Słowo. Studia językoznawcze

URI dla tego Zbioruhttp://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/2709

Rzeszowskie środowisko językoznawcze, skupione wokół Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Rzeszowskiego, przeżywa ostatnio rozwój. Ukazują się różnego typu publikacje tworzone przez rzeszowskich językoznawców polonistów, germanistów, rusycystów i anglistów. Są to monografie, tomy zbiorowe, materiały pokonferencyjne czy pojedyncze artykuły. Prężnie rozwijają się lingwistyczne studia doktoranckie. Aby nadać jeszcze większą rangę tym badaniom, aby zintegrować środowisko i upowszechnić wyniki naszych prac, także badaczy początkujących, postanowiliśmy stworzyć czasopismo językoznawcze, ukazujące się co rok, które będzie wydawane przez Uniwersytet Rzeszowski. Nasz rocznik przeznaczony jest dla badań z różnych filologii. W periodyku tym będą publikowane, po pierwsze, artykuły doświadczonych badaczy zarówno ze środowiska rzeszowskiego, jak i z innych ośrodków naukowych w Polsce, a po wtóre - chcemy dać możliwość przedstawienia wyników badań adeptom nauki, zwłaszcza doktorantom. Jest to rocznik otwarty na dyskusję naukową. Pragniemy, aby znaczącym działem naszego pisma były recenzje ważnych publikacji polskich i obcych. Tytuł nowego pisma "Słowo. Studia językoznawcze" nawiązuje do najbardziej oczywistego i nośnego elementu każdego języka, jakim jest właśnie słowo, wyraz, leksem. Słowo jest dla każdego użytkownika języka podstawową rzeczywistością, tym bardziej oczywistym znakiem, a badanie słowa, jego znaczeń, powiązań z innymi słowami jest pierwszą powinnością językoznawcy. Słowo jest językowym i społecznym działaniem, buduje kulturę wspólnoty, przekazuje wiedzę, umożliwia komunikację między osobami i grupami, tworzy solidarność i spaja wspólnotę. Słowo jest wielką wartością i służy do przekazywania wartości. Może też być przedmiotem manipulacji i dominacji nad człowiekiem. O tych wszystkich zjawiskach chcemy pisać. Mamy nadzieję, że te wszystkie aspekty słowa znajdą tu swoją refleksję badawczą. Ufamy, że nasze pismo przyczyni się choć w części do rozwoju polskich badań językoznawczych. prof. dr hab. Kazimierz Ożóg

Przeglądaj

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 170

Analiza nazw stacji i przystanków kolejowych w południowo-wschodniej Polsce w ujęciu diachronicznym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Żołądź, Artur
Celem artykułu jest zaprezentowanie nazw stacji i przystanków kolejowych zarówno dawnych i nieistniejących, jak również współczesnych i funkcjonujących. Istotną częścią tekstu jest także prezentacja produktywnych modeli nazewniczych punktów zatrzymania pociągów. Materiał badawczy został wyekscerpowany z historycznych sieciowych rozkładów jazdy pociągów ukazujących się do 2012 roku, a także z internetowego sieciowego rozkładu jazdy pociągów znajdującego się na stronie internetowej PKP. Źródła te zawierają nazwy stacji i przystanków na wybranych liniach kolejowych w województwach: lubelskim, małopolskim, podkarpackim oraz świętokrzyskim. Wykorzystana metodologia opiera się na klasyfikacji punktów zatrzymania pociągów opracowanej przez Piotra Tomasika, jak również na dodatkowych kryteriach podziału uwzględniających strukturę mian historycznych i nieistniejących. Najczęściej stosowaną praktyką nominacyjną jest przeniesienie nazwy miejscowości do nazwy punktu zatrzymania pociągów, o czym świadczą takie propria, jak: Przemyśl, Rzeszów i Zagórze. Jednak konieczność stworzenia niepowtarzalnej nazwy przystanku lub stacji kolejowej wymaga niejednokrotnie dodawania rozmaitych członów precyzujących położenie lub lokalizację. W ten sposób powstają takie miana, jak: Chmielów koło Tarnobrzega, Kraków Płaszów, Rzeszów Osiedle lub Tarnów Zachodni. Dawne nazwy punktów zatrzymania pociągu opierały się także na przeniesieniu miana części miejscowości, np. osiedla, przysiółka lub dzielnicy, w której znajdował się przystanek, m.in. Osiedle P.Z.L. w Rzeszowie lub Ozet w Stalowej Woli. Osobną kategorię nazewniczą stanowią także nazwy stacji kolejowych, które powstały w wyniku wpływów obcojęzycznych. Artykuł jest przyczynkiem do dalszych badań nad nazewnictwem stacji i przystanków kolejowych w ujęciu diachronicznym na innych liniach kolejowych w Polsce.
Analiza strukturalno-semantyczna wybranych nazw gabinetów stomatologicznych w województwie podkarpackim
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Drążek, Beata
This article is devoted to a structural and semantic analysis of selected names (approximately eight hundred onyms) of dentist’s private practices operating now in the province of Podkarpacie. Increased awareness of the society as regards health, hygiene and physical culture was one of the effects of political and economic transformations that took place after 1989 in Poland. In connection with it, numerous medical private practices were established, inclusive of the dentist’s ones, in which a wide scope of new services were offered to the patients, like in the Western countries. The onyms discussed here, that name current dentist’s private practices, are a specific linguistic exemplification of the said intensive transformations in the Polish health services. In the collected set of names, two main categories are clearly differentiated. The first category includes names formed in part with an element of anthroponic character (forename and surname of the owner) and in part with an element giving information about a type of medical activity. Whereas, the second category covers multiword onyms encompassing a portmanteau element that is so fashionable now in the company’s names. Thus, dentists adjust the names of their private practices to the current tendencies in naming of businesses, trying to make the names of their private practices original, unique and thanks to that effective in alluring new customers - patients.
Anny Świrszczyńskiej anegdota o przemijaniu. Konceptualizacja upływu czasu w języku poezji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Fert-Cichecka, Elżbieta
This article has presented the methods for conceptualization of passage of time in the poetry by a Polish poetess – Anna Świrczyńska. The poetess depicts the process of aging from the individual and personal perspective. She highlights the nontraditional ways of how women’s aging is perceived. The analysis of Świrczyńska’s poetic works has been conducted with linguistic methods based on cognitivism (profiling) and structuralism. In Anna Świrczyńska’s poems, time and passing are one of the elements of life. Thus, apart from negative evaluation, they are subject to positive valorization.
„Biblia Paulińska” (2008) wobec tradycji polskich (katolickich) przekładów Pisma świętego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Matuszczyk-Podgórska, Bożena
The aim of the paper is to illustrate translators’ strategies adopted for rendering in Polish the so-called Pauline Bible, the latest (2008) Catholic version of the original Script. This translation is a response to the challenges posed by contemporary culture; it is meant to convey Biblical ideas in language appealing to the cntemporary recipient. At the same time, the translators and editors engaged in this task had to take into account the deeply rooted in the Polish culture traditions of translating the Bible and rendering its message: 1) the tradition of faithful philological translation, 2) the tradition of the Polish Biblical translation style (established by the Rev. Jakub Wujek), 3) the tradition of the Millennium Bible (1965). The author uses selected samples to illustrate how the Pauline Bible, departing from the method of literal translation, manifested in, e.g., reflecting Semitisms, does not abandon the principle of fidelity and remains consitent with the idiosyncrasies of the Polish Biblical style. This is in accordance with the overall intention to reconcile fidelity with comprehensibility. The paper is an introduction to further research into issues involved in the said translation.
Bibliografia prac prof. dr hab. Barbary Greszczuk
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Gotkowska, Ewa
Bo jak żyć i nie mówić. Fenomen izolacji społecznej i komunikacyjnej w powieści „Kamień na kamieniu” Wiesława Myśliwskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Kominek, Andrzej
One of the protagonists of the novel “Stone Upon Stone” by Wiesław Myśliwski is Michał Pietruszka. After the dramatic end of his career, Michał returns to the village where he once lived. He becomes nobody due to a mental illness and the loss of social position. He stops talking and communicating with the outside world. The article aims to show that language helps to merge the human self. Besides language, man is nobody and does not exist.
„Bo żeby poczuć się całkowicie wolnym, huk też jest potrzebny” – recenzja książki Małgorzaty Kity pt. „Coming out w polskiej przestrzeni dyskursywnej”, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, 200 ss.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Filip, Grażyna
Bożonarodzeniowe herody w Dalachowie i sąsiednich wioskach – analiza gatunku teatralnego i języka folkloru
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Wcisło, Iwona
In this article I analyze four versions of the Christmas show about king Herod - one of the twentieth century (the turn of the 70s and 80s) and three contemporary (2012). In the first part I examine the influence of pagan beliefs and Christian religion on the analyzed habit, and I also look for its roots in medieval and folk theatre genres. Pointing to the differences and similarities between them and the show about king Herod, I mention: liturgical drama, mystery, nativity play, morality, interlude and carnival. In the second part I analyze the language of folklore on the basis of the collected material. Following Jerzy Bartmiński I point out the main features of the language that we find in the tested habit. These include: typifying characters, the use of augmentatives and diminutives, the use of repetition, parallelism and symbols, and dialogism and variations of show about Herod.
Brazylijskie nazwy miejscowe i ich adaptacje w języku Polonii brazylijskiej (na podstawie opublikowanych w 1930 roku numerów „Gazety Polskiej w Brazylii” i „Ludu”)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Raiman, Marcin
The aim of this paper is to present the names of brazilian localities and different types of adaptation used by the members of the Polish community in Brazil in two Polish-language newspapers published in Curitiba: „Gazeta Polska w Brazylii” and „Lud”. The study focuses on the names found in the issues published in 1930 and shows that 87% of the gathered material is used in its original form. The remaining material consists of adapted names that are divided according to various adaptation techniques, among them translation. The author describes the frequency of the analyzed adaptations and provides comments on their use in different types of texts and by different authors.
Budownik, krawc i łowiak, czyli jak dzieci pięcioletnie tworzą nazwy wykonawców czynności
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Zając, Ewelina
Naming is an important stage in a child’s life, proving that they learn and experience the world. With age, active vocabulary of children is growing. Pre-school children have the greatest ability to shape a language, they are creative and take an example from the environment. While modeling themselves on adults, they take over part of the vocabulary, but also create new words for naming things, phenomena, people they know, but also those who they have not remembered or have not met before. The aim of the article is to present and discuss the lexical material collected among five-year-old children (from the area of Turek, Greater Poland Voivodeship/ Wielkopolska). The presented analysis touches upon the methods of creating names of the contractors of different activities, including word formation techniques and the phenomenon of analogy.
„Całe wodne wre i ryczy piekło”. O językowej kreacji żywiołu wody w poezji Adama Asnyka
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Różańska, Barbara
This article attempts to answer the question, how is in the poetry of Adam Asnyk functioning the concept of water element, how it is conceptualized, and also what are the relationships between conventionalized way of understanding the water element and the artistic text. It would be, therefore, important to restore richness of language and culture features of any given semanteme, that is to show it along with all collocations on the cultural background and to reconstruct the linguistic image of the world contained in general language. This article presents the semantics of the water semanteme, which in the poetry of Adam Asnyk exists in various forms. Asnyk used the biblical way of looking at water as both destructive and rescuing force. The water was shown from the perspective associated with a time, but in Asnyk it is additionally enriched with an image of transient life. Also emerge numerous references to juxtaposition of discussed semanteme with human language.
Cel prawie osiągnięty – o argumentacji i perswazji w wypowiedziach trenerskich
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Iskra, Lidia; Patro-Kucab, Magdalena
The article constitutes the rhetorical analysis of collected speeches of football coaches. A comparison of the speech style between modern trainers and the classic forms of oration has been made. The language and style in which trainers mobilise their players before an upcoming competition has been indicated. The analysis has been made of the applied argumentation of trainers, used tropics and stylistic figures with and indication on the colloquial character of speech.
Charakterystyka leksyki Polonii brazylijskiej na wybranych przykładach
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Przybysz, Zuzanna
Badanie języka Polonii brazylijskiej jest interesującym zagadnieniem, ponieważ potomkowie Polaków, którzy przybyli tam pod koniec wieku XIX, nadal posługują się językiem polskim w 5.–6. pokoleniu emigrantów, co jest niezwykle ciekawym zjawiskiem, ponieważ badania pokazują, że język emigrantów wymiera w 2.–3. pokoleniu. W artykule przedstawiona zostanie krótka charakterystyka leksyki Polonii brazylijskiej pochodząca z materiałów zebranych podczas miesięcznego pobytu w Kurytybie. Omówione i przeanalizowane zostaną wybrane przykłady zapożyczeń, dialektyzmów, archaizmów i hybryd polsko-portugalskich.
Co nas szokuje, co nas pobudza? Shockvertising w reklamie komercyjnej oraz reklamie społecznej: podejście multimodalne
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Grząśko, Agnieszka
Głównym celem artykułu jest zbadanie związku między multimodalnością a perswazją na przykładzie dwóch kampanii reklamowych: reklamy komercyjnej marki Cropp Town z 2008 roku oraz reklamy społecznej Koalicji Wrocławskiej Ochrony Klimatu z 2022 roku. Obie kampanie są przykładem reklamy szokującej, czyli nastawionej na zaskoczenie odbiorcy. Analizie zostaną poddane dwa modusy, mianowicie obraz (fotografie) oraz tekst (slogany).
Concept of silence in modern speech practices
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Shumarova, Nataliya
W artykule został rozpatrzony koncept „milczenie”, jego wyobrażenia we współczesnym stylu artystycznym i dziennikarskim, a także w reakcjach asocjatywnych młodego pokolenia – studentów Instytutut Dziennikarstwa Narodowego Uniwersytetu imienia Tarasa Szewczenki w Kijowie, jako aktywnych użytkowników współczesnych norm komunikacji językowej. Podstawą analizy stylowej są materiały Elektronicznego Korpusu Tekstów Języka Ukraińskiego, stworzonego przez zespół badaczy wymienionego wyżej Uniwersytetu. Zanalizowano fizyczne, psychologiczne, aksjologiczne wymiary milczenia. Opisano osobliwości jego definicji w tekstach badanych rejestrów stylistycznych, wyodrębniono typowe metaforyczne modele rozszerzenia konceptualnego pola „milczenie”, a także przytoczono emocjonalne cechy charakterystyczne. Określono reakcje studentów i ich skojarzenia związane z wyznaczonym konceptem.
Czary w leksyce dawnej polszczyzny
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Krótki, Zuzanna
In the article the lexical units were analysed and put together with the semantic category – SORCERY (CZARY). The gathered written material was collected from all available lexicographical sources registering the vocabulary to the end of 19th century. As an addendum with the additional archaic texts the aforementioned lexemes were examined. It turned out that the analysed words concentrated around three fields coupled together with magic and its application; for example: activity, glance and the words. The specific places of wordforms in indicated categories were not constant. Several times it occured that seemingly stable formations changed completely its semantic content in the meaning. The processes referred to were investigated in the article. The dominating method in herein sketch is the analysis of contexts in which were grouped words from semantic field – SORCERY (CZARY) in the history of Polish language. Upon the evidence of such usage of particular word in the dictionaries registering old Polish vernacular the meaning value of it was considered in a given time.
Czas dziki żwawiec – analiza semantyczna wybranych czasowników ruchu w przysłowiach o czasie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kochmańska, Wioletta
The text provides a typological and functional analysis of the movement verbs expressed in the texts of proverbs the subject of which is time–an abstract metaphorical concept. Thestudy is based on the semantic frame paremic analysisin which time is featured as an object capable of moving. These are figurative representations of movement, which are the exponents of the fictitious movement. It has been shown that the components of the scenery created by the environment (embodied as water, air, alleged surface of the nose), direction of movement (segmental, horizontal, vertical), and method of contact with the surface are the constants in the semantic frame of such descriptions of displacement. The result of the ongoing research is the conclusion that time is conceptualized by humans as a dynamic concept, associated with movement (even equated with change), which clearly illustrates the current belief that Time does not stand still.
„Czelendżuj kejsa”, czyli kilka uwag o języku korporacji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Zahaczewska, Izabela
Corporations are large, most often international enterprises in which a lot of attention is paid to all kinds of procedures, work organization, efficiency in operation and anonymity. Employees of large companies are treated as fully convertible „cogs of machinery”, which is why these institutions arouse completely ambivalent feelings in society – for some they are almost a modern form of slavery, others associate them with continuous development, the opportunity to meet new people and foreign trips. In the face of corporate challenges, knowledge of English has become an indispensable skill. In the constantly progressing process of globalization, he penetrated permanently, mainly in the form of borrowings, also to the Polish version of corporate speech, providing the basis for creating a specific language, called korpolekt, korpomowa, poliszinglisz or ponglish. While English names of positions or areas of the company are recognized in the international environment and greatly facilitate communication, combining Polish and English words or polonizing foreign phrases often gives even comical results. The aim of this article is therefore an attempt to discuss selected characteristic features of this specific novelty and give examples of typical corporate words, phrases and abbreviations.
Deonimy w listach emigracyjnych Joachima Lelewela pisanych do przyjaciół i znajomych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Jaros, Violetta
Celem opracowania jest 1) przybliżenie powstałego dzięki deonimizacji słownictwa, którym posługiwał się w korespondencji z przyjaciółmi Joachim Lelewel, 2) określenie motywujących je podstaw proprialnych, 3) ustalenie, które wyrazy mogły mieć charakter indywidualizmów, 4) wskazanie mechanizmów tworzenia deonimów oraz 5) ich funkcji w badanych listach. Zebrane deonimy wpisane w teksty listów, mające związek z codziennym życiem Lelewela oraz jego działalnością naukową i polityczną, można interpretować w kategorii znaków kulturowych odzwierciedlających dziewiętnastowieczną rzeczywistość poprzez odniesienia do tła historycznego, obyczajowego czy kulturowego epoki. Analizowane deonimy pełnią w badanej korespondencji kilka funkcji: nominatywną, lokalizującą (chronologicznie i przestrzennie), emotywno-wartościującą, autobiograficzną oraz maskującą.
Digitalizacja pomorskiego zasobu toponimicznego Roberta Holstena z lat trzydziestych XX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Chludziński, Andrzej; Kowalski, Krzysztof
W opracowaniu została zaprezentowana historia i stan zachowania unikatowego zbioru materiałów źródłowych do dawnego pomorskiego nazewnictwa terenowego i częściowo miejscowego – Die pommersche Flurnamensammlung. Przedstawiono także efekty wykonanej w ostatnich latach digitalizacji oraz cyfrowego udostępnienia części tego zasobu, która znajduje się obecnie w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Podstawą do utworzenia zbioru pomorskich nazw terenowych i miejscowych były materiały źródłowe gromadzone przez nauczycieli i innych regionalistów w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. Działaniami badawczo-dokumentacyjnymi kierował językoznawca i etnolog dr Robert Holsten. Przybrały one charakter programu obejmującego obszar całej ówczesnej prowincji Pomorze z uwzględnieniem jej podziału terytorialnego na jednostki średniego szczebla (powiat – Kreis), które miały osobne rejestry nazw. Dokumentacja zachowana w Muzeum Narodowym w Szczecinie obejmuje 35 tomów z 21 jednostek terytorialnych i około 300 map topograficznych (Messtischblätter). Cały zasób został utrwalony cyfrowo w latach 2019–2021 i udostępniony. Część zbioru – spisy nazw i towarzyszące im mapy z czterech jednostek administracyjnych – opracowano z zastosowaniem Systemu Informacji Geograficznej (GIS) i udostępniono na stworzonym w tym celu geoportalu.

Przeglądaj

Przeglądanie Słowo. Studia językoznawcze według Tytuł