Niniejsza dysertacja stanowi kontrastywną analizę metafory w metajęzyku polskim i niemieckim. Materiał badawczy rozprawy stanowią polskojęzyczne i niemieckojęzyczne prace popularnonaukowe Mówiąc Inaczej (P. Mikuła), Wszystko zależy od przyimka (J. Bralczyk, J. Miodek, A. Markowski, J. Sosnowski), Der Dativ ist dem Genitiv sein Tod (B. Sick), Deutsch für Kenner (W. Schneider) oraz naukowe Pragmatyka językowa (R. Kalisz) i Pragmatik: Eine Einführung (J. Meibauer). Klasyfikacja zidentyfikowanych metafor metajęzykowych do jednego z wyznaczonych modeli JĘZYK/ TEKST TO DROGA, JĘZYK/ TEKST TO MATERIA (i ich subkategorii) nie wyklucza koegzystencji tychże wykładników nawet w jednym wyrażeniu. Wykazana polifunkcjonalność metafor metajęzykowych pozwala ukazać wielowymiarowy obraz języka i tekstu w analizowanych pracach. Kluczową w rozprawie jest zatem kognitywna teoria metafory ze szczególnym uwzględnieniem rozważań M. Reddy’ego, ponieważ specyfika metafor pojawiających się w metajęzyku ułatwia ogarnięcie umysłem domen abstrakcyjnych oraz stanowi nieodzowny mechanizm naszego myślenia oraz jego racjonalizacji. Celem rozprawy jest wskazanie podobieństw i różnic dotyczących obecności metafory w metajęzyku polskim i niemieckim, jej rodzaju i frekwencji w badanych pracach o zróżnicowanym stopniu „naukowości”.

This dissertation offers a contrastive analysis of metaphor in Polish and German metalanguage. The research material is based on Polish and German popular science works Mówiąc Inaczej (P. Mikuła), Wszystko zależy od przyimka (J. Bralczyk, J. Miodek, A. Markowski, J. Sosnowski), Der Dativ ist dem Genitiv sein Tod (B. Sick), Deutsch für Kenner (W. Schneider) as well as theses such as Pragmatyka językowa (R. Kalisz) and Pragmatik: Eine Einführung (J. Meibauer). The classification of the identified metalanguage metaphors as one of the determined models LANGUAGE/TEXT AS PATH, LANGUAGE/TEXT AS MATTER (and their subcategories) does not exclude the coexistence of the said indicators even in a single expression. This proven polyfunctionality of metalanguage metaphors allows presenting a multidimensional view of language and text within the analyzed works. The cognitive theory of metaphor, with the special focus on M. Reddy's thoughts, is therefore critical for this dissertation, due to the specificity of metaphors appearing in the metalanguage, which facilitates our understanding of abstract domains and constitutes an indispensable mechanism of our thinking and its rationalization. This paper aims to address similarities and differences concerning the presence of metaphor in Polish and German metalanguage, its type and frequency in the researched data, which varies from more to less 'scientific' papers.