Zasadniczym celem artykułu jest analiza cech Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) w relacji do celów oraz dotychczasowych osiągnięć i słabości polityki spójności. Jak wiadomo, do końca okresu 2007–2013, Unii nie udało się silniej związać politykę spójności z nowym paradygmatem rozwoju (np. przez podporządkowanie jej strategii lizbońskiej). Dopiero dla okresu 2014–2020 przygotowano strategię „Europa 2020” i rozporządzenia Parlamentu i Rady na ogół z 13.12.2013 r. wyposażając politykę spójności w skuteczne narzędzia wpływu (kontroli). ZIT można uznać za najbardziej zaawansowany eksperyment, który w razie powodzenia może być podstawą działań w kolejnym okresie programowania. Na razie ZIT nie zostały jeszcze wdrożone, zatem nie można oceniać ich efektów. Główna hipoteza badawcza głosi, że główny cel eksperymentu ZIT to przełamanie problemu niskiego kapitału społecznego i w efekcie słabej współpracy administracji i innych interesariuszy. Artykuł zwięźle omawia krytyczne uwagi wobec polityki spójności w Unii i Polsce, analizuje główne cechy i oczekiwania formułowane wobec ZIT, zwracając uwagę na podstawowe korzyści związane z zintegrowanym podejściem i możliwościami wykorzystania efektu synergii. Współpraca miast-stolic regionalnych z ich bezpośrednim otoczeniem funkcjonalnym wydaje się właściwym miejscem realizacji ZIT i w przyszłości sprawdzenia rzeczywistych korzyści ZIT. W artykule omawiane są główne problemy związane z przygotowaniem systemu ZIT w 17 obszarach funkcjonalnych stolic województw ze szczególnym naciskiem na kwestie społeczne. Ostatnią część artykułu stanowi wskazanie potencjalnych zagrożeń dla realizacji, zwłaszcza związanych z rozliczaniem zarządzających nie z osiągania celów ZIT (i szerzej polityki spójności), lecz postępów finansowych. Bo nie jest łatwo określić i zrozumieć osiąganie celów: łatwiej o ocenę postępu w wydatkach.

The main goal of this article is the analysis of features of Integrated Territorial Investments (ITI) in relation to cohesion Policy objectives. Up to the end of programming period 2007–2013 the Union has not managed to tie the cohesion policy to the new development paradigm (for instance through subordination of the Policy to the Lisbon Strategy). Only for the programming period 2014–2020 strategy Europe 2020 and Parliament and Council regulations (mostly of 13.12.2013) were strengthened with effective impact (control) instruments. ITI can be considered the most advanced experiment, which in case of success may become the foundation for the next programming period. ITI have been not implemented yet, so the results cannot be assessed. The main hypothesis says that the main objective of ITI is to breach a problem of low social capital level and therefore underdeveloped cooperation of public administration and other stakeholders. The article presents the critical remarks on cohesion policy, analyses main features and expectations from the ITI, emphasizing main benefits connected to integrated approach and possibilities of utilization of synergy effect. Cooperation of regional capitals with their direct functional surrounding seems to be the right place for ITI implementation and future assessment of real benefits. In the article also main problems relating to the ITI preparation in 17 functional areas are being discussed. The last part depicts threats to ITI implementation, in particular to making managing institutions accountable not for objectives attainment, but for financial progress. It is difficult to understand and assess objectives attainment: it is much easier to understand progress in terms of expenditure.