Przeglądanie według Temat "socjologia"

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 26

„Dokąd zmierzamy?” – badania nad niepełnosprawnością w ujęciu interdyscyplinarnym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2018) Szluz, Beata
W artykule zaprezentowano wybrane kierunki badań nad niepełnosprawnością w Polsce, w ujęciu interdyscyplinarnym.
Etyczne i społeczne konsekwencje osiągnięć nowoczesnej biotechnologii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Cynk, Karolina
W książce wyjaśnione zostały sposoby produkcji i wykorzystania zmodyfikowanych genetycznie mikrobów i roślin. Zaprezentowane zostały również wybrane teorie naukowe: utylitaryzm, deontologizm i paradygmat systemu światowego I. Wallersteina. Głównym celem monografii była próba podjęcia refleksji etycznej na temat produkcji i zastosowań wybranych organizmów transgenicznych. Dokonana została również analiza danych z badań przeprowadzonych przez TNS OBOP oraz Martin&Jacob na temat GMO.
Kapitał kariery studentów i absolwentów socjologii a rynek pracy
(Uniwersytet Rzeszowski, 2025-05-15) Moskalski, Sebastian
Rozprawa doktorska pt. „Kapitał kariery studentów i absolwentów socjologii a rynek pracy” koncentruje się na diagnozie kapitału kariery studentów i absolwentów socjologii oraz analizie możliwych konsekwencji zróżnicowania jego poziomu w kontekście planów zawodowych i funkcjonowania na rynku pracy. Praca opiera się na teoriach Pierre’a Bourdieu, Anthony’ego Giddensa oraz społeczno-poznawczej teorii kariery, badając różnorodne zasoby, takie jak kapitał edukacyjny, doświadczenie zawodowe, aktywność studencka i sieci społeczne. Analizowano zarówno zmienne akademickie (np. rok studiów, uczelnia, pobieranie stypendiów), jak i pozaakademickie (np. wsparcie finansowe, miejsce zamieszkania, proaktywność w szkole średniej). Zbadano także konsekwencje zróżnicowania poziomu kapitału kariery, wskazując, że wysoki poziom zgromadzonego kapitału kariery wiąże się z wyższą samooceną kompetencji, większą wiarą w sukces na rynku pracy oraz bardziej sprecyzowanymi planami zawodowymi. Badania jakościowe, oparte na 25 wywiadach z absolwentami, koncentrowały się na ocenie roli wykształcenia socjologicznego, wpływie czynników pozaakademickich, przebiegu tranzycji na rynek pracy oraz kształtowaniu dalszych planów zawodowych. Wyniki badań jakościowych potwierdziły, że zgromadzony kapitał kariery odgrywa istotną rolę w adaptacji do rynku pracy oraz w formułowaniu długoterminowych aspiracji zawodowych.
Ludwika Gumplowicza społeczno-filozoficzne myślenie o religii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Kojkoł, Jerzy
W artykule dokonano interpretacji twórczości Ludwika Gumplowicza, udokumentowano, że słusznie jest on uznawany za jednego z klasyków teorii konfliktu. W swoich pracach podkreślał autonomię społecznej warstwy bytu. Uznawał, że zjawiska tego typu posiadają cechy swoiste i mogą być zrozumiałe tylko w kontekście przyczyn społecznych. Autor artykułu zauważa, że poglądy L. Gumplowicza były proweniencji naturalistycznej, choć socjolog określał je mianem monistycznych. W tym kontekście analizie zostały poddane poglądy L. Gumplowicza na religię. Autor artykułu formułuje tezę, że religia jest dla galicyjskiego socjologa następstwem myśli ludzkiej, czyli koniecznym wytworem jego konstrukcji psychofizycznej i społecznej. Sądził, że człowiek posiada zdolność do wierzenia. W niektórych swych poglądach był radykalny, w innych wątpiący i umiarkowany. Kategorie, którymi się posługiwał w interpretacji rozwoju bytu społecznego – raczej nieświadomie – sakralizował.
Nazewnictwo w miastach województwa podkarpackiego - analiza porównawcza
(2015) Kotarski, Hubert
Artykuł jest próbą klasyfikacji i analizy nazw ulic, pięćdziesięciu jeden miast województwa podkarpackiego. W wersji teoretycznej odwołuje się głównie do dorobku językoznawców i historyków, którzy w swoich analizach nazewnictwa miejskiego skupiają się przede wszystkim na sporządzaniu wykazów obecnych i dawnych nazw ulic poszczególnych miast i objaśnianiu ich etymologii oraz badaniu procesu kształtowania systemu nazewnictwa miejskiego, funkcjonowanie tegoż systemu (czynniki go kształtujące, jego właściwości, modyfikacje i zaburzenia). Artykuł zawiera również propozycję klasyfikacji nazw miejscowych użytecznej dla badaczy nauk społecznych.
Nowe oblicza przedmieść. Socjologiczne studium suburbanizacji w Polsce na przykładzie Rzeszowa
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Palak, Mariusz
Proces suburbanizacji w Polsce dynamicznie postępuje. Dlatego też dobrze się stało, że uczynił go przedmiotem swych naukowych rozważań Mariusz Palak, w dodatku wybierając do badań tak ciekawe miasto, jak Rzeszów. Dzięki temu recenzowana książka przyczynia się do wypełnienia pewnej luki w polskiej socjologii miasta. Autor wkracza bowiem na stosunkowo słabo eksplorowane terytoria, wydatnie wzbogacając naszą wiedzę o specyfice polskiej suburbanizacji. Monografia równocześnie wpisuje się w bogatą tradycję socjologicznych badań Rzeszowa. Otrzymujemy do rąk ciekawą i ważną pozycję. Autor, przeprowadzając bardzo interesujące badania i podejmując się przedstawienia ich wyników w książce, wykorzystał z powodzeniem szansę, jaką daje podjęcie stosunkowo nowej problematyki. Z recenzji dra hab. Tomasza Nawrockiego
O bezpieczeństwie ontologicznym archeologii
(Koło Naukowe Studentów Muzeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Gwardecki, Mateusz
Celem pracy jest zaaplikowanie na pole teorii archeologii pojęcia bezpieczeństwa ontologicznego (wywodzącego się z socjologii i psychologii). Aplikacja ta pomocna jest do rozpoznania kluczowych przekonań i związanych z nimi wartości, które stanowią fundament archeologii. Staram się wykazać, że poczucie bezpieczeństwa ontologicznego towarzyszące pracy archeologa jest podyktowane milczącym przyjęciem jakieś opcji filozoficznej, a nie odkrywaniem wiedzy prawomocnej o przeszłości. Zabieg ten ma za zadanie polecić inne sposoby uprawiania archeologii. Posiłkując się podziałem J. Habermasa na nauki działające w interesie panowania i nauki skupione na celu emancypacyjno-hermeneutycznym, wskazuję na dysproporcję tych dwóch interesów poznawczych w archeologii (wyraźna dominacja pierwszego). Określenie bezpieczeństwa ontologicznego archeologii staje się pretekstem do przedstawienia propozycji jego przeformułowania. Motywacją do tego jest uwzględnienie, iż samo bezpieczeństwo ontologiczne jest pozorem, który nie może zapewnić stabilności i pewności poznania świata, ponieważ jego właściwością jest dynamiczność i dialogiczność. Sformułowanie „nowego” bezpieczeństwa ontologicznego opieram na realizmie wewnątrzkulturowym. Oferta, którą przedstawiam w niniejszym artykule, jak sądzę, pozwala archeologii zachować samodzielność oraz umożliwia realizację celów interpretacji humanistycznej, przy tym broni się przed wadami relatywizmu.
O doświadczaniu choroby Parkinsona. Socjologiczne spojrzenie na chorego
(UMCS, Lublin, 2020) Szluz, Beata
Z uwagi na proces starzenia się społeczeństw częstość występowania zespołów otępiennych stale wzrasta. Choroba Parkinsona jest jedną z najczęstszych chorób neurozwyrodnieniowych i dotyczy przede wszystkim pacjentów po 50. roku życia. Głównymi objawami choroby Parkinsona są zaburzenia w postaci spowolnienia ruchowego, drżenia spoczynkowego i wzmożenia napięcia mię- śni typu plastycznego. Głównym celem przeprowadzonego badania było poszukiwanie odpowiedzi na pytania o indywidualny sens doświadczeń, relacje z innymi oraz zmianę zachowań ukierunkowanych na podejmowanie działań życiowych. Poszukiwano odpowiedzi na następujące pytania badawcze: Jakie znaczenie nadaje respondentka treści swoich doświadczeń? Jak reaguje na wiadomość o chorobie przewlekłej? Jak choroba zmienia życie człowieka? Jak życie z chorobą przewlekłą wpływa na tożsamość jednostki? Badanie zostało przeprowadzone w lutym 2019 r. przez autorkę artykułu za pomocą metody biografcznej i techniki wywiadu narracyjnego. Badania naukowe w zakresie nauk społecznych nad doświadczaniem chorób przewlekłych koncentrują się bezpośrednio na kluczowych graczach w służbie zdrowia – ludziach chorych. Badania nad chorobą przewlekłą ukazują, jak ludzie postrzegają siebie jako osoby przewlekle chore i jak choroba wpływa na ich życie.
Obrazy i ich funkcje w procesie badawczym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Wawer, Rafał Ireneusz; Kowaluk-Romanek, Marzena
Najbardziej zmysłowym sposobem percypowania rzeczywistości jest wzrok. Obraz, przedstawienia i widzenie to wszechobecne cechy procesu, dzięki któremu większość ludzi poznaje świat. W ostatnich kilku dekadach obserwujemy niespotykane nasycenie przedstawieniami wizualnymi. Implikacją takiego stanu jest ciągła interakcja ze światem głównie za pomocą obrazów. Wprowadzonemu w literaturę przedmiotu terminowi okulocentryzm przypisuje się konotacje znaczeniowe dla centralnej pozycji sfery wizualnej.
Podkarpacka bezdomność – socjologiczny szkic problemu
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Szluz, Beata
Stopniowe ujawnianie się rzeczywistej skali zjawiska bezdomności w Polsce zaobserwowano od 1989 r. Skłoniło to naukowców do podejmowania badań, a także do analizowania tego problemu społecznego. Bezdomność w ujęciu historycznym znana była od bardzo dawna, jednakże stan wiedzy o tym problemie jest nadal zbyt skromny. Prowadzenie badań w środowisku bezdomnych osób jest niełatwe, a niekiedy nawet niebezpieczne. Sławomir Sidorowicz podkreślił, że badania są obarczone poważnymi barierami, wśród których wymienił m.in. trudności w definiowaniu zjawiska, w uzyskaniu reprezentatywnej grupy bezdomnych. Zbieranie danych jest ponadto uciążliwe, czasem przykre, praco-chłonne, czasochłonne, niebezpieczne, a zawsze bardzo kosztowne. Na trzy trudności dotyczące wypowiadania się na temat bezdomności wskazał K. Frysztacki. Pierwsza to kłopoty definicyjne co do istoty zjawiska i jego różnorodność. Kolejna wiąże się z określeniem liczby bezdomnych osób. Ostatnia dotyczy interpretacji, ponieważ w zależności od wyboru określonego stanowiska można w odmienny sposób rozumieć źródła i mechanizmy zjawiska, jak również wskazać sposoby przeciwdziałania. Waga problemu oraz nadzieja na zmianę sytuacji ludzi bezdomnych w wyniku naukowego rozpoznania tego zagadnienia skłania do badań i analiz. Celem artykułu uczyniono zatem zobrazowanie zjawiska bezdomności kobiet i mężczyzn w południowo-wschodniej części Polski, analizami objęto teren województwa podkarpackiego.
Poetyka jako chwyt
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Ślósarska, Joanna
The article refers to the discussion on the status of poetics, initiated by Dorota Korwin-Piotrowska in her book titled "Poetyka. Przewodnik po świecie tekstów" (2011) ("Poetics. A Guidebook to the World of Texts"). It goes without saying that Poetics is currently an interdisciplinary field combining such areas as cultural anthropology, philosophy, gender studies, the history of ideas, sociology, linguistics, rhetoric, psychology, cognitive studies and semiotics. The author emphasises the problem of “dispute”, as well as “transversality” between - perceiving texts as subjects or objects; - the notion of a masterpiece and the notion of text (which implies suspending the category of aestethics); - literary and colloquial language; imagination and empiricism; - knowledge and experience; - knowledge about culture and knowledge in culture; - science and literature. Referring to the formalist notion of “device”, the author points to the contemporary attempts to combine various conceptual apparatuses and procedures as conceptual analytical and interpretative figures.
Polska i Ukraina w dobie transformacji
(PRO CARPATIA, 2014-12-31) Ewa Draus i Paweł Trefler (red.)
Prawa dziecka niepełnosprawnego intelektualnie w domach pomocy społecznej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006) Szluz, Beata
Niepełnosprawność jest jednym z ważniejszych problemów współczesności. Znaczenie tego problemu wynika z rozmiarów i rozpowszechnienia zjawiska oraz konsekwencji, jakie wywołuje w sensie indywidualnym i społecznym. Rozmiar występowania stawia przed społecznością obowiązek inicjowania działań zapobiegających jego powstawaniu, które muszą być podejmowane przez rządy, instytucje i społeczności lokalne. Jawi się również przed społeczeństwem wymiar konsekwencji. Nie ograniczają się one do samych osób niepełnosprawnych i ich rodzin, lecz powodują konieczność tworzenia instytucji oraz realizowania wielu działań na rzecz tej grupy osób. Instytucjami, które z racji określonych ustawowo celów mają organizować opiekę i wsparcie oraz czuwać nad realizacją podstawowych praw i potrzeb człowieka niepełnosprawnego, są między innymi domy pomocy społecznej. Są to placówki całodobowej opieki stacjonarnej. Warto zauważyć, że dla osób niepełnosprawnych dostępne są również formy pomocy półstacjonarnej, do których możemy zaliczyć na przykład środowiskowe domy samopomocy. Prezentowana refleksja skoncentrowana została na placówce stacjonarnej, ze względu na specyficzne problemy, jakie pobyt w takim miejscu stwarza. Rozważaniami objęto jedną z sześciu grup osób, dla których organizowane są domy pomocy społecznej . Artykuł ten należy uznać jako próbę odpowiedzi na rodzące się pytanie o prawa dziecka niepełnosprawnego intelektualnie w domach pomocy społecznej.
Problemy społeczno-przestrzenne współczesnego Rzeszowa
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Malikowski, Marian; Szluz, Beata
Rzeszów jawi się w II dekadzie XXI w. jako miasto nowoczesne, dynamiczne, o zrównoważonym rozwoju, dobrej jakości życia, stosujące zaawansowane technologie i wykorzystujące wewnętrzne źródła rozwoju, a ponadto dobrze sterowane przez Prezydenta Miasta, Zarząd i Radę Miasta. Mieszkańcy na co dzień doświadczają miasta na ogół słabiej niż na przykład turyści czy potencjalni inwestorzy, którzy są bardziej obeznani ze zmianami tak w przestrzeni miasta, jak i w społeczeństwie miejskim oraz instytucjach. Ci, co długo tu nie byli, są tym bardziej zaskoczeni. Ci, którzy zawodowo zajmują się miastem: urbaniści, architekci, socjolodzy, ekonomiści, a także potencjalni inwestorzy, coraz więcej słyszą pozytywnych o nim informacji. Jednak w centralnych mediach jest o wiele ciszej na ten temat, a nawet pokutują jeszcze dawne stereotypy w rodzaju: zacofane, prowincjonalne miasto położone pod Bieszczadami. W czasie ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej w Rzeszowie w październiku 2015 r. przez Instytut Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego przeprowadzono mini sondaż wśród jej sześćdziesięciu uczestników. Zdecydowana większość osób, zwłaszcza z dalej położonych miast, była pełna zachwytu i podziwu. Generalna prawidłowość: im ktoś dłużej nie był w Rzeszowie, tym opinie były bardziej pozytywne. Trzeba dodać, że względu na brak czasu (i koszty) nie zorganizowano fachowego przeglądu miasta, czyli wycieczki po nim. Zdano się tylko na wizje zdobyte we własnym, prywatnym oglądzie. Uwagi krytyczne (zresztą bardzo nieliczne) formułowane były w odniesieniu do różnych szczegółów. W związku z tym prezentacja miasta przez Prezydenta w „Echu Rzeszowa” okazała się pomocna, ponieważ zostały w niej zawarte najważniejsze informacje. Posłużono się niektórymi z nich albo w formułowanych opiniach, albo w cytatach. Prezydent Tadeusz Ferenc wystąpieniu opublikowanemu w popołudniowej gazecie lokalnej „Echo Rzeszowa” dał tytuł „Rzeszów – miasto zrównoważonego rozwoju”. Owa równowaga ma dotyczyć spraw przestrzennych i urbanistycznych oraz społecznokulturowych. Za dążenie do równoważenia rozwoju władze miasta otrzymały wiele wyróżnień i nagród. W tej książce zawarto syntetyczny zestaw tych nagród, pominięto zatem tę tematykę we wstępie. Wskazuje to, że Rzeszów jest miastem o dobrej jakości życia, przyjaznym dla mieszkańców, przedsiębiorców i turystów, studentów i uczniów, czy szerzej – młodych ludzi. Najbardziej wyróżnia się Rzeszów pod względem ekologii, jakości życia, bezpieczeństwa, różnorodnej oferty edukacyjnej, pięknych terenów rekreacyjnych w pobliżu miasta oraz miejsc do uprawiania sportów ekstremalnych, jak: skateparki, dirtparki oraz snowparki. Woda w Rzeszowie jest krystalicznie czysta i można ją pić bez przegotowania. Liczba i długość tras rowerowych (a raczej ich wskaźniki w stosunku do liczby mieszkańców) należą do najwyższych w Polsce. Ponadto Rzeszów, jako pierwsze miasto w kraju, udostępnił mieszkańcom bezpłatny bezprzewodowy Internet. Miasto spełnia główne kryteria sprzyjające lokalizowaniu w nim inwestycji. W północnozachodniej jego części (czyli w bliskiej odległości od Portu Lotniczego Jasionka, w pobliżu autostrady A4 i magistrali kolejowej E30) położona jest Specjalna Strefa Ekonomiczna: Rzeszów - Dworzysko, coraz bardziej uzbrajana, aby potencjalni inwestorzy chcieli tam zainwestować. Władze dbają również o to, aby powstały centra usług outsourcingowych i innych związanych z rozwojem otoczenia biznesu. W 2015 r. oddano do użytku np. inkubatory i preinkubatory przedsiębiorczości. Od wielu lat władze miejskie, a zwłaszcza Prezydent, podejmują wiele działań, mimo trudności ze strony władz okolicznych gmin, aby przyłączyć do Rzeszowa następne z nich. Od roku 2006 do 2015 władze powiększyły obszar Rzeszowa z 56 km2 do 117 km2. Obecnie w Rzeszowie mieszka ponad 200 tys. mieszkańców. Ważne jest też to, że sporo przybywających do Rzeszowa osób (3%) to ludzie z zagranicy. Planowana jest budowa kolejki jednoszynowej, ale ze względu na koszty jej realizacja jest ciągle przesuwana w czasie. Planowana jest też w najbliższym okresie realizacja połączeń PKP i PKS z dworców w Rzeszowie do Portu Lotniczego w Jasionce. Wielkim wyzwaniem jest zagospodarowanie nadbrzeży Wisłoka, zwłaszcza od mostu Lwowskiego do zapory. Już został przyjęty do realizacji partycypacyjny projekt innowacyjnego parku nauki z elementami ogrodu zoologicznego i botanicznego w południowej części miasta (pomiędzy Białą a Matysówką). Przewidziana jest także w nieodległej przyszłości budowa basenu wód mineralnych. Rzeszów najlepiej wykorzystał środki unijne. Należy do czołówki miast przodujących w tym względzie (niewiele wyprzedził go tylko Gdańsk). Słabą stroną społecznoarchitektoniczną Rzeszowa, właściwie słabo postrzeganą tak przez jego mieszkańców, jak i przyjezdnych, a nawet fachowców – architektów i urbanistów, jest niewielka i kurcząca się jeszcze przestrzeń publiczna, coraz częściej fragmentaryzowana, prywatyzowana i zajmowana przez wielkopowierzchniowe sklepy, galerie handlowe i inne obiekty prywatne. Zbyt mało jest tej przestrzeni i związanej z nią – jak to nazwał wybitny duński urbanista J. Gehl – „wysokiej jakości życia między budynkami”, czyli obszarów dla ruchu pieszego mieszkańców i turystów, dla spacerów, przebywania i nawiązywania kontaktów z ludźmi, tak licznych w Kopenhadze czy miastach szwedzkich. Są to głównie ulice w centrach wyłączonych z ruchu samochodów, przy których ulokowane są kawiarnie i restauracje ze stolikami i parasolami. Takich obszarów jest zbyt mało, zwłaszcza na osiedlach budowanych z wielkiej płyty z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w. W Rzeszowie taką funkcję mogłyby pełnić ulice: 3 Maja, Grunwaldzka, T. Kościuszki, Jana III Sobieskiego, A. Mickiewicza, J. Jałowego, J. Słowackiego, Hetmańska, F. Szopena, Bernardyńska, J. Piłsudskiego, Targowa czy plac Farny, ale są one za wąskie, aby można było tam zlokalizować kawiarnie i restauracje. Owszem, coraz więcej jest atrakcyjnych miejsc, jak np.: fontanna multimedialna przy ulicy Kasztanowej, letni pałacyk Lubomirskich w okolicy zamku, okrągła kładka dla pieszych nad aleją J. Piłsudskiego, park przy kościele Bernardynów. Park Papieski to dopiero przyszłość, po dobnie jak i prezentowany w jednym z tekstów tej książki obiekt rekreacyjny z elementami zoo i ogrodu botanicznego między Białą a Matysówką. Słabą stroną Rzeszowa jest również mała liczba ładnych i reprezentacyjnych budowli, zwłaszcza związanych z kulturą. Obiekt WDK jest za mały i niezbyt estetyczny, dwa zamki – w jednym mieści się sąd, drugi pozostaje w remoncie, dwie synagogi, filharmonia „schowanaˮ i mało reprezentacyjna. Są jeszcze ładne galerie, ale to tylko miejsca handlu. Najładniejsze obiekty posiadają banki (widać, kto ma w mieście najwięcej do powiedzenia). Są ładne budynki uczelni, ale położone na peryferiach. Estetyczny jest budynek Teatru im. W. Siemaszkowej, ale za mały i to tylko jeden gmach teatru w Rzeszowie. Stąd też nasuwa się taka propozycja – o której pisał już kiedyś M. Malikowski – aby wzorując się na zapomnianym dziś przez Polaków Lwowie (w którym jest tyle pięknych i reprezentacyjnych budowli zaprojektowanych i wykonanych przez Polaków), zbudować kopię lwowskiego Teatru Opery i Baletu, który jest jednym z najpiękniejszych obiektów w Europie. Można by wykonać jeszcze kopie innych lwowskich obiektów, np. gmachu Ossolineum, uniwersytetu, politechniki. Przypomnieć tu można wypowiedź byłego marszałka województwa podkarpackiego L. Deptuły, że „Rzeszów ma swoje 5 minut na to, aby ze względów geopolitycznych zajął miejsce Lwowa”. Badania wśród studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego, prowadzone od wielu lat, wykazały, że studenci chętnie widzieliby gmach „Teatru i Opery Rzeszowskiej” w naszym mieście. Warto też wspomnieć, że wiele polskich dużych miast ma takie reprezentacyjne budowle, jak np. krakowski Teatr im. Juliusza Słowackiego, katowicki Spodek, Stadion Narodowy w Warszawie, Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie, wrocławska hala sportowa, Opera Leśna w Sopocie, Amfiteatr Tysiąclecia w Opolu. Byłoby to potrzebne nie tylko ze względów prestiżowych, ale również ze względu na podniesienie poziomu życia kulturalnego, zwłaszcza inteligencji, a także przyciągnięcie inwestorów, turystów i potencjalnych mieszkańców. W niniejszej monografii M. Malikowski i R. Malikowski dyskutują na temat miejskich projektów partycypacyjnych, tak dziś rozpowszechnionych w krajach dawnej UE i coraz częściej podejmowanych w Polsce. Jest to związane generalnie z procesami demokratyzacji, a w tym przypadku z szerokim udziałem społeczeństwa miejskiego, czyli „przeciętnych” mieszkańców miast i osiedli. Obejmuje to cały proces restauracji i rewitalizacji ich otoczenia przestrzennego, urbanistycznego i architektonicznego, a także prze kształcenia życia społecznego i kulturalnego zbiorowości miejskiej w różnej skali przestrzennej. Autorzy artykułu pokazują zalety i wady, bariery i korzyści tego procesu. Podają również przykłady tworzenia takich projektów oraz ich realizacji w Rzeszowie i w Kielcach. Temat dotyczący innowacyjności podejmuje A. Tuziak. Podkreśla, że „w Rzeszowie, jak i w całym regionie można zidentyfikować zasadnicze elementy środowiska innowacyjnego, które stanowi pewną jedność przejawiającą się w określonych, prorozwojowych zachowaniach. Wykształciła się już sieć działających w regionie aktorów, którą tworzą władze publiczne, przedsiębiorstwa, instytucje naukowe i badawcze oraz instytucje otoczenia przedsiębiorczości. Na kształtujące się w regionie środowisko innowacyjne składają się zarówno elementy materialne – przedsiębiorstwa oraz sukcesywnie rozbudowywana i modernizowana infrastruktura techniczna, jak i niematerialne – w postaci zasobów wiedzy, kapitału społecznego, wartości, norm, reguł i wzorów zachowań. Dzięki współpracy regionalnych aktorów możliwe staje się lepsze wykorzystanie wspólnych endogenicznych zasobów rozwojowych”. Warto się zatrzymać dłużej na artykule G. Droby dotyczącym empirycznej próby zastosowania koncepcji R. Floridy ze Stanów Zjednoczonych i wyników jego badań nad miastami, które ujął w dwóch książkach „The Rise of the Creative Class” (2002) oraz „Cities and Creative Class” (2005). Florida był także współtwórcą jednego spośród nielicznych wówczas inkubatorów przedsiębiorczości. Główny rezultat jego badań to stwierdzenie, że mimo doskonałej infrastruktury, ulg podatkowych, potencjału naukowo rozwojowego firmy „hightech”, wybierając swoje lokalizacje, kierują się przede wszystkim potencjałem kreatywności mieszkańców danego miasta. Dla jego rozwoju o wiele mniejsze znaczenie mają inne korzyści, m.in.: ulgi podatkowe, dochody, położenie. Do klasy kreatywnej Florida zaliczył pracowników sektora kreatywnego, a więc głównie naukowców, inżynierów, wynalazców, artystów, finansistów. Oni stanowią 1/3 zatrudnionych, wypracowują ponad 2/3 amerykańskiego PKB, a oprócz tego zapewniają miejsca pracy osobom z sektorów niekreatywnych. W USA w miastach, w których najwięcej pracowników należy do sektora kreatywnego, jest najszybsze tempo rozwoju. Posługując się kluczem R. Floridy, G. Droba wykazał, że w Rzeszowie wskaźnik ten wynosi 13% i że najmniej jest w tej grupie kreatywnych pracowników kultury. E. Tłuczek-Tadla ukazuje w swoim tekście strukturę systemu edukacyjnego miasta Rzeszowa. Artykuł obrazuje funkcjonujące w mieście podmioty, a następnie specyfikę działania instytucji edukacyjnych, ich zadania i problemy, rekrutację do placówek edukacyjnych, a także pracę nauczycieli i uczniów. K. Błaszczuk oraz M. Zatorska-Zoła podejmują tematykę opieki zdrowotnej i promocji zdrowia w Rzeszowie, zwracając uwagę na opiekę medyczną nad mieszkańcami oraz ich zachowania zdrowotne. J. Malczewski ilustruje problemy komunikacyjne Rzeszowa i obszaru węzłowego aglomeracji rzeszowskiej oraz sposoby ich rozwiązania, jak również kreśli zarys kierunków rozwoju układu komunikacyjnego i systemu transportowego w mieście. A. Bryg i P. Kurkowski dokonują prezentacji ruchliwości przestrzennej ludności w odniesieniu do mikroregionu i miasta Rzeszów. K. Jasina i K. Szubart-Jaszczur ukazują na podstawie przeprowadzonych badań problem bezpieczeństwa w mieście. Książkę zamykają studia nad marką Rzeszowa i jego promocją S. Przepióry. Autorka zwraca uwagę na to, że Rzeszów coraz bardziej poddaje się nowym trendom oraz stara się wyróżnić na tle innych miast. Ma szansę na umacnianie swojej pozycji oraz kreowanie pozytywnej marki miejsca. Nowa strategia działań zakłada kojarzenie Rzeszowa jako centrum biznesu, a tak że promowanie jego wizerunku jako inteligentnego miasta (ang. Smart City).
Przemiany przestrzeni społecznej w mieście na przykładzie nazw ulic Rzeszowa
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Palak, Mariusz
Celem artykułu jest prezentacja rozważań nad przemianami przestrzeni społecznej Rzeszowa w ostatnich 45 latach. Analizy skupią się wokół zmian nazw rzeszowskich ulic. Punktem wyjścia jest założenie, że ulice i ich nazwy są istotnym elementem miejskiej przestrzeni symbolicznej. Nazwy ulic stanowią odbicie preferowanych przez mieszkańców idei i wartości. Na potrzeby opracowania wyróżniono dwa główne typy nazw ulic: naznaczone społecznie i społecznie nienaznaczone. Termin „nazwy naznaczone społecznie” odnosi się do nazw, które nadane są lub przyjęte przez społeczności lub grupy ludzi, zwykle w celu odzwierciedlenia ich tożsamości, historii, kultury lub wartości. Analiza objęła poziom nasycenia nazw ulic nazwami znaczącymi, główne kategorie nazw znaczących oraz przestrzenne zróżnicowanie występowania nazw znaczących.
Przemiany wsi w latach 1990 – 2014. Studium socjologiczne na przykładzie gmin wiejskich powiatów kolbuszowskiego i mieleckiego
(Uniwersytet Rzeszowski, 2017-06-28) Szpyt, Magdalena
W pracy przedstawiono przemiany wsi, jakie dokonały się w wybranych gminach wiejskich w ciągu ostatnich 25 lat na płaszczyznach: gospodarczej, społecznej, politycznej, kulturowej i w wymiarze przestrzennym. Podjęto też próbę wyjaśnienia i zrozumienia uwarunkowań tego rozwoju przez ukazanie opinii mieszkańców wsi o przemianach. Zbadano opinie władz lokalnych i mieszkańców z różnych zawodów (rolników, przedsiębiorców, migrantów i bezrobotnych) i wieku. Do analizy zastosowano różne teorie, przede wszystkim koncepcję zrównoważonego rozwoju, w którym najważniejsza jest harmonia między: środowiskiem, gospodarką a społeczeństwem. Stwierdzono, że badane gminy: Borowa, Cmolas, Niwiska i Wadowice Górne charakteryzuje dysharmonia, szczególnie w obszarze rozwoju społecznego, ze względu na słabość społeczeństwa obywatelskiego. Koncepcja zrównoważonego rozwoju nie jest adekwatna do opisu podkarpackich gmin wiejskich. Uwarunkowania globalne, których doświadczyły w ostatnich dekadach, czyli: transformacja systemowa, integracja europejska i liberalne wzorce społeczno – kulturowe nie doprowadziły do rewolucji, lecz powolnej ewolucji rozwoju lokalnego, a w niektórych obszarach do utrwalenia norm z przeszłości.
Społeczne i ekonomiczne aspekty urbanizacji i metropolizacji
(2016-02-09) Malikowski, Marian; Palak, Mariusz; Halik, Janusz
Świadomość historyczna studentów Politechniki Rzeszowskiej na temat najważniejszych dla Polski wydarzeń XX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022) Moczuk, Eugeniusz; Ostasz, Grzegorz
Świadomość historyczna jest zjawiskiem włączania przeszłości do aktualnej świadomości społecznej. Będąc sumą wyobrażeń o przeszłości i sposobem myślenia o niej, jest także świadomością istnienia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości oraz poczuciem posiadania własnej, niepowtarzalnej i przynależnej tylko danemu społeczeństwu historii. W niniejszym opracowaniu zawarto wyniki badań dotyczących analizy świadomości historycznej respondentów na temat wydarzeń historycznych z ostatnich 100 lat, które były najważniejsze dla historii Polski i szczególnie utkwiły w świadomości badanych. Badania pokazują, że świadomość historyczna respondentów jest na dosyć niskim poziomie, a wybory dotyczące wydarzeń z przeszłości Polski warunkowane są medialną kampanią związaną z rocznicą odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r.
Transgraniczność w perspektywie socjologicznej Pogranicza i centra współczesnej Europy. Różnorodność praktyk i teorii
(Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 2015-12) Szaban, Dorota; Nyćkowiak, Justyna; Kołodziej, Tomasz; Szaban, Dorota
TRAUMA WIELKIEJ ZMIANY NA PODKARPACIU
(Nomos, 2008) Długosz, Piotr