Przeglądanie według Temat "prawo rzymskie"

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 23

D. 48, 2, 3 i art. 332 k.p.k. – uwagi prawnoporównawcze
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Kosior, Wojciech J.
Zestawienie aktów oskarżenia, jednego obowiązującego w starożytności w Rzymie i drugiego funkcjonującego obecnie w polskim obrocie prawnym, uzmysławia, że pomimo różnicy czasowej liczonej w setkach lat możemy znaleźć elementy wspólne dla obydwu tych skarg. Rzymski i polski akt oskarżenia nie tyle posiadają wspólną strukturę składającą się ze wstępu, części właściwej i podpisu, ale przede wszystkim – co wymaga szczególnego zaznaczenia – stawiają analogiczne wymogi, jeżeli chodzi o sprecyzowanie zarzutu oskarżenia i opisu czynu. Podsumowując zatem przeprowadzoną analizę porównawczą polskich przepisów regulujących wymogi stawiane skardze oskarżycielskiej z analogicznymi tekstami źródłowymi prawa rzymskiego, przy uwzględnieniu historycznego rozwoju polskiego aktu oskarżenia, można stwierdzić, że rozwiązania rzymskie stanowiły tło dla opracowania modelu aktu oskarżenia obowiązującego obecnie w polskich warunkach prawnych.
Doktor habilitowany prawa Aleksander Nadraha – szkic do biografii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Tyszczyk, Borys
Historia Wydziału Prawa na Lwowskim Uniwersytecie Narodowym im. Iwana Franki łączy wiele mało znanych wydarzeń, osób (zwłaszcza profesorów i doktorów), którzy w swoim czasie odegrali pewne role w historii tej uczelni. Jedną z mniej znanych postaci jest doktor habilitowany prawa, aktywny członek Lwowskiego Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki – Aleksander Nadraha. W okresie powojennym pracował on na Wydziale Prawa, później był poddany represjom i zesłany na Sybir. Po ukończeniu studiów prawniczych na uniwersytecie we Lwowie w 1909 r. A. Nadraha został znanym adwokatem, był zastępcą komisarza powiatowego Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej w latach 1918–1919, pracował jako wykładowca prawa rzymskiego na Tajnym Uniwersytecie Ukraińskim we Lwowie, a później wykładał prawo cywilne na Bogosłowskiej Grekokatolickiej Akademii i był jednym z założycieli Ukraińskiego Związku Adwokatów Galicji. W 1911 r. został doktorem prawa. Gdy w 1939 r. we Lwowie otwarto Ukraiński Radziecki Uniwersytet (od 1940 r. Uniwersytet im. Iwana Franki), A. Nadraha został poproszony, aby wykładać na nim prawo rzymskie z tytułem „pełniący obowiązki profesora”. Napisał on wtedy kilka podręczników. Po wyzwoleniu Lwowa spod okupacji nazistowskiej kontynuował swoją pracę wykładowcy na uniwersytecie, a w 1946 r. oficjalnie zdobył tytuł doktora habilitowanego. Miał na swoim koncie ponad dwadzieścia publikacji naukowych. Jesienią A. Nadraha został poddany represjom za „wspieranie band OUN” i razem z rodziną wywieziony na Sybir. Do Galicji powrócił dopiero w 1959 r. Na temat postaci A. Nadrahy oraz jego działalności na Wydziale Prawa Lwowskiego Uniwersytetu do tej pory nie ukazały się żadne publikacje, dlatego kwestia jego dorobku naukowego wymaga jeszcze zbadania.
Dowodzenie wieku człowieka w prawie rzymskim
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kosior, Wojciech J.
W prawie rzymskim wiek człowieka miał bardzo istotne znaczenie. Osiągnięcie określonego wieku pociągało za sobą zmianę pozycji prawnej człowieka, i to zarówno w sferze jego uprawnień, jak i obowiązków. Od przekroczenia danej granicy wiekowej zależał zakres zdolności do czynności prawnych, zdolność do małżeństwa, zdolność do sporządzenia testamentu, możliwość występowania przed magistraturą i wiele innych. Stąd też ważnym problemem praktycznym stało się udowadnianie wieku dla potrzeb prawnych. Przeprowadzone badania pozwoliły na opracowanie katalogu rzymskich środków dowodowych służących wykazaniu wieku człowieka. Nieformalnym środkiem był strój (toga), ale miał on znaczenie tylko symboliczne. W praktyce prawnej wiek mógł być udowodniony za pomocą oświadczenia, zeznań świadków oraz dokumentów, takich jak akt urodzenia.
Hereditas damnosa – hereditas suspecta the risk of inheritance acquisition in Roman law
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Świrgoń-Skok, Renata
The article presents risks associated with inheritance acquisition in Roman law. Indeed, in Roman law, acquisition of inheritance could not only entail improvement of the heir’s financial status but also his impoverishment. Negative consequences associated with inheritance acquisition could affect the heir, as well as the testator’s creditors and the heir’s creditors. A risk of damage to the heir’s material status resulting from their liability for inherited debts occurred particularly in the case of hereditas damnosa, or cursed inheritance, excessively burdened with debt. However, those affected by impoverishment, in addition to heirs also included testator’s creditors. This situation could happen in the case of the so-called hereditas suspecta, i.e. indebted inheritance where the heir was suspected to deliberately encumber his property with debts so that they could not satisfy the inherited creditors.
Human and divine in the dialectic of powers in ancient Rome
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-09) Vallocchia, Franco
The relationship between human and divine, i.e. between priesthood and empire, is one of the central themes of human history. In ancient Rome, from the age of the reign to the age of the republic and up to the constitutions of the Emperor Justinian in the new Rome, the relationship between human and divine is always in the middle of the institutional arrangements, whether internal to the city or shared among different populations.
Imitatio et aemulatio. Kilka uwag na temat nauki i nauczania prawa rzymskiego we współczesnej Polsce
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Jońca, Maciej
Prawo rzymskie, a właściwie sposób, w jaki patrzymy na nie obecnie w Polsce, ukształtowany został głównie pod wpływem XIX-wiecznej fenomenologii niemieckiej. Sposób selekcji materiału badawczego, pedantyczny trójpodział źródeł na jurydyczne, papirologiczne oraz literackie, a także systematyka stanowią efekt odpowiedzi nauki na procesy zachodzące w XIX-wiecznych oraz XX-wiecznych Niemczech. W roku 1918 nauka polska przejęła cały ten bagaż bez zastrzeżeń wraz z kryteriami ocennymi, zgodnie z którymi w przedrozbiorowej Polsce nie nastąpiła recepcja prawa rzymskiego lub też że miała ona bardzo ograniczony zasięg. Po wyjściu poza zaklęty krąg skamieniałych pandektystycznych stereotypów okazuje się wszakże, że zakres recepcji antycznych wzorców prawnych jest dużo większy od spodziewanego.
Impact of Roman Law on the European Convention on Human Rights
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Pashuk, Taras
The article is dedicated to the analysis of the impact of Roman law on the modern system of human rights protection, established by the European Convention on Human Rights. The impact of Roman law on the contemporary legal thinking and reasoning in this area is analysed with regard to the proceedings stipulated by the Convention. An argument is made that certain important rules of the Convention procedure have been affected by Roman-law principles. Then analysis is made with regard to the substance of human rights standards under the Convention. In examining these issues, reference is made to the case-law of the European Court of Human Rights. It is in the practical application of the Convention that the real effect of the Roman-law concepts and doctrines becomes visible and can be appreciated.
Kilka uwag na temat prawa do odmowy zeznań
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Mozgawa-Saj, Marta
Przedmiotem niniejszego opracowania jest problematyka związana z prawem świadka do odmowy zeznań w prawie rzymskim oraz zestawienie tej instytucji z obowiązującymi uregulowaniami karnoprocesowymi, tj. art. 182, 183 i 185 k.p.k. Zwrócono uwagę na to, jakie kryteria decydują o możliwości skorzystania z prawa odmowy zeznań oraz komu ono przysługuje. W kontekście obowiązującego Kodeksu postępowania karnego wskazano także na skutki odmowy zeznań przez świadka. W artykule podjęto próbę wykazania, że prawo do odmowy zeznań ma swoją genezę w prawie rzymskim.
Łacińskie paremie na gmachach sądów w Białymstoku przejawem europejskiej tradycji prawnej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Niczyporuk, Aleksandra
Łacińskie maksymy znajdujące się na budynkach sądów w Białymstoku przy ul. Mickiewicza mają ponadczasowe znaczenie w europejskiej tradycji prawnej. Ich obecność potwierdza żywotność prawa rzymskiego w wymiarze sprawiedliwości. W tekście przedstawiono kilka maksym, jednak tylko dwie z nich pochodzą ze źródeł ius Romanum. Trzecia ma ponadczasowy charakter i jest związana z chrześcijańskimi fundamentami cywilizacji europejskiej. Umieszczone maksymy pokazują drogę od pozwu aż po sprawiedliwy wyrok. Sprawiedliwość jest istotna podczas całej procedury rozpatrywania roszczenia. Trzeba podkreślić, że na przestrzeni stuleci maksymy łacińskie nie straciły znaczenia dla współczesnej polskiej i europejskiej praktyki prawniczej.
Leon hr. Piniński o actio negatoria w prawie rzymskim
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Nancka, Grzegorz
Leon hr. Piniński był jednym z czołowych przedstawicieli lwowskiej szkoły prawa rzymskiego przełomu XIX i XX w. Ceniony nie tylko w świecie prawa, historii sztuki, ale i polityki, uchodził nie bez przyczyny za człowieka wszechstronnego. W rozprawie „Pojęcie i granice prawa własności według prawa rzymskiego” zaprezentował własny sposób pojmowania własności, odmienny od przyjmowanych w doktrynie definicji. Konsekwencją sformułowanej przez Leona Pinińskiego definicji jest określenie zakresu zastosowania actio negatoria. Lwowianin w swej rozprawie wskazuje, w jakich sytuacjach, jego zdaniem, można korzystać ze skargi negatoryjnej, a w jakich ochrona własności przy jej zastosowaniu jest wykluczona. Te zapatrywania stanowiły podstawę dla sformułowania spostrzeżeń zawartych w niniejszym artykule.
Oświadczenie woli furiosus w orzecznictwie sądowo-administracyjnym
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Fliszkiewicz, Zuzanna Kaja
Tematem artykułu jest skuteczność złożonego przez furiosus oświadczenia woli oraz współczesne podejście do tej instytucji prawnej sądów cywilnych i administracyjnych. Celem opracowania jest porównanie współczesnego pojmowania terminu furiosus z jego rozumieniem wynikającym z opracowań rzymskich prawników. Artykuł ukazuje także powiązanie instytucji współczesnego prawa cywilnego z rzymską kulturą prawną. Podstawowym wnioskiem wynikającym z treści artykułu jest szerszy zakres znaczeniowy pojęcia furiosus używanego we współczesnym orzecznictwie w porównaniu do rozumienia tej instytucji w prawie rzymskim.
Przedstawiciel społeczny jako amicus curie w postępowaniu sądowym – co nam zostało z tych lat rzymskich?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Woźniewski, Krzysztof
Artykuł przedstawia instytucję przedstawiciela społecznego będącego rodzajem rzecznika interesu społecznego w kontekście specyficznej figury procesowej, jaką był rzymski amicus curiae. Po dokonaniu porównania cech charakterystycznych rzymskiego amicus curiae i polskiego obecnego przedstawiciela społecznego okazuje się, że wspólnymi cechami są: posiadanie wykształcenia prawniczego lub wiedzy o stosunkach społecznych danego rodzaju, dopuszczenie do postępowania z inicjatywy i za zgodą sąd (powołanie przez sąd) oraz niezależność od stron. W drugiej części artykułu omówiony został sens prawny nowych rozwiązań prawnych przyjętych w nowelizacji art. 90 k.p.k. z 10 czerwca 2016 r.
Przywileje spadkowe w rozwoju historycznym rzymskiego prawa prywatnego
(Wydział Prawa i Administracji UR, 2013) Świrgoń-Skok, Renata
W grupie przywilejów spadkowych za najstarsze uważane jest beneficium abstinendi, które znane było prawdopodobnie w I w. p.n.e. i powszechnie stosowane przez cały okres klasyczny, aż do Justyniana. Drugim w kolejności dobrodziejstwem było bonorum possessio. Następnym przywilejem było beneficium legis Falcidiae, wprowadzone na podstawie Lex Falcidia z 40 r. p.n.e. Kolejnym beneficjum było beneficium separationis bonorum, które na przełomie II i III wieku było już wykształcone i powszechnie stosowane, a następnie umieszczone w kodyfikacji justyniańskiej. Dalszym przywilejem było privilegium militum, które dotyczyło od Julisza Cezara sporządzania testamentu żołnierskiego (testamentum militis), a za Justyniana stało się szczególną formą testamentu. Do tego privilegium zaliczane było od Augusta peculium castrense czyli specjalny majątek syna rodziny nabyty w związku ze służbą wojskową. Powstałym najpóźniej (531 rok) przywilejem było beneficium inventarii. Jednakże w praktyce zastąpiło ono niektóre wcześniejsze rozwiązania prawne, tj. beneficium abstinendi, legis Falcidiae oraz separationis bonorum jako mniej korzystne. Z rozwiązania tego korzystają także współczesne ustawodawstwa (np. art. 1012 polskiego kodeksu cywilnego oraz art. 7774 francuskiego c.c.; § 1993 BGB; art. 800 ABGB; art. 470 włoskiego c.c. oraz art. 1030 hiszpańskiego c.c.).
Rzymskie korzenie rzetelności adwokackiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Sowiński, Piotr Krzysztof
Opracowanie dotyczy kształtowania się wymogów stawianych przedstawicielom zawodu adwokackiego oraz wagi, jaką przywiązuje się do spełnienia przez nich wymogu rzetelności. Ten ostatni element ukształtował się już w okresie starożytnego Rzymu i przetrwał do naszych czasów pod postacią rozwiązań normatywnych i korporacyjnych. Artykuł wskazuje na elementy wspólne i różnicujące rozwiązania antyczne i współczesne, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji adwokata – obrońcy w polskim procesie karnym.
Rzymskie korzenie zasady domniemania niewinności i prawa oskarżonego do obrony
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Mozgawa-Saj, Marta
Przedmiotem opracowania jest kwestia dotycząca tego, czy i jak prawo rzymskie wpłynęło na pozycję oskarżonego w procesie karnym, w szczególności w kontekście zasady in dubio pro reo i powiązanej z nią reguły domniemania niewinności. Genezy tych zasad można się dopatrywać zgodnie ze źródłami prawniczymi i literackimi już w rzymskim procesie karnym. W opracowaniu podjęto próbę wykazania, że pozycja procesowa oskarżonego w dużej mierze jest zakorzeniona w prawie rzymskim, zaś kształt zasady domniemania niewinności, in dubio pro reo i prawa do obrony we współczesnym procesie karnym pokrywa się w znacznym stopniu z jej antycznym odpowiednikiem.
Służebność mieszkania jako rodzaj służebności osobistej we współczesnym prawie polskim i prawie rzymskim
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Krzyśko, Bartłomiej
The subject of this paper is to present the servitude of habitation in the current state of the law, taking into account the servitude of habitation in Roman law. The subject is discussed in light of the current legislation under the Law of April 23, 1964, the Civil Code and certain other laws. The presentation of the essence of the servitude of habitation leads to the conclusion that it is a mechanism that allows one to take care of loved ones as well as oneself. Passing an apartment to relatives, allows one to secure one's rights to the premises, and this security for the future is precisely the servitude of habitation as a type of personal servitude. This right is even broader, as it provides the opportunity to take care of relatives, such as minor children, spouses, persons supported, and persons needed to run the household. The provisions of the Civil Code allow for the care of people who for some reason, whether it be age or illness, are unable to support themselves. The legal provisions that regulate the servitude of habitation were analysed. In particular, the focus was on the interpretation of the legal provisions. Legal commentaries helped in this. In analysing the above, the question arises as to whether the servitude of habitation should be further developed to make it even clearer in some way.
Stanisław Kryński – przyczynek do biografii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Lewandowski, Michał
Jednym z polskich uczonych, którzy w młodości zamierzali związać swoją przyszłość z nauką prawa rzymskiego, był Stanisław Kryński. Fakt ten może zaskakiwać, gdyż rozgłos Kryński zyskał dzięki przekładom na język polski angielskiej poezji, a także pierwszego tomu dzieła Edwarda Gibbona Zmierzch cesarstwa rzymskiego. Przeprowadzona po raz pierwszy kwerenda archiwalna pokazuje, że w młodości bardzo interesował się jednak prawem rzymskim i nawet zamierzał napisać doktorat na temat „Iudicium familiae erciscundae w klasycznym prawie rzymskim”. Jeszcze podczas studiów na Wydziale Prawa i Nauk Państwowych Uniwersytetu Warszawskiego został asystentem prof. Ignacego Koschembahra-Łyskowskiego. Profesor został jego naukowym mentorem i to za jego sprawą mógł w 1938 r. odbyć staż naukowy w Rzymie. Plany Kryńskiego pokrzyżował wybuch II wojny światowej. Nabyte w Warszawie umiejętności udało mu się spożytkować, kiedy wykładał prawo rzymskie na Polskim Wydziale Prawa na Oksfordzie w latach 1944–1946. Po powrocie do Polski został wykładowcą w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie oraz na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Badań nad prawem rzymskim nie kontynuował.
Summary proceedings in Roman law using maintenance obligation as an example
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-03) Świrgoń-Skok, Renata
Maintenance obligations and corresponding maintenance claims are closely linked to the person of the obligor and the creditor. Not only is the maintenance creditor protected against the risk of being deprived of his or her means of subsistence following the introduction of his or her maintenance claim, but he or she also enjoys considerable facilities for claiming and enforcing the maintenance awarded. This was already the case in Roman law, where the assertion of a maintenance claim was subject to significant simplification, under the so-called summatim cognoscere. Proceedings for the establishment and realisation of the maintenance obligation took place without actio and iudicium, before a state judge (consul) who, after causa cognitio, issued a judgment and enforced it. Furthermore, a dispute over the fulfilment of a maintenance claim could also end with the conclusion of a settlement (transactio), ending the dispute without a judgment.
Testament ustny w świetle projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny w wersji z dnia 7 października 2022 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Pogorzelec, Kamila
Jedną z najczęściej występujących form testamentu szczególnego w polskim systemie prawnym jest testament ustny uregulowany w art. 952 Kodeksu cywilnego. Ta forma oświadczenia woli spadkodawcy przysparza problemy dowodowe w praktyce sądowej. W doktrynie podnosi się, że przypadki fałszowania testamentów ustnych są o wiele częstsze niż innych testamentów. Stąd, w projekcie zmiany ustawy Kodeks cywilny w wersji z dnia 7 października 2022 roku proponuje się istotną zmianę treści art. 952 k.c. lub nawet jego uchylenie. W projekcie przyjęto argumenty przemawiające za zmianą treści art. 952 k.c. i poprzestano na modyfikacji przesłanek gwarantujących skuteczność sporządzenia takiego testamentu oraz sposobów jego stwierdzenia.
The importance of age in the Roman criminal process
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Kosior, Wojciech J.
In Roman law there were institutions whose application and, above all, their effects depended on the attainment of a numerically specified age by the subject of the law. Age limits presented in Roman law literature are usually associated with civil law – personal law, and more specifically to the scope of legal capacity, although, of course, a number of other powers exercised under other branches of law were also connected with this capacity. The purpose of this article is to present the results of the research conducted on the juridical sources of Roman law, which revealed texts relating to the problem of age on the grounds of the Roman criminal process. Research conducted on Roman law sources showed that three categories of age were important in the criminal process: 14 years, 20 years and 25 years.