Przeglądanie według Temat "szlachta"

Aktualnie wyświetlane 1 - 7 z 7

Co kryje się za słowem "quincunx"? Rzecz o konferencji pt. "Stanisław Orzechowski - pisarz polityczny. W pięćsetlecie urodzin"
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Magryś, Roman
The article presents a report on the scholarly meeting organized in Przemyśl, in October 2013 by Rzeszow University, Jagiellonian University and the Society of Science Lovers in Przemyśl, which was devoted to an eminent Polish Renaissance humanist Stanisław Orzechowski. It contains a brief review of all the papers delivered during the conference as well as a succinct sketch of Orzechowski’s biography, including his most significant literary accomplishments.
Członkowie Rządu Centralnego Tymczasowego Wojskowego Galicji – przyczynek do biografii zbiorowej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rychel-Mantur, Dominika
W 1809 r. w wyniku wojny polsko-austriackiej wojska polskie wyzwoliły Galicję Zachodnią i część Galicji Wschodniej spod panowania austriackiego. Na tych terenach dekretem wodza naczelnego księcia Józefa Poniatowskiego utworzono Rząd Centralny Tymczasowy Wojskowy Galicji. Miał on się zająć reorganizacją administracji oraz zaopatrzeniem i organizacją oddziałów wojskowych w Galicji. Prezesem rządu został Stanisław Kostka Zamoyski, a na poszczególne stanowiska w samym rządzie oraz w podległych mu organach administracji powiatowej powołano przedstawicieli miejscowej szlachty. Materiał źródłowy pozwolił na ustalenie 53 nazwisk z tego gremium. Były to osoby urodzone między 1740 a 1780 r., wywodzące się najczęściej z bogatego ziemiaństwa i szlachty. Posiadały majątki na terenach byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Ścieżka ich kariery była typowa dla stanu społecznego, który reprezentowali. Wykształceni, najczęściej w duchu oświeceniowym, pierwsze kroki w służbie publicznej stawiali jako urzędnicy lub wojskowi. Niektóre z tych karier zapowiadały się ponadprzeciętnie, jednak upadek kraju w 1795 r. przesądził o ich przerwaniu, a rok 1809 okazał się szansą powrotu do życia publicznego. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do charakterystyki tej grupy społecznej, wpisuje się w nurt badań nad elitami Rzeczypospolitej przełomu XVIII i XIX wieku.
Dwór, wieś i plebania w zachodniej Małopolsce w końcu XVIII i na początku XIX wieku w świetle najnowszych badań
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Ślusarek, Krzysztof
W artykule zaprezentowano wstępne rezultaty badań prowadzonych w ramach projektu badawczego „Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski w latach 1772–1815”. Okazuje się, że studia prowadzone w oparciu o źródła wytworzone w warunkach prawno-ustrojowych I Rzeczypospolitej, zaborów austriackiego i pruskiego, a także Księstwa Warszawskiego są nadspodziewanie dobre. Przede wszystkim udanym zabiegiem było zestawienie i konfrontacja źródeł różnej proweniencji, np. staropolskich inwentarzy gruntowych z austriackimi fasjami podatkowymi i opisaniami urbarialnymi. Dzięki temu obraz stosunków wiejskich w dobie upadku Rzeczypospolitej można przedstawić w nowym i zarazem pełniejszym świetle. Dodajmy, obraz ten wydaje się diametralnie inny od tego, jaki został upowszechniony w latach 50.–60. XX w., kiedy w historiografii starano się lansować tezę o trwającej na wsi walce klasowej.
Ewolucja poglądów na ustrój państwowy oraz zrywanie sejmów w myśli Jana Sobieskiego
(Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Dankowski, Michał Zbigniew
Jan Sobieski jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci w historii Polski. Dzięki zwycięstwom militarnym hetman wielki koronny, a później król Rzeczpospolitej na stałe wpisał się w krajobraz kulturalny Europy. Do tej pory właśnie przewagi wojskowe oraz polityka zagraniczna, polityka dynastyczna, burzliwy związek z Marią Kazimierą d’Arquien, czy nawet mecenat kulturalny króla były przede wszystkim przedmiotem analiz historyków. Zdecydowanie mniej miejsca poświęcono analizie ewolucji, jaka dokonała się w Sobieskim w stosunku do ustroju Rzeczpospolitej, w tym także do instytucji liberum veto. Sobieski łączył w sobie cechy charakterystyczne dla Sarmaty oraz oświeconego monarchy, czym wyprzedzał epokę. Jego zapatrywania na filozofię państwa, dotychczas marginalizowane przez historyków, ewoluowały wraz z nabywanym przez niego doświadczeniem. Zawsze jednak charakteryzowały się realizmem i utylitaryzmem. Niemniej, w tej dziedzinie nie był doceniany w swoich czasach, zaś w ostatnich latach życia musiał zmagać się z silną opozycją. Zapatrywania Sobieskiego jednakże nie przepadły. Z wielu rozwiązań zaproponowanych przez niego korzystały pośrednio przyszłe pokolenia filozofów państwa, w tym Stanisław Dunin-Karwicki, Stanisław Leszczyński, a także wielcy myśliciele polskiego Oświecenia w dobie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego i Sejmu Wielkiego.
Poglądy ustrojowo-polityczne Krzysztofa Grzymułtowskiego
(Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Dankowski, Michał Zbigniew
Krzysztof Grzymułtowski był jednym z najpotężniejszych i najbardziej znaczących polityków Rzeczpospolitej w drugiej połowie XVII w. Jego kariera polityczna przebiegała w sposób charakterystyczny dla magnatów swojej epoki. Większość czasu pozostawał w opozycji do dworu, z czasem stając się jednym z przywódców partii antydworskiej. Te okresy działalności kasztelana, a następnie wojewody wielkopolskiego cechują się przede wszystkim działaniami mającymi na celu zdyskredytowanie polityki prowadzonej przez kolejne dwory królewskie. Aktywność opozycyjna nie tylko Grzymułtowskiego, ale całego obozu „malkontentów” cechowała się przeważnie brakiem jednolitego programu politycznego i polegała wyłącznie na paraliżu działań dworu oraz destabilizacji sytuacji politycznej kraju. Przy tym magnat wielkopolski chętnie odwoływał się do poparcia mas szlacheckich, szafując hasłami obrony dawnych praw i prerogatyw stanu uprzywilejowanego. Krótkie okresy, w których Grzymułtowski współpracował z poszczególnymi monarchami (najczęściej skaptowany zaszczytami i gratyfikacjami majątkowymi) ujawniły jego nieprzeciętną kreatywność polityczną. Postulaty, które wyszły od wojewody poznańskiego, szczególnie charakter i niepohamowana chciwość Wielkopolanina nie pozwoliły spożytkować jego w okresie współdziałania z Janem III Sobieskim na początku jego panowania, były innowacyjne i reformatorskie, przy tym nie odbiegały od aktualnych potrzeb reformy ustroju państwowego. Niestety talentów oratorskich (był jednym z najwybitniejszych mówców sejmowych doby staropolskiej) i pomysłów na konstruktywne działanie zmierzające do poprawy ustroju Rzeczpospolitej.
Sejmik wiszeński za panowania Wazów (1587-1668)
(Uniwersytet Rzeszowski, 2016-11-23) Król, Andrzej
Rozprawa doktorska została poświęcona, gromadzącemu szlachtę ziemi lwowskiej, przemyskiej i sanockiej przedrozbiorowego województwa ruskiego, sejmikowi w Sądowej Wiszni w okresie panowania dynastii Wazów w Rzeczypospolitej. Jej celem jest omówienie procedur, przedstawienie funkcjonariuszy sejmikowych oraz zaprezentowanie postanowień i poglądów obradujących w Sądowej Wiszni. Sejmik wiszeński nie doczekał się jeszcze nowoczesnego opracowania, omawiającego wszelkie aspekty jego działalności. Na bazie laudów sejmikowych ukazały się jedynie opracowania tematyczne, najczęściej drobne, poruszające zróżnicowaną problematykę związaną z jego funkcjonowaniem. Z tego względu za zasadne uznano poświęcenie mu osobnego studium. Ramy chronologiczne rozprawy stanowi okres panowania dynastii Wazów w Rzeczypospolitej, czyli lata 1587-1668. Przyjęcie roku 1587 za datę początkową nie było podyktowane faktem objęcia tronu państwa polsko-litewskiego przez królewicza szwedzkiego, lecz przede wszystkim dostępnością materiałów źródłowych. Przełomem bowiem w funkcjonowaniu i rozwoju sejmików ziemskich było bezkrólewie po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 r. Podstawową bazę źródłową rozprawy tworzą instrukcje dla posłów na sejmy i uchwały sejmiku wiszeńskiego. Praca składa się ze wstępu, dziewięciu wyodrębnionych według klucza problemowego rozdziałów, zakończenia, czterech aneksów i bibliografii.
Tolerancja religijna i integralność społeczeństwa polskiego w „Opisie obyczajów za panowania Augusta III” Jędrzeja Kitowicza
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Magryś, Roman
In the paper it is argued that the author of “Description of Customs…”, who was a Catholic priest, showed greater tolerance for non-Christian religions than for Lutheran and Calvinist denominations. This was linked with the fact that Protestants effectively competed with Catholic nobility in the same spheres of public life to gain social and material goods in Poland in the times of the Saxon Dynasty. Kitowicz exhibited an intense dislike for deists as he accused them of a lack of religiousness in its essential aspects involving the cultivation of sacred rituals and ceremonies, and he claimed they were sufficiently satisfied with pure ideology. Generally speaking, the author of “Description of Customs…” did not attack other religions for reasons related to faith; he did it for pragmatic reasons, paying attention to social interests of Catholic nobility, or in connection with morality, in the case of atheists and nonbelievers.