Przeglądanie według Temat "sarmatyzm"

Aktualnie wyświetlane 1 - 6 z 6

Obcość, wyobcowanie i inność prototypowych aktorów społecznych w literaturze stanisławowskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Magryś, Roman
Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie w różnych kontekstach życia narodowego problematyki obcości, wyobcowania i inności szeregu aktorów społecznych pojawiających się w literaturze stanisławowskiej. Punkt ciężkości rozważań położony został na prototypowe postacie i utwory, które obrazują główne dylematy ideowe epoki polskiego oświecenia, związane z konfrontacją sarmatyzmu z cywilizacją zachodnioeuropejską. W artykule ujęto zarówno konserwatywne, jak i nowe tendencje kulturowe, wyznaczane przez postawy obyczajowe i polityczne mniej lub bardziej znaczących typów i indywidualności społecznych charakterystycznych dla literatury stanisławowskiej.
Poezja okolicznościowa w Polsce w latach 1730–1830. W kręgu spraw prywatnych i środowiskowych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014-12) Nalepa Marek; Trościński Grzegorz; Magryś Roman
Tom zawiera artykuły przekrojowe i analityczne. Zostały one tak zestawione, aby zwrócić uwagę na historyczne, społeczne, polityczne i obyczajowe konteksty omawianych w nich utworów dotyczących szeroko pojętej okolicznościowości czasów saskich, oświecenia i wczesnego romantyzmu. Teksty autorstwa naukowców reprezentujących różne placówki i instytucje naukowe w Polsce systematyzują dotychczasową wiedzę na temat twórczości prywatnej i środowiskowej inspirowanej wydarzeniami rodzinnymi, towarzysko-sąsiedzkimi, zakonnymi, kościelnymi, politycznymi, biograficznymi i historycznymi etc., a jednocześnie inicjują nowe sposoby odczytywania ich literackich recepcji.
Pozorna unia… Rzeczpospolita, Polacy i rodzina narodów słowiańskich w „Wywodzie” Dembołęckiego (geneza – znaczenie – predestynacja)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Sztyber, Radosław
The sketch is an attempt at presenting Wojciech Dembołęcki’s views (contained in “Wywód jedynowłasnego państwa świata [Treatise on the only True Country of the World]”) on some issues, especially political issues, concerning the authority of Poles and its origin. The book published in 1633 (Warsaw) seems to be very controversial for its reader may find a lot of megalomaniac concepts often based on presumptions, historical usurpations, re-interpretations or simply naive etymology. The mentioned manipulations in the sphere of philosophy of history allowed the author to come to incredible conclusions. The fundamental one is connected with the first ever language that was spoken in paradise. The Franciscan writer convinced it was the Slavic tongue (“słowiański” from the Polish “słowo” – “word”), in effect Slavs must have been the oldest people of the world. There are numerous consequences of such an assumption, nevertheless the Poles were particularly privileged – as noble descendants of Adam and Eve – and only they participated in the mankind development process, they were responsible for civilization achievements, founded first ever cities, established the state system (and even regalia), defeated various military powers in the past, etc. Therefore, they allegedly had an exclusive right to rule countries and nations of the whole globe. This is the most important message of the book in question, although the author himself probably did not believe in his own imaginary theory fabricated just for show and because of overly ambitious Polish noblemen’s needs.
Przejawy sarmackiej religijności w relacjach cudzoziemców odwiedzających Rzeczpospolitą w XVIII wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Piotrowiak, Dariusz
The main purpouse of this article is to elaborate how the foreigners who visited Poland during the 18th century described the religious life of the Polish nobility. The author analyses travel journals written by Johann Joseph Kausch, Johann Erich Biester, Jacques-Henri Bernardin de Saint-Pierre, William Coxe, Nathaniel William Wraxall, Joseph Marshall and James Harris. It is shown that the foreigners accused Polish nobles of bigotry and superficial religiousness. Moreover, they criticised the theatralisation of the Christian liturgy in Poland, although after the Council of Trident it was a common phenomenon in Europe. It is also proven that the foreigners demonstrated their indifferent attitude towards the idea of Poland as "antemurale christianitatis" and blamed the members of the Bar Confederation for cruelty and religious fanaticism. In conclusion, it is said that the foreigners created a false, simplified description of Sarmatian religiousness. The main reason of that was their general lack of understanding of Polish culture and mentality.
W kręgu historiografii czasów saskich
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Prabucki Krzysztof
The review describes Piotr Sebastian Ślusarczyk’s book entitled “Horizons of erudition. A study on Szymon Majchrowicz’s Triazoic szczęśliwa królestw”. The cognitive value of this publication is manifested in its extraordinary approach to historiographic matter which is extremely often marginalized by researchers studying the late Baroque literary heritage. The review focuses on showing the erudite nature of Ślusarczyk’s monograph first of all and also examining the antecedents of the ideas explicated in the Jesuit’s work and also polemics with the author about the „Sarmatian nature” of Szymon Majchrowicz’s treatise.
Wątki narodowe i mesjanistyczne w ikonografii św. Jana z Dukli na przykładzie cyklu hagiograficznego Tadeusza Sulimy Popiela w Dukli
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015-12) Moryc, Janusz
Święty Jan z Dukli jako reprezentant kultury sarmackiej postrzegany był w utworach hagiograficznych, liturgicznych i ikonografii według modelu antycznego bohatera jaśniejącego blaskiem cnót chrześcijańskich. Średniowieczny święty, który nigdy nie stracił na popularności, ucieleśniał wysokie ideały pobożności, miłosierdzia i gorliwości w służbie Kościoła i narodu. Hagiografowie dla nakreślenia jego duchowej sylwetki sięgali po obrazy i terminy starotestamentalne i nazywali skromnego franciszkanina „prawdziwym Mojżeszem i wodzem ludu”, „nadzieją bram miasta” czy „niezawodnym ocaleniem”. Rys mesjanistyczny i narodowy, łączący biografię skromnego franciszkanina i dzieje jego ziemskiej ojczyzny z historią narodu wybranego, wyraźnie naznaczył dzieła dawnej ikonografii Duklanina, z najbardziej emblematycznym wizerunkiem Defensor Leopolis, jednak z jeszcze większym nasileniem objawił się w realizacjach z wieku XIX i XX. Analiza ikonografii świętego w aspekcie mesjanizmu pozwala odkryć na nowo Jego niedoceniany malarski żywot na ścianach kościoła w Dukli, będący swoistym podsumowaniem i streszczeniem tradycyjnej ikonografii. To wybitne dzieło Tadeusza Popiela z roku 1903 eksponuje pierwiastki patriotyczne i mesjanistyczne, sakralizujące przeszłość narodu. Na program ideowy dukielskiego cyklu decydujący wpływ wywarł o. Czesław Bogdalski, pasjonat przeszłości zakonu i czciciel narodowych świętych, a zarazem autor popularnego opracowania o życiu i czci pośmiertnej błogosławionego współbrata. Jak się wydaje, publikacja ta legła u podstaw ikonografii poszczególnych przedstawień.