Galicja. Studia i materiały nr 3/2017
URI dla tej Kolekcji
Przeglądaj
Przeglądanie Galicja. Studia i materiały nr 3/2017 według Tytuł
Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 24
Wyniki na stronie
Opcje sortowania
- PozycjaBlaski i cienie kuratorii literackiej Lubomirskich w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich w latach 1827–1944(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Matwijów, MaciejZgodnie z ustawami fundatora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Józefa Maksymiliana Ossolińskiego do zadań kuratorii literackiej (tj. naukowej) należało kierowanie i nadzór nad działalnością instytucji, przede wszystkim w zakresie spraw administracyjno-majątkowych i personalnych. Stanowisko kuratorów literackich w latach 1827–1944 pełnili ordynaci przeworscy z rodziny Lubomirskich (Henryk w latach 1827–1850, Jerzy w latach 1847–1851 i 1869–1872 oraz Andrzej w latach 1882–1944), ewentualnie prawni opiekunowie ordynacji przeworskiej (Kazimierz Krasicki w latach 1872–1882), z wyjątkiem lat 1851–1869, kiedy władze austriackie w Galicji z przyczyn politycznych powierzyły to stanowisko Maurycemu Dzieduszyckiemu. Główną zasługą kuratorii literackiej było utrzymanie wyznaczonego przez Ossolińskiego charakteru instytucji jako polskiej placówki narodowej w okresie realizowanego przez administrację austriacką w Galicji w latach 30. XIX w. antypolskiego kursu polityki. Kuratorzy literaccy położyli także duże zasługi na polu zapewnienia ZNiO dodatkowych źródeł finansowania (m.in. poprzez uzyskanie prawa do druku podręczników szkolnych w 1876 r.). W latach 1847–1913 kuratorzy literaccy i mianowani przez nich wicekuratorzy wzięli na siebie ciężar bezpośredniego zarządzania instytucją. Co prawda powodowało to konflikty kompetencyjne z kolejnymi dyrektorami Zakładu – Augustem Bielowskim i Wojciechem Kętrzyńskim, ale jednocześnie pozwoliło im na skupienie się na działalności naukowej i opracowaniu zbiorów bibliotecznych. Henryk Lubomirski i jego syn Jerzy przyczynili się także do pomnożenia zbiorów muzealnych Zakładu, ofiarowując na jego rzecz posiadaną przez siebie dużą kolekcję obrazów, grafiki i numizmatyki, która stała się podstawą do uruchomienia w 1869 r. Muzeum ich imienia w Zakładzie. Negatywnym aspektem kuratorii literackiej sprawowanej przez Andrzeja Lubomirskiego było traktowanie gmachu Zakładu jako swego rodzaju prywatnej siedziby z uszczerbkiem dla potrzeb bibliotecznych i muzealnych instytucji oraz podejmowanie niekiedy nazbyt arbitralnych i nieprzemyślanych decyzji w jej sprawach.
- Pozycja„Historia w Uniwersytecie Lwowskim. Badania i nauczanie do 1939 r.”, red. Jerzy Maternicki, Joanna Pisulińska, Leonid Zaszkilniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2016, ss. 662(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Stobiecki, Rafał
- PozycjaInicjatywy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie w sprawie gromadzenia materiałów do historii Galicji(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Sierżęga, PawełW okresie dwudziestolecia międzywojennego Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie zaliczał się do ścisłego grona najlepiej wyposażonych i zarządzanych bibliotek w kraju. Jedną ze strategii rozwoju Ossolineum była zainicjowana przez jego ówczesnego dyrektora akcja pozyskiwania zbiorów służących rozwojowi badań historyczno-literackich. Z czasem doświadczenia archiwalne i biblioteczne pracowników Zakładu sprzyjały podejmowaniu nowych wyzwań. W latach 30. XX w. zwrócono uwagę na potrzebę wypracowania programu służącego poszukiwaniu materiałów i źródeł archiwalnych do dziejów Galicji. Ostatecznie w 1937 r. ZNiO, we współpracy z Polskim Towarzystwem Historycznym i działającym we Lwowie Towarzystwem Naukowym, podjął się zbierania materiałów prywatnych do historii społeczno-gospodarczej, politycznej i kultury terytoriów dawnego zaboru austriackiego. W tekście zostały zaprezentowane dokumenty znajdujące się w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu pod sygnaturą rkps. 14070/II. Pisma dotyczące gromadzenia przez Ossolineum materiałów związanych z Galicją. Sprawozdania, protokoły, korespondencja (ss. 546). Z tego bogatego zbioru zostały wybrane: pismo Andrzeja Lubomirskiego będące zaproszeniem do udziału w zebraniu; protokół posiedzenia z dnia 16 marca 1937 r.; list Franciszka Bujaka stanowiący integralną część protokołu; referat Kazimierza Tyszkowskiego wygłoszony w trakcie spotkania oraz skierowana w tej sprawie do społeczeństwa Odezwa ZNiO.
- PozycjaKilka uwag na temat inicjatywy „biblioteki syberyjskiej” w lwowskim Ossolineum(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Michalska-Bracha, LidiaProblematyka artykułu koncentruje się wokół inicjatywy zorganizowania w lwowskim Ossolineum odrębnego działu gromadzącego pamiętniki i wspomnienia dotyczące dziejów Polaków na Syberii w XIX w. Z postulatem tym wystąpił jeszcze w okresie I wojny światowej Zygmunt Librowicz (1855–1921), badacz dziejów polskiej zsyłki na Syberii, autor klasycznej już dziś monografii pt. „Polacy w Syberii” (Kraków 1884). O wyborze Ossolineum na miejsce „biblioteki syberyjskiej” zadecydowało wiele czynników: rola samego Lwowa – „opiekuna Sybiraków” w upamiętnianiu polskiej zsyłki i funkcja miasta jako znaczącego ośrodka wydawniczego pamiętników z zesłania oraz centrum badań historycznych nad dziejami polskiej zsyłki w XIX w, przede wszystkim jednak pozycja lwowskiej książnicy w dokumentowaniu polskiego dziedzictwa narodowego i polskiej kultury w dobie niewoli narodowej. Inicjatywa ta przypadła na trudny okres w dziejach lwowskiego Ossolineum. Z uwagi na brak dostatecznego potwierdzenia źródłowego trudno jest jednoznacznie stwierdzić, w jakim stopniu do pomysłu Librowicza powrócono w latach międzywojennych.
- PozycjaMateriały do bibliografii Galicji za rok 2012(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Augustynowicz, Christoph; Kawalec, Agnieszka; Kolb, Natalia; Kozak, Szczepan; Kuzicki, Jerzy; Kurniawka, Natalia; Orlevycz, Iryna; Sierżęga, Paweł; Wasser, Beata
- PozycjaMaurycy Dzieduszycki (1813–1877) i jego zainteresowania przeszłością(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Pisulińska, JoannaMaurycy Dzieduszycki (1813–1877) jest autorem licznych prac historycznych. W większości dotyczą one historii Kościoła katolickiego w Polsce w XV i XVI w., która stanowiła, według niego, najważniejszą część dziejów ludzkości. Trudno go jednak określić mianem historyka. Bardziej zależało mu bowiem na zaspokajaniu swej polemicznej pasji i swobodnym wyrażaniu śmiałych i niepopularnych opinii niż na zachowaniu obiektywizmu i krytycyzmu. Jako ultramontanin podkreślał przede wszystkim przywiązanie narodu polskiego do wiary katolickiej oraz udowadniał słuszność okazywanej przez Kościół w Polsce wierności i szacunku Stolicy Apostolskiej.
- PozycjaMiędzynarodowa konferencja naukowa „Rok 1846 w Krakowie i Galicji – odniesienia, interpretacje, pamięć”, Kraków, 16–17 listopada 2016 r.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kuzicki, Jerzy
- PozycjaMiędzynarodowa konferencja naukowa „Żydzi w Galicji / Jews in Galicia”, Boguchwała–Rzeszów, 8–9 czerwca 2017 r.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Maślak-Maciejewska, Alicja
- PozycjaMiędzynarodowa konferencja naukowa: Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura (Kraków, 1–2 czerwca 2016 r.)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kawalec, Agnieszka
- Pozycja„Pamięć” i „historia” instytucji. Ossolineum w międzypokoleniowej refleksji Polaków (do 1939 r.)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Hoszowska, MariolaAutorka, przyjmując w artykule za punkt wyjścia rozróżnienie na „historię” i „pamięć”, odnosi je do instytucji, która w sensie topograficznym i kulturowym uważana była za ważną w życiu Polaków (głównie inteligencji) w epoce nowoczesności – lwowskiego Ossolineum. Nie przedstawia dziejów Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, ale interesuje ją odpowiedź na pytanie o proces kreowania w świadomości indywidualnej i społecznej wyjątkowego statusu lwowskiej książnicy i proponowany społeczeństwu przekaz o znaczeniu tego miejsca i związanych z nim wartości. Jest to próba analizy pamięci o instytucji w pryzmacie wiedzy naukowej na jej temat. Pisząca zwraca uwagę, że ZNiO najwięcej zawdzięczał swym pracownikom, którzy podejmowali zadanie przedstawiania jego osiągnięć w dłuższym bądź krótszym horyzoncie czasowym. Wskazując na różne nurty badań związanych z dziejami Zakładu i możliwości dalszych poszukiwań badawczych, autorka skupia uwagę na procesie kształtowania społecznej pamięci o ossolińskiej książnicy, wyodrębniając takie wątki jak: idea założycielska, rozwój instytucji i rola jej dyrektorów, stypendyści lwowskiej fundacji, z których dwóch, to znaczy Stanisław Łempicki i Stanisław Wasylewski, odegrało – dzięki wysokiej kulturze umysłowej i zdolnościom literackim – kluczową rolę w utrwalaniu pamięci o Ossolineum.
- Pozycja„Strzyżowski Rocznik Muzealny” Strzyżów 2015, t. I, ss. 352, ilustracje, tabele, wykresy; „Strzyżowski Rocznik Muzealny” Strzyżów 2016, t. II, ss. 344, ilustracje, tabele, wykresy; „Strzyżowski Rocznik Muzealny” Strzyżów 2017, t. III, ss. 352, ilustracje, tabele, wykresy(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kuzicki, Jerzy
- PozycjaUdział Wacława Olszewicza w ratowaniu zbiorów Ossolineum we Lwowie(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kotowski, RobertZakład Narodowy Ossolineum we Lwowie był jednym z najważniejszych ośrodków naukowo-kulturalnych w Polsce, z drugim co do wielkości (po Bibliotece Jagiellońskiej) księgozbiorem. Od 1939 r. został przejęty przez radzieckie i niemieckie władze okupacyjne, znacjonalizowany i zreorganizowany. Dzięki zaangażowaniu i determinacji wielu polskich pracowników Zakładu znaczną część księgozbioru udało się uratować przed zniszczeniem i degradacją. Wśród osób biorących udział w tym procesie był Wacław Olszewicz bibliotekarz, krajoznawca, przedwojenny urzędnik ministerialny, który wojnę i okres powojenny spędził we Lwowie. Tu poświęcił się pracy z książkami jako bibliotekarz i bibliograf kolejno w Ossolineum, Ukraińskiej Akademii Nauk i Akademii Nauk ZSRR za cenę rezygnacji z możliwości powrotu do Polski. Utrzymywał kontakty z polskimi naukowcami, publikując swe prace w polskich czasopismach. Zmarł w 1974 r. Został pochowany na cmentarzu Janowskim we Lwowie.
- Pozycja„W sprawie ruskiej” Platona Kosteckiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Świątek, AdamArtykuł zawiera edycję krytyczną rękopisu Platona Kosteckiego pt. „W sprawie ruskiej” z 1863 r., znajdującego się w Lwowskiej Narodowej Naukowej Bibliotece Ukrainy im. W. Stefanyka. Tekst ten, najprawdopodobniej nigdy nieopublikowany, stanowi interesującą analizę stanu świadomości galicyjskich Rusinów na początku lat 60. XIX w. Autor nie tylko ukazuje idee i postawy polityczne popularne wśród ruskich elit, ale także podejmuje się zadania szukania odpowiedzi na pytanie o przyczyny niechęci Rusinów do Polaków oraz proponuje rozwiązania mające zmienić ów stan rzeczy. W opracowaniu krytycznym rękopisu starano się omówić takie zagadnienia jak: sylwetka autora, cytowalność rękopisu w literaturze przedmiotu, problem datacji, struktura dokumentu, ważniejsze tezy, powody nieopublikowania autografu, kwestie edytorskie.
- PozycjaWokół mecenatu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich w XIX w.(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Bąbiak, Grzegorz P.Zakład Narodowy im. Ossolińskich był owocem mecenatu naukowego, który przedstawiciele elity kulturalnej podejmowali od początku XIX w., tworząc niezależne od państw zaborczych instytucje życia naukowego i artystycznego. Były to fundacje, w mniejszym stopniu niż sztuka narażone na presję polityczną, które mogły być przedstawiane przez fundatorów jako indyferentne narodowo. W rzeczywistości pełniły jednak kluczową rolę w utrzymaniu tożsamości narodowej, kształceniu inteligencji oraz gromadzeniu i ochronie dziedzictwa „narodu bez państwa”. Wpisując się w tradycję działalności ks. Izabeli Czartoryskiej w Puławach, Józef Maksymilian Ossoliński założył jedną z pierwszych, największych bibliotek polskich, która od początku otwarta była dla świata naukowego. Wraz z bibliotekami: ordynacji Zamoyskich w Warszawie oraz Raczyńskich i Tytusa Działyńskiego w Poznańskiem tworzyła sieć książnic (wzajemne kontakty i wymiany dubletów), które promieniowały na ziemie polskie pod zaborami. I podobnie jak tamte, Ossolineum, samo będąc owocem mecenatu, generowało zbliżone inicjatywy u współczesnych, którzy przekazywali do jego zasobów nie tylko rodowe biblioteki, ale również gromadzone przez pokolenia dzieła sztuki i inne kolekcje. Integralną częścią Zakładu stało się Muzeum ks. Lubomirskich, którego właściciele zobowiązali się do utrzymania placówki dzięki założonej w tym celu ordynacji przeworskiej. Zakład Narodowy im. Ossolińskich funkcjonował bez przerwy przez całe XIX stulecie, realizując postulaty jego założyciela i kolejnych kuratorów: ks. Henryka i Jerzego Henryka Lubomirskich oraz Maurycego Dzieduszyckiego. Kontynuował tym samym nieprzerwanie realizację sentencji znad puławskiej świątyni Sybilli: Przeszłość przyszłości.
- PozycjaWładysław Konopczyński, „Dziennik 1918–1921”, cz. I i II, wstęp Piotr Biliński, opracowanie Piotr Biliński, Paweł Plichta, Muzeum Historii Polski w Warszawie, Ośrodek Myśli Politycznej, Warszawa–Kraków 2016, cz. I, ss. 508, cz. II, ss. 478(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Sierżęga, Paweł
- PozycjaZ dziejów kuratorii ekonomicznej Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie – o pewnym sporze prawnym (czy tylko?)(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Redzik, AdamArtykuł dotyczy sporu o kuratorię ekonomiczną Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie po śmierci Michała Baiera (1930). Zaangażowani weń byli dwaj przedstawiciele rodu Ledóchowskich – Mieczysław i Stanisław. Spór przeszedł wszystkie instancje sądowe, a trwał od 1931 do 1937 r. Jego istotą było ustalenie, czy pierwszeństwo w powołaniu na kuratora ekonomicznego ma – zgodnie z zasadami określonymi przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego – męski przedstawiciel wskazanego rodu wyłoniony w procesie ustalania primogenitury, jeżeli był on nieślubnym dzieckiem legitymowanym potem przez małżeństwo matki z ojcem. Przebieg zdarzeń oraz podnoszone przez jego uczestników argumenty pozwalają na wyrażenie wątpliwości, czy spór ów był li tylko prawny, czy też rodzinno-obyczajowy. Sądy musiały pochylić się kilkakrotnie nad kwestią praw dzieci legitymowanych. Choć ostatecznie przyznały pierwszeństwo Stanisławowi Ledóchowskiemu, uznając jego prawa dziecka legitymowanego przez późniejsze zawarcie małżeństwa matki z biologicznym ojcem, to – z powodów proceduralnych – prawo do kuratorii ekonomicznej Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie przyznały jego konkurentowi. Przedstawiona w opracowaniu historia dotycząca kuratorii ekonomicznej Zakładu nie znajduje swego miejsca w dotychczasowej literaturze dotyczącej Ossolineum.
- PozycjaZbiory książkowe Biblioteki im. Gwalberta Pawlikowskiego(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Franczyk-Cegła, AgnieszkaCelem artykułu jest opisanie losów oraz funkcjonowania księgozbioru rodziny Pawlikowskich, którego twórcą jest Gwalbert Pawlikowski (1792–1852). Księgozbiór ten, gromadzony początkowo w Medyce, a następnie we Lwowie, jest jednym z cenniejszych zabytków kultury książki. Przekazany w 1921 r. do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich na zasadzie odrębności, znalazł się po 1945 r. poza granicami Polski. Jego profil, historia i losy są silnie związane z państwem polskim jako świadectwo przemian początkowo w Galicji, a później w całej Polsce.
- PozycjaZbiory przeworskie w kolekcji Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich. Dary Henryka i Jerzego Lubomirskich(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Figiela, BożenaTematem artykułu są kolekcje historyczne, artystyczne i bibliofilskie zgromadzone w Przeworsku przez księcia Henryka Lubomirskiego. W wyniku układu zawartego w 1823 r. z Józefem Maksymilianem Ossolińskim Henryk Lubomirski, przyjąwszy funkcję kuratora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, przypisaną dziedzicznie ordynatom przeworskim, powołał Muzeum Książąt Lubomirskich i zobowiązał się przekazać doń swoje zbiory. W latach 1826–1870 Henryk Lubomirski i jego syn Jerzy Lubomirski wzbogacili bibliotekę Ossolineum o zbiór rękopisów i cenny księgozbiór, a Muzeum Lubomirskich o kolekcję malarstwa, grafiki, rysunku, medali i numizmatów, zbiory historyczne oraz kolekcję militariów nazywaną „zbrojownią przeworską”.
- Pozycja„Zostaję raz na zawsze życzliwym przyjacielem”. Korespondencja pomiędzy historykami Augustem Bielowskim i dominikaninem Sadokiem Barączem(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Miławicki, MarekAugusta Bielowskiego i dominikanina Sadoka Barącza łączyła nie tylko przyjaźń, ale także wspólna pasja, jaką była historia. Świadczy o tym ich wzajemna korespondencja z lat 1854–1872. Niniejszy tekst to krytyczna edycja listów obu uczonych, poprzedzona wstępem i opatrzona komentarzem. Korespondencja przybliża poglądy naukowe obu historyków, ukazuje ich relacje, realia życia oraz charakteryzuje środowisko naukowe ówczesnej Galicji. Odsłania również problemy, z którymi musieli się mierzyć dwaj zaprzyjaźnieni badacze.
- PozycjaАвґуст Бєльовський та Іван Вагилевич: наукова співпраця у Національному інституті імені Оссолінських(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Глушик, ІринаWspółpraca naukowa pomiędzy polskim uczonym Augustem Bielowskim i wybitnym działaczem ukraińskiego odrodzenia narodowego Iwanem Wagilewiczem trwała, z niewielkimi przerwami, ponad trzydzieści lat – od czasów ukończenia gimnazjum aż do śmierci Wagilewicza. Głównym obszarem działalności uczonych w tym czasie był Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – najpierw jako biblioteka, z której korzystali podczas studiów na Uniwersytecie Lwowskim, a później jako bezpośrednie miejsce ich pracy zawodowej. Bielowski rozpoczął swoją karierę w Ossolineum jako skryptor, następnie awansował na stanowisko kustosza i dyrektora; Wagilewicz formalnie był zatrudniony w Zakładzie tylko dziewięć miesięcy, chociaż brał udział w większości projektów badawczych tam realizowanych. Uczeni zajmowali się wówczas krytyczną analizą najstarszych zabytków piśmiennictwa słowiańskiego, a najbardziej znane z nich przygotowywali do druku. Ważną częścią ich współpracy było także opracowanie drugiej edycji „Słownika języka polskiego” Samuela Bogusława Lindego. Zajmując się źródłami i usprawnieniem działalności biblioteki Ossolineum, a na początku lat sześćdziesiątych XIX w. także Archiwum Rady miasta Lwowa, stawiali pierwsze kroki w kierunku profesjonalizacji i instytucjonalizacji nauki historycznej we Lwowie.