Galicja. Studia i materiały nr 8/2022

URI dla tej Kolekcjihttps://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/8336

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 28

Benedykta Dybowskiego program odrodzenia ludzkości
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Słoniowska, Anna
Benedykt Dybowski, badacz Bajkału i Kamczatki, mniej znany jest z działalności pedagogicznej i filozoficznej. Przedmiotem niniejszego artykułu jest okres lwowski jego twórczości, trwający od 1884 r. aż do śmierci. Na uwagę zasługują m.in. jego progresywne poglądy na temat roli kobiet w społeczeństwie, nowatorskie postulaty wprowadzenia zunifikowanego, międzynarodowego języka oraz ujednolicenia religii, a także propozycje oparcia nauk nieempirycznych na wynikach badań przyrodniczych. Był jednym z prekursorów ewolucjonizmu na ziemiach polskich. Konsolidacja myśli biologicznej i filozoficznej zaowocowała stworzonym przez Dybowskiego utopijnym programem odrodzenia ludzkości.
Etyczny wymiar idei wychowawczych i inicjatyw społecznych w Galicji w dobie autonomii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Grzybek, Grzegorz
Przeprowadzona w artykule analiza idei wychowawczych i inicjatyw społecznych Galicji okresu autonomii ujawnia kilka istotnych elementów. Biorąc pod uwagę podstawy uzasadnienia oparte na zasadach społecznych Kościoła katolickiego, dla których impulsem była między innymi encyklika Leona XIII „Rerum novarum”, należy wskazać na dwa aspekty. Ukierunkowanie na „katolickość” kształtującą tożsamość dla odradzającego się narodu nie ma wymiaru uniwersalistycznego dla społeczeństwa pluralistycznego. Sytuacja społeczno-polityczna tylko częściowo uzasadnia takie podejście. Podjęta przez duchownych i osoby związane z Kościołem katolickim praca społeczna pozwoliła na odbudowanie zaufania do tegoż Kościoła.
Etyka społeczna w ujęciu Jana Piwowarczyka
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Lewandowski, Robert
Artykuł przedstawia problemy etyki społecznej w ujęciu Jana Piwowarczyka. Katolicka etyka społeczna należy do nauk filozoficznych i teologicznych. Jest nauką, która między innymi ustala zasady życia społecznego zgodne z zasadami moralności – wydaje więc sądy wartościujące moralnie. Aby jakąkolwiek działalność oceniać, potrzebny do tego jest miernik, czyli w tym przypadku, ogólna zasada moralności. Dlatego najistotniejszym elementem, a jednocześnie najtrudniejszym do określenia jest właśnie ukształtowanie w społeczeństwie ogólnej zasady, która pełni zarazem kryterium tego, co moralnie dobre, i tego, co moralnie złe.
Galician scholars: Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski as the precursors of Polish ecological thought
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Gawor, Leszek
This article presents two ideas related to nature conservation formulated by Galician (Polish) naturalists, namely M. Raciborski’s programme for the protection of nature, the first in the Polish lands, dating from the beginning of the 20th century, and J.G. Pawlikowski’s original ecological manifesto, developed slightly later, based on axiological foundations. These concepts, at the time of their creation, were extremely innovative, not only in the context of Polish thought. They have not lost their significance to this day. They constitute a solid foundation for contemporary reflection on the significance of the natural environment for human existence.
„[...] gdy stary Wawel otoczą wody kanału”. Niezrealizowana droga wodna łącząca Dunaj, Wisłę i Dniestr
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Kozińska-Witt Hanna
Budowę kanału łączącego Dunaj i Wisłę zadecydowano w ustawie kanałowej w roku 1901. Początkowo kanał jedynie planowano, o czym dyskutowano w prasie. Dopiero w roku 1911 rzeczywiście rozpoczęto budowę, co przedstawiano w mediach jako zwycięstwo polityczne Koła Polskiego. Do końca Wielkiej Wojny zrealizowano jedynie ułamek pierwotnego planu. Najbardziej zyskał Kraków, który skanalizowano i zabezpieczono przed powodziami. Autorka przedstawia kolejne fazy projektu i naświetla kontekst wydarzeń z perspektywy elit krakowskich, szczególnie polityków żydowskich działających w Izbie Handlowo-Przemysłowej.
Koneczny a Fukuyama. Szkic porównawczy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Skorupka, Alfred
Artykuł porównuje poglądy polskiego filozofa cywilizacji Feliksa Konecznego z amerykańskim filozofem politycznym i politologiem Francisem Fukuyamą. Koneczny jest konserwatystą, a Fukuyama liberałem, jednak istnieją duże podobieństwa w ich koncepcjach głównych cywilizacji świata. Zbliżone są także ich poglądy na tożsamość narodową. Za główną różnicę między oboma badaczami autor uznaje koncepcję pluralizmu cywilizacji Konecznego w porównaniu z koncepcję Fukuyamy – unifikacji świata przez liberalną demokrację.
Loving Galicia. The views and life of Stanislaw Garfein-Garski
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Kojkoł, Jerzy
This article presents the life and elements of the work of S. Garfain-Garski. One of the first Polish philosophers to recognise the peculiarities of the humanities. Thus, he appreciated the role of culture in the development of social reality and, at the same time, noticed its crisis and decline. He recognised that higher culture is a remedy for the crisis of modern civilisation. He made insightful and accurate analyses of the works by I. Kant, L. Feuerbach and F. Nietzsche.
Ludwig Mises’s Lvivian compass of life
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Szulczewski, Grzegorz
Ludwig von Mises belonged to the last generation of people born in the Galician Lviv. His life proves that despite the historical catastrophe suffered by Austria, the free spirit of Galicia can be saved and influence the development of modern economics. His uncompromising moral character took shape in Lviv, which he later expressed in Vienna when he adopted Virgil’s injunction as his life motto: “Yield not thou to ills, but go forth to face them more boldly than thy Fortune shall allow thee”. The article deals with the reception of Mises’s later work. An analysis of his selected works shows that throughout his life he waged a ‘theoretical struggle’ against the blueprint for society and the economy created by Marx, subsequently embodied through terror.
Materiały do bibliografii Galicji za rok 2017
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Kawalec, Agnieszka; Kolb, Natalia; Kozak, Szczepan; Kuzicki, Jerzy; Kurniawka, Natalia; Orlevycz, Iryna; Sierżęga, Paweł; Wasser, Beata
O Feliksie Konecznym uwag kilka
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Skoczyński, Jan
Tekst dotyczy recepcji dorobku Feliksa Konecznego w ciągu ostatniego ponad półwiecza. Myśl tego niekwestionowanego historyka i teoretyka cywilizacji nie miała warunków do recepcji sine ira et studio. Najpierw była przemilczana jako „reakcyjna”; aktualnie usiłuje się jej nadać wymiar ideologiczny – w duchu międzywojennej Narodowej Demokracji. Brak krytycznego wydania pism Konecznego, ograniczanie się do ich przedruków nie sprzyja ukazaniu tego, co oryginalne i ponadczasowe u myśliciela rodem z Galicji.
„Odnalezione historie” z ziemi stanisławowskiej, czyli kilka uwag o kolejnej książce Petra Hawrylyszyna i Romana Czorneńkiego „Stanyslawiwszczyna. Widnaideni istorji”, Brustury 2022, 176 ss.; „Станіславівщина. Віднайдені історії”, Брустури 2022, 176 сс.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Olechowski, Piotr
Philosophy in Galicia III. Introduction
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Gawor, Leszek
Philosophy of action and creativity in Wilhelm Feldman’s historical syntheses
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Bohun, Michał
Wilhelm Feldman – a writer, publicist, literary critic, activist and political thinker, legendary editor of “Krytyka” in Kraków – was also an initiator and participant in many Young Poland discussions. The article is an attempt to reconstruct the basic ideas and intuitions present in Feldman’s major historical works and minor sketches. The author argues that they are philosophical in nature and form a coherent position. His philosophy combines romantic inspirations with the positivist programme of organic work and with elements of independence socialism, constituting an important element in the philosophical thought of Polish modernism in Galicia.
Pomiędzy tradycją a filozofią analityczną. Karola Frenkla (1891–1920) droga do etyki naukowej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Konstańczak, Stefan
Karol Frenkel za przedmiot swych badań obrał wewnętrzną potrzebę rozliczenia się z tradycją, w której został wychowany. Wypracował oryginalną koncepcję etyki niezależnej. W swojej rozprawie doktorskiej przeanalizował dwa konkurencyjne systemy etyczne sformułowane przez Davida Hume’a oraz Artura Schopenhauera, które doszukiwały się determinant etycznych w sferze afektywnej. Propozycje te okazały się dla niego niezadowalające i dlatego zaproponował własne rozwiązanie, które wyprowadził z przyjętego przez siebie rozumienia pojęcia moralności. Z dzisiejszej perspektywy było to pierwsza w Polsce próba sformułowania koncepcji etyki analitycznej, która – chronologicznie rzecz ujmując – wyprzedzała analogiczne rozwiązania zaproponowane przez Georga Moore’a w Principia ethica.
Primadonna opery warszawskiej Bronisława Dowiakowska na gościnnych występach w Galicji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Wąsacz-Krztoń, Jolanta
Bronisława Dowiakowska (1840–1910) była jedną z cenionych śpiewaczek opery warszawskiej. W ciągu ponad trzydziestu lat wykonywała olbrzymi repertuar, śpiewała ponad sto partii. Występowała też w operetkach. Posiadała doskonałą technikę wokalną i pamięć muzyczną oraz talent aktorski. Uznawano ją za jedną z najwybitniejszych polskich śpiewaczek operowych i operetkowych. W latach 70. i 80. XIX stulecia występowała gościnnie we Lwowie i w Krakowie, stając się podporą tych scen. Jej wizyty odbijały się szerokim echem w prasie lokalnej. Nazwisko primadonny warszawskiej wpisało się trwale w rozwój galicyjskiej kultury muzycznej, a w szczególności sceny operowej Galicji XIX stulecia.
Problem tożsamości filozofii w koncepcjach przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej oraz ich krytyków
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Drabarek, Anna
W artykule przedstawione zostały polemiki dotyczące koncepcji filozofii szkoły lwowsko- -warszawskiej R. Ingardena z poglądami K. Twardowskiego na temat możliwości form i granic poznawania cudzych stanów psychicznych; trzy polemiki z koncepcją trójwartościowej logiki Łukasiewicza: F. Gonsetha, A. Urquharta, T. Bigaja. Zaprezentowano także polemiczną analizę różnic w rozumieniu zadań filozofii między szkołą lwowsko-warszawską a polskim neotomizmem. Z postulatu neutralności filozofii wobec problemów światopoglądowych wynikało nieangażowanie się w spory religijne i polityczne, a z zalecenia unikania zagadnień spekulatywnych – niechęć do wypowiedzi o charakterze metafizycznym. M. Przełęcki, uważany za jednego z ostatnich przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej, polemizuje z tym poglądem.
„Religia przyszłości” Maurycego Straszewskiego w perspektywie współczesnych przemian religii i religijności
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Guzowska Beata
Kategoria „religii przyszłości”, która była przedmiotem dociekań filozoficznych Maurycego Straszewskiego, obecna jest także we współczesnym dyskursie filozoficznym, teologicznym czy antropologicznym. Straszewski podkreślał, że kultura, postęp naukowy, historia filozofii nierozerwalnie związane są z historią religii i teologią. Akcentował istotę potrzeb religijnych dla samego powstania systemów dogmatycznych, jak i filozofii. Współcześnie mamy do czynienia z jednej strony z sekularyzacją, z drugiej ze swoistą rewitalizacją religii. Obecny powrót religijności różni się od wcześniejszych globalnym zasięgiem i jego oryginalnymi postaciami, a także wiąże się z swoistego rodzaju „zawieszeniem” dotychczasowych wyznaczników religii, takich jak dogmat, autorytet, kult, ortodoksja.
Rev. Konstanty Michalski’s reflections on beastliness and heroism
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Bochenek, Krzysztof
The history of humanity is a spectacle difficult to understand, in which the actors break the boundaries of beastliness and heroism. There are moments, such as the Second World War, when a sea of evil and cruelty, but also of good and heroism, are at war with each other on a metaphysical scale. A thinker competent to grapple with this subject is Rev. Konstanty Michalski, a respected scholar who spent several months in the Sachsenhausen concentration camp during the war. He presented his profound analysis of the essence and sources of the struggle between love and hatred in his book “Between Heroism and Beastliness”, which was first published after the author’s death in 1949. Although more than 70 years have passed since then, the reflections it contains are still relevant today.
Romana Ingardena opalizacje i oscylacje literackie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Mordka, Artur
Celem tego artykułu jest prezentacja Romana Ingardena koncepcji opalizacji i oscylacji literackich. Problem specyficznej literackiej niejednoznaczności, niejasności, zmienności zostanie rozważony na dwóch uzupełniających się płaszczyznach. Na płaszczyźnie pierwszej opisane zostanie zjawisko opalizacji i oscylacji brzmienia i znaczenia wyrażenia językowego, zaś na płaszczyźnie drugiej zostanie ono uchwycone w warstwie literackich wyglądów i przedmiotów przedstawionych. Przyjęcie takiego porządku rozważań pozwoli wskazać na te „miejsca” literackiego dzieła sztuki, w których zjawisko to jest wyraźnie obecne i niekiedy przesądza o jego wartości estetycznej.
Seminarium w Lwowskim Muzeum Historii Religii, 17 listopada 2021 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Orlevycz, Iryna

Przeglądaj

Przeglądanie Galicja. Studia i materiały nr 8/2022 według Tytuł