UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 3(16)/2020

URI dla tej Kolekcjihttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/6002

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 11 z 11

Charytatywna działalność gminnych rad młodzieżowych – analiza zagadnienia
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Boratyn, Dominik
Rady młodzieżowe są jednym z podmiotów opiniodawczo-doradczych działających przy jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce. Od ponad 30 lat mają swój udział w życiu lokalnych wspólnot samorządowych oraz podejmują przedsięwzięcia społeczne, m.in. o charakterze charytatywnym. Artykuł prezentuje wyniki badań przeprowadzonych w ramach projektu ,,Znaczenie i rola Rad Młodzieżowych w funkcjonowaniu lokalnej wspólnoty samorządowej”. Badaniami objęto rady młodzieżowe z 18 miast wojewódzkich, tj. miast, w których znajdują się sejmiki województw oraz urzędy wojewódzkie. Opisane tu wyniki badań, przedstawiają aktywność rad młodzieżowych w zakresie działalności charytatywnej.
Członkowie Rządu Centralnego Tymczasowego Wojskowego Galicji – przyczynek do biografii zbiorowej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rychel-Mantur, Dominika
W 1809 r. w wyniku wojny polsko-austriackiej wojska polskie wyzwoliły Galicję Zachodnią i część Galicji Wschodniej spod panowania austriackiego. Na tych terenach dekretem wodza naczelnego księcia Józefa Poniatowskiego utworzono Rząd Centralny Tymczasowy Wojskowy Galicji. Miał on się zająć reorganizacją administracji oraz zaopatrzeniem i organizacją oddziałów wojskowych w Galicji. Prezesem rządu został Stanisław Kostka Zamoyski, a na poszczególne stanowiska w samym rządzie oraz w podległych mu organach administracji powiatowej powołano przedstawicieli miejscowej szlachty. Materiał źródłowy pozwolił na ustalenie 53 nazwisk z tego gremium. Były to osoby urodzone między 1740 a 1780 r., wywodzące się najczęściej z bogatego ziemiaństwa i szlachty. Posiadały majątki na terenach byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Ścieżka ich kariery była typowa dla stanu społecznego, który reprezentowali. Wykształceni, najczęściej w duchu oświeceniowym, pierwsze kroki w służbie publicznej stawiali jako urzędnicy lub wojskowi. Niektóre z tych karier zapowiadały się ponadprzeciętnie, jednak upadek kraju w 1795 r. przesądził o ich przerwaniu, a rok 1809 okazał się szansą powrotu do życia publicznego. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do charakterystyki tej grupy społecznej, wpisuje się w nurt badań nad elitami Rzeczypospolitej przełomu XVIII i XIX wieku.
Episkopat wobec integralności ziem polskich po II wojnie światowej. Wybrane problemy z najnowszej literatury i źródeł
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Gryz, Ryszard
W artykule przedstawiono wyselekcjonowane kwestie dotyczące zaangażowania prymasów Polski kardynała Augusta Hlonda i kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz innych biskupów w sprawę powstania i stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. Uwzględniono najważniejsze etapy w chronologii wydarzeń związanych z tą problematyką (1945 – 1951 – 1956 – 1972). Najistotniejsze okazały się decyzje podjęte w sierpniu 1945 r., kiedy utworzono pięć administratur apostolskich dla diecezji warmińskiej z siedzibą w Olsztynie, gdańskiej oraz w Gorzowie Wielkopolskim, Opolu dla Śląska Opolskiego i Wrocławiu dla Dolnego Śląska. W czerwcu 1972 r., po ratyfikacji przez Bundestag układu granicznego zawartego między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec, zakończył się okres tymczasowości polskich struktur kościelnych na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Papież Paweł VI w bulli „Episcoporum Poloniae coetus” zlikwidował administratury apostolskie i utworzył cztery nowe diecezje (gorzowską, koszalińsko-kołobrzeską, szczecińsko-kamieńską i opolską). W procesie stabilizacji polskich struktur kościelnych, który trwał dwadzieścia siedem lat, decydujące było stanowisko kolejnych papieży i Stolicy Apostolskiej. Uwzględniali oni poglądy niemieckiego i polskiego episkopatu oraz stan relacji polsko-niemieckich w kwestii aprobaty linii granicznej. Wśród polskich hierarchów najaktywniejszy okazał się biskup Bolesław Kominek (administrator apostolski w Opolu, arcybiskup wrocławski i kardynał). W artykule podstawę syntetycznej narracji stanowi wybór polskojęzycznych, najnowszych publikacji na temat relacji państwowo-kościelnych w Polsce po II wojnie światowej oraz edycje źródłowe. Wykorzystano między innymi osobiste notatki prymasa Wyszyńskiego „Pro memoria”, listy pasterskie Episkopatu Polski, komunikaty Konferencji Episkopatu Polski oraz oficjalne wypowiedzi biskupów.
Ewolucja zawodu i kształcenia architektów w Niemczech od II połowy XVIII wieku do 1933 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Nikel, Joanna
Celem artykułu jest ukazanie zakresu kompetencji, tytułów zawodowych oraz służbowych, a także ewolucji systemu kształcenia architektów na obszarze wybranych państw niemieckich, które w 1871 r. utworzyły II Rzeszę Niemiecką. Tym samym zostały pominięte inne państwa niemieckojęzyczne, jak Austria czy Szwajcaria, nie uwzględniono również polskich terytoriów pod zaborem pruskim oraz austriackim. Kwestie te pomimo licznych publikacji niemieckojęzycznych (Bolenz 1991; Schnier 2009; Mai 2012) oraz anglojęzycznych (Kostofa 1986) przysparzają polskim badaczom zajmującym się zwłaszcza historią architektury dawnych regionów niemieckojęzycznych wiele problemów, a braków badawczych nie kompensują skromne polskojęzyczne publikacje (Serdyńska 2015). Główne pytania badawcze, na które starano się odpowiedzieć, dotyczyły kwestii edukacji architektów oraz uwarunkowań wykonywanego przez nich zawodu. Cezurę początkową dla rozważań stanowi wiek XVIII, w którym zaczęły powstawać pierwsze akademickie ośrodki kształcenia architektów na niemieckim obszarze językowym. Myśl o XVIII stuleciu jako cezurze dla profesji architektów podyktowana jest również skutkami rewolucji przemysłowej, które uwarunkowały pojawienie się specjalizacji zawodowych w budownictwie, a w dłuższej perspektywie zdeterminowały nowoczesne rozumienie słowa architekt i inżynier. Cezurę końcową stanowi rok 1933, kiedy to w wyniku przejęcia władzy przez narodowych socjalistów rozpoczął się w Niemczech gwałtowny i radykalny proces budowy społeczeństwa totalitarnego, w którym szkolnictwo wyższe oraz sztuki piękne, a zwłaszcza architektura, zostały podporządkowane ideologii nazistowskiej.
Fotografie rodziny Mierów i Jędrzejowiczów z zespołu „Archiwum Podworskie Mierów-Jędrzejowiczów w Staromieściu” w Archiwum Państwowym w Rzeszowie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rejman, Sabina
Według archiwistów fotografia może stanowić zarówno materiał ilustracyjny, jak i pełnoprawne źródło historyczne. Wciąż jednak brakuje podręcznika, który opisywałby wszystkie aspekty związane z dokumentacją fotograficzną. W Archiwum Państwowym w Rzeszowie w zespole „Archiwum Podworskie Mierów-Jędrzejowiczów w Staromieściu” znajduje się niewielki wyodrębniony zbiór fotografii. Przedstawiają one: uwiecznione na fotografii portrety (Tytusa Jana Mateusza hrabiego Miera, Henryki z Mierów Komorowskiej) oraz zegarek z miniaturowym wizerunkiem Jana hrabiego Miera; kartki korespondencyjne ze zdjęciami z manewrów wojskowych, zdjęcie portretowe (Lubiny z Rogoyskich Mierowej) i przeznaczone do dokumentów urzędowych (Jana Feliksa Jędrzejowicza). Rodzinę Mierów o szkockich i kalwińskich korzeniach oraz rodzinę Jędrzejowiczów pochodzenia ormiańskiego i kupieckiego połączyło małżeństwo zawarte w 1878 r. w Wiedniu przez Adama Jędrzejowicza (1847–1924), syn Jana Kantego i Marii ze Straszewskich z Zaczernia, z Gabrielą Felicją z Mierów (1850–1939), córką Feliksa i Felicji, rozwiedzioną ze Zdzisławem Tyszkiewiczem, dziedzicem dóbr kolbuszowskich. Po ślubie ich siedzibą stało się Staromieście (obecnie w granicach Rzeszowa). Majątkiem gospodarował następnie jedyny syn tej pary, Jan Feliks (1879–1942). Fotografie wnoszą cenne informacje zarówno w warstwie tekstowej (zapiski dotyczące przedstawianych osób, rzeczy, wydarzeń), jak i ilustracyjnej (wizerunki tychże), umożliwiają też poczynienie dodatkowych ustaleń na ich podstawie.
Generał brygady pilot Bolesław Feliks Stachoń (1897–1941). Przyczynek do badań biograficznych oficera i lotnika
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Woźny, Grażyna
W 2021 r. minie 80 lat od śmierci Bolesława Stachonia, polskiego pilota i oficera łącznikowego Królewskich Sił Powietrznych (RAF). Jego wkład w rozwój polskiego lotnictwa i praca komendanta obozu zbornego w Eastchurch (XII 1939 – VII1 940) i lotniska Swinderby (VII 1940 – VII 1941 r.), z którego wykonywał loty bojowe, ciągle pozostają nieznane. Wykształcenie, doświadczenie wojenne oraz znajomość języków obcych predestynowały Stachonia do pełnienia wysokich funkcji wojskach. Był m.in. komendantem parku w 11. Pułku Lotniczym w Lidzie, Szkoły Pilotów w Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa oraz komendantem Lotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu. Prowadził działalność redakcyjną i publikował teksty w „Przeglądzie Lotniczym...”, a także wydawał książki z zakresu pilotażu. Przed wybuchem II wojny światowej pełnił funkcję dyplomatyczną w Moskwie. Był pierwszym Polakiem posiadającym licencję pilota wiatrakowca, dzięki czemu sprowadził statek powietrzny C-30 do Warszawy. We wrześniu 1939 r. dowodził jednostkami lotniczymi, które strąciły ponad 20 samolotów niemieckich. Na rozkaz gen. Józefa Zająca udał się z misją wojskową do Rumunii, gdzie zajmował się ewakuacją polskich lotników do Francji. Stamtąd okrężną drogą trafił do Anglii, gdzie był dowódcą Ośrodka Wyszkolenia Ochotniczej Rezerwy RAF. Na emigracji kontynuował działalność redakcyjną; współtworzył czasopismo „Wiadomości ze Świata: Codzienny biuletyn Centrum Lotnictwa Polskiego w Anglii”; wydał „Jednodniówkę Lotnictwa Polskiego w Anglii”. Bolesław Stachoń to ikona polskiego lotnictwa międzywojennego i pilot najwyższej klasy. Zginął podczas trzeciego lotu bombowego 4 lipca 1941 r.
Przystąpienie dóbr koprzywnickich do Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego jako egzemplifikacja trudności finansowych dóbr ziemskich w Królestwie Polskim w I połowie XIX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Janeczek, Łukasz
Wskutek kasaty części klasztorów w roku 1819 skarb Królestwa Polskiego przejął znaczne dobra ziemskie, wśród nich także i te należące do cystersów koprzywnickich. Zajęcie tego majątku nie było samo w sobie celem administracji państwowej. Dobra miały bowiem stanowić źródło dochodów dla Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Jednakże aby utrzymać dochodowość majątku na odpowiednim poziomie, konieczne było zapewnienie środków na modernizację i rozbudowę tych dóbr. W ówczesnych realiach jedynym, źródłem z którego można byłob pozyskać niezbędne fundusze, było Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (dalej TKZ). Proces ubiegania się o uzyskanie pożyczki dla dóbr koprzywnickich, jaki przebyła administracja, doskonale oddaje, z jakimi wymaganiami musieli się zmagać ci, którzy podjęli decyzje o aplikowaniu do TKZ, i to pomimo faktu, iż dobra te należały do państwa, a w cały proces czynnie zaangażowane były także władze centralne. Równolegle w trakcie ubiegania się o kredyt na jaw wyszły wszelkie mankamenty wynikające z państwowej własności tych dóbr. Jako że urzędnicy zaangażowani w uzyskanie kredytu nie byli posiadaczami tego majątku, a ich postępowanie było ściśle określone ramami realiów prawnych, zdradzali w swych działaniach – jak wynika z przepływu korespondencji pomiędzy poszczególnymi instytucjami – pewną ociężałość oraz oczekiwanie niższych instancji na decyzje zwierzchników. Tym niemniej uzyskanie kredytu w tak wysokiej kwocie i na tak korzystnych warunkach bez wątpienia można uznać za sukces wszystkich zaangażowanych w nią urzędników. Co istotne, sukces ten był wymierny i przynosił perspektywę wzrostu wartości dóbr w dającej się określić przyszłości.
Sprawozdanie z konferencji naukowej „Modernizacja bez suwerenności. Przemiany gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej”, Rzeszów, 4 czerwca 2020 r.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Pasterski, Bartosz
Wybrane aspekty funkcjonowania organizacji pożytku publicznego w społeczeństwie obywatelskim na przykładzie województwa podkarpackiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Jamroży, Krzysztof
Celem artykułu jest charakterystyka funkcjonowania podkarpackich organizacji pożytku publicznego (opp) w zakresie współpracy międzysektorowej oraz finansowania ich działalności. Badania przeprowadzono z wykorzystaniem techniki CATI (N=368), uwzględniając wąskie rozumienie pojęcia społeczeństwa obywatelskiego, które jest tłem działań analizowanych Non Governmental Organizations (NGO’s). Głównym problemem organizacji pożytku publicznego w województwie podkarpackim wydaje się bierność tych podmiotów, która przejawia się w koncentracji na pozyskiwaniu finansów ze źródeł publicznych oraz od prywatnych darczyńców, a nie na aktywnym poszukiwaniu źródeł dochodu, np. poprzez prowadzenie własnej działalności gospodarczej czy pobieranie dopłat do świadczonych usług. Również formy współpracy podejmowane przez opp z I i II sektorem sugerują zogniskowanie uwagi ich liderów na otrzymywaniu pieniędzy, a nie na wspólnych działaniach na rzecz społeczności, wykorzystywaniu wolontariatu pracowniczego czy braniu czynnego udziału w konsultacjach prowadzonych przez władze rządowe i samorządowe. Podjęta została próba rozwiązania problemu, która opiera się na założeniu, że organizacje pożytku publicznego zlokalizowane w województwie podkarpackim powinny poprzez swoje działania wpisywać się w liberalną koncepcję społeczeństwa obywatelskiego. Pozwoliłoby to nie tylko na zaktywizowanie sektora, co przyczynić by się mogło także do uaktywnienia mieszkańców województwa podkarpackiego. Mogłoby to stanowić podstawę do tworzenia się silnego społeczeństwa obywatelskiego, które nie byłoby tylko biernym obserwatorem zdarzeń politycznych i społecznych, lecz aktywnym aktorem życia publicznego.
Zniszczenia i straty wojenne poniesione przez rolnictwo województwa krakowskiego w wyniku II wojny światowej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Janicka, Anna
W okresie II wojny światowej cały obszar Polski dwukrotnie stał się terenem działań wojennych, które odcisnęły swoje negatywne piętno na życiu ludności. Równie duże, a nawet większe straty spowodowała wroga okupacja. Wskaźnik zniszczeń na 1 mieszkańca był w Polsce najwyższy na świecie. Polityka rabunkowa przyczyniła się do nadmiernej eksploatacji krajowych zasobów, dochodu społecznego i majątku narodowego. Sytuacja rolnictwa na terenie województwa krakowskiego po II wojnie światowej była bardzo trudna, zwłaszcza w obszarze pasa przyfrontowego. Szkody wyrządzone przez okupanta niemieckiego miały wielostronny charakter. Ucierpiała produkcja roślinna, zwierzęca, gospodarstwa rolne. Poprzez budowę schronów, poligonów, okopów i bunkrów zniszczono duże powierzchnie ziemi ornej i zasiewów. Pola były zaminowane, zachwaszczone, wyjałowione. Ziemia leżała odłogiem. Brakowało zwierząt pociągowych i rzeźnych. Wywieziono zwierzęta zarodowe. Niszczono domy, budynki gospodarcze, maszyny i narzędzia rolnicze. Poważnym problemem była dewastacja drzewostanu w lasach. Rozmiary szkód i zniszczeń powiększyły oddziały Armii Czerwonej, niszcząc, grabiąc, plądrując i rekwirując różne przedmioty. Przegon zdobycznego bydła oraz wypas stada zbożem chlebowym doprowadził do ograniczenia zapasów paszy i żywności dla miejscowej ludności. Za pomocą granatów zdewastowano stan zarybienia w rzekach i stawach. Wszystko to wpłynęło na katastrofalne położenie materialne ludności wiejskiej oraz na drastyczny spadek produkcji rolniczej. Przed województwem krakowskim stanęło trudne zadanie odbudowy rolnictwa ze zniszczeń wojennych.
Іван Лисяк-Рудницький, Щоденники, wstęp Peter L. Rudnytsky, red. Ярослав Грицак, Франк Сисин, oprac. Ярослав Глистюк, Видавництво „Дух і Літера”, Київ 2019, ss. IV+689, 1 nlb.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Kolano, Rafał

Przeglądaj

Przeglądanie UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 3(16)/2020 według Tytuł