study draws on the innovative approach of Hasso Spode, historian of mentality, who has a profound influence over contemporary research of the history of tourism in German historiography. Using his theoretical framing, the study discloses how travel that, from the late 18th century, had been a diverse set of motives, experiences, ideas and practices, started to be cemented by a psychomental foundation: the tourist gaze. Then, the study interprets tourism as the product of spatialization of time and temporalization of space. Finally, the article, using Zygmunt Bauman´s theoretical conception of “retrotopia”, clips today's form of tourism together with its primordial form and leads to a conclusion that the tourism as a controversial phenomenon of modern times is endowed with human nostalgia, romance, a never-ending desire for authenticity as well as an eternal obsession with the idea of “progress” encompassing also utopian notions.

Artykuł ujmuje zjawisko turystyki jako nowoczesnej odmiany mobilności, której wewnętrzna struktura zaczęła przybierać formę na przełomie XIX i XX w. Zaprezentowane w opracowaniu badanie opiera się na innowacyjnym podejściu Hasso Spodego, historyka mentalności. Jego koncepcja wywarła wpływ na współczesne badania nad historią turystyki w niemieckiej historiografii. Opierając się na jego teoretycznym framingu, badanie ujawnia, jak podróż, która od końca XVIII w. miała różnorodne motywy, doświadczenia, pomysły i praktyki, zaczęła się krystalizować w psychomentalnej fundacji: spojrzenie turystyczne. Następnie badanie interpretuje turystykę jako produkt przestrzenności czasu i czasochłowania przestrzeni. Wreszcie, wykorzystując teoretyczną koncepcję „retrotopii” Zygmunta Baumana, afirmuje dzisiejszą formę turystyki wraz z jej pierwotną formą i prowadzi do wniosku, że turystyka jako kontrowersyjne zjawisko współczesnych czasów jest obdarzona ludzką nostalgią, romansem, niekończącym się pragnieniem autentyczności, a także wieczną obsesją idei „postępu”, obejmującej również pojęcia utopijne.