Przeglądanie według Temat "podmiot"

Aktualnie wyświetlane 1 - 4 z 4

Człowiek a władza w filozofii Michela Foucaulta
(Uniwersytet Rzeszowski, 2018-07-16) Pasternak, Izabela
Przedmiotem mojej pracy jest człowiek w różnorakich kontekstach władzy w myśli Michela Foucaulta, a więc zarówno jako pewna koncepcja podmiotu poznającego w humanistyce, jak i przedmiot tychże nauk humanistycznych, ale także jako ciało podlegające historii, władzy i stosunkom społecznym, wreszcie jako panujący nad samym sobą. Człowieka traktuję zatem jak jeden przedmiot namysłu. Celem moim jest przede wszystkim nakreślenie relacji, jakie zachodzą pomiędzy człowiekiem a władzą, a zwłaszcza taktyk władzy oraz sposobów, jakie w zachodniej kulturze posłużyły do uczynienia z człowieka „podmiotu” oraz narzucenia mu tożsamości. I to nie tyle tego, kim jesteśmy lub kim się stajemy w toku procesów takich jak wychowanie, nauka, socjalizacja czy po prostu poprzez bycie członkiem jakiegoś społeczeństwa (w przypadku Foucaulta – społeczeństwa europejskiego, zachodniego) oraz uczestniczenie w życiu społecznym, ale przede wszystkim JAK dochodzi do owego nadawania tożsamości. I właśnie owo „JAK”, centralne pytanie Foucaulta, jest osią tej pracy.
Model badania podmiotowej sfery kultury współczesnej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021-12) Strzelecki, Ryszard
Artykuł zmierza do wyznaczenia modelu badania podmiotowej sfery kultury współczesnej. Dla ustalenia podstaw metodologicznych modelu zostały wykorzystane, zaprezentowane, porównywane, a nawet krytycznie ocenione ważniejsze teorie człowieka (biologistyczna, personalizm liberalistyczny i relacjonistyczny, personalizm tomistyczny – metafizyczny, wojtylański w ramach tzw. antropologii adekwatnej i trynitarny). Celem owej konfrontacji jest wybór teorii ujmującej ontologiczną i aksjologiczną głębię człowieka w sposób zupełny, teorii, która byłaby zarazem zdolna objąć procedurą badawczą wszelkie możliwe wersje podmiotu w różnych sferach kultury współczesnej (w nauce, nurtach ideowych, twórczości). Chodzi o to, aby żaden wariant kulturowego podmiotu nie znalazł się poza badawczym zasięgiem modelu. W największym stopniu warunki te spełnia personalizm trynitarny. Inne teorie i personalizmy w badawczej diagnozie wielorakich podmiotów kultury współczesnej mogą okazać się niewystarczające. Teoria Trójcy Świętej jako podstawa modelu traktowana jest w artykule niekonfesyjnie, wyłącznie w zastosowaniu do metodologii badań osoby ludzkiej.
PODMIOT I STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA NADUŻYCIA ZAUFANIA Z ART. 296 KODEKSU KARNEGO. WYBRANE ZAGADNIENIA
(2015-10-16) Pecuszok, Ksenia
This article explores the issue of the offence of criminal breach of trust, as defined in the article 296 the Penal Code of the Republic of Poland of June 6th, 1997. In particular, the subjective part of a crime was investigated and the characteristics of the subject of the crime (perpetrator) were given. Next, the author attempts to define the following terms: “dealing with”, “running”, “economic activity”, “entrepreneur” and “property issues”. This paper provides a fresh point of view on the offence of criminal breach of trust in the context of economic law and/or criminal law. Such approach will facilitate a deeper understanding of the issue and provide a basis for the diagnosis of many phenomena that may be relevant to future interpretations.
Problem naturalizmu w filozofii Charlesa Taylora
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-07-10) Nowicki, Paweł
W niniejszej pracy starałem się pracy przedstawić koncepcję naturalizmu zawartą w poglądach Ch. Taylora wraz krytyką, jakiej autor poddaje owo stanowisko. Wskazałem czym jest naturalizm, jak Taylor rozumie owo stanowisko oraz zarzuty jakie formułuje pod jego adresem. Stwierdziłem, że autor dąży do wykazania niedostatków naturalizmu, zarówno jako koncepcji metodologicznej, jak i w zakresie szeroko rozumianej refleksji nad fenomenem bytu ludzkiego. Oczywiście byłoby bowiem nieporozumieniem, by w rozważaniach nad naturą ludzką całkowicie pominąć aspekt ilościowy, utylitarny, czy oczywiste biologiczne determinacje wynikające z przyrodniczej konstytucji gatunku homo sapiens. We wszystkich aspektach, jakie ukazałem w kolejnych rozdziałach, naturalistyczna interpretacja najlepiej wyrażająca się w formule: „człowiek nie jest niczym więcej, niż”, przedstawia się jako błędna o tyle, o ile pretenduje do wyłączności – do roli wiodącego i wyczerpującego sposobu wyjaśniania sensów kultury, historii, sztuki i wszystkich przejawów ludzkiej aktywności znaczącej. Dyrektywa metodologiczna nakazująca objaśnianie wytworów ludzkiej kultury tak, jak gdyby przynależały one do przedmiotu badań nauk przyrodniczych jest, w świetle argumentów Taylora, całkowicie nie do przyjęcia. Wskazałem na obecny w myśli Taylora istotny wpływ filozofii hermeneutycznej Heideggera i Gadamera traktowanej jako daleka kontynuacja kantowskiego transcendentalizmu. Przy pewnej interpretacji to transcendentalizm a nie spirytualizm jest istotnym przeciwieństwem naturalizmu. Dynamika narracji, dialogu, kształtowania się tożsamości, następują według schematu koła hermeneutycznego, gdzie dana treść nigdy nie jest dana z góry jak bita moneta, lecz ustanawia się procesie własnego stawania się. Przy okazji analizy fragmentów Źródeł podmiotowości wskazałem augustiański zwrot ku wnętrzu, który w myśli Kartezjusza zaowocował poszukiwaniem pewności na drodze subiektywnej analizy cogito. Paradoksalnie, droga do uzyskania pewności o tym, co zewnętrzne prowadziła przez wnętrze i w ten sposób ukształtował się dwuczłonowy model podmiotu i przedmiotu. Tak narodził się fundamentalny dla naturalizmu model niezaangażowanego obserwatora – ja, które dążąc do własnej wiarygodności, musi oczyścić się z wszelkich subiektywnych wtrętów, zarazem odnosząc się do przedmiotu, uczynić z niego „sterylny preparat” wyodrębniony z kontekstu odziaływań nieistotnych z punktu widzenia organizacji eksperymentu. Tak ja zyskiwało pewność w sobie samym, a wiarygodność przedmiotu w założeniu możliwej idealizacji – czystości warunków eksperymentu. W rozdziale poświęconym filozofii Locke’a pokazałem genezę pojęcia podmiotu punktowego (punctual self), który sam dla siebie może być przedmiotem poznania na równi z innymi przedmiotami. Posiada uprzywilejowany dostęp do samego siebie, jednak nie zmienia to zasadniczo pozycji „obserwatora i obserwowanego”. Self niczym król w sali audiencyjnej przyjmuje idee powstające drogą pobudzeń zmysłowych. W ten sposób rodzi się koncepcja umysłu jako zbioru informacji. W rozdziale poświęconym perspektywom neuronauki analizowałem konsekwencje naturalistycznego pojęcia jaźni w kontekście najnowszych wytworów informatyki i robotyki oraz prób sztucznego wygenerowania świadomości. Zdaniem antynaturalistów sztucznej umysłu nie ma i być nie może, natomiast tzw. sztuczna inteligencja manifestuje się już na poziomie kieszonkowego kalkulatora i nie inspiruje do poważniejszych filozoficznych dociekań. Obiekt wyposażony w ową sztuczną inteligencję może niekiedy wykazywać wysoką sprawność (np. lepiej od człowieka grać w szachy), mimo to nigdy nie zasłuży na miano istoty obdarzonej świadomością. Jak zostało powiedziane w powyższych rozdziałach mojej rozprawy, człowiek jest istotą autonarracyjną, samointerpretującą się, ustalającą swoją tożsamość w samoopisie rozgrywającym się w sieciach rozmowy ze znaczącymi innymi (significant others). Te cechy mają dla człowieka charakter konstytutywny, nie zaś sprawność rachowania, segregowania czy imitowania, które są osiągalne dla coraz doskonalszych maszyn. Starałem się również opisać rolę, jaką w kształtowaniu się świadomości nowoczesnej odegrał, zdaniem Taylora, protestantyzm. Odczarowanie świata, jakim w ostateczności zaowocowały późnośredniowieczny nominalizm i woluntaryzm teologiczny miało istotny wpływ na upowszechnienie się mechanistycznego modelu fizycznego uniwersum. Było to jedną z przesłanek protestanckiej pochwały życia zwyczajnego. Rozdział poświęcony dyskusji z ekonomicznym redukcjonizmem dotyczył przede wszystkim podkreśleniu wzajemnego charakteru odziaływań między kulturą a warunkami ekonomicznymi, w jakich się ona rozwija. Naturalizm polega na absolutyzowaniu czynnika ekonomicznego – na przyjmowaniu tezy ekonomicznego redukcjonizmu. Taylor przeciwstawia się jednokierunkowemu ujmowaniu relacji między tym, co „duchowe” i tym, co „materialne” i przypisywaniu wyłącznej roli czynnikom o charakterze ekonomicznym. Rozdział, w którym skupiam uwagę na koncepcji osoby miał ukazać antynaturalistyczne ujęcie zagadnienia ludzkiego bytu osobowego. Zdaniem Taylora, bycie osobą nie polega wyłącznie na zdolności działania w przestrzeni fizycznej, lecz przede wszystkim na rozumieniu i interpretacji sensów oraz dokonywaniu ocen i wyborów moralnych. W perspektywie rozważań Taylora, osobowość to przede wszystkim zdolność samointerpretacji, rozpoznawania wartości i autonarracyjne uczestnictwo dialogicznej zbiorowości, w sieciach rozmowy z tzw. znaczącymi innymi. Proponowana przez Taylora teoria znaczenia, zaprezentowana w kolejnym rozdziale zakłada pierwotny charakter inwokacji w przeciwieństwie do powszechnie, przyjmowanej koncepcji reprezentacji. Według tej ostatniej nazwanie jest rodzajem etykietowania. Jednak Taylor wskazuje na prymarny charakter inwokacji. Aby kogoś nazwać, trzeba go najpierw rozpoznać, zauważyć. Z kolei rozpoznanie zakłada dostrzeżenie wartości. Bycie niezauważonym oznacza brak uznania. Zawołanie po imieniu może być jak wywołanie z niebytu. Przywoływanie jest zawsze wstępną akceptacją obecności kogoś lub czegoś. Można w tym zauważyć podobieństwo z Heideggerowskim aletetycznym pojęciem prawdziwości, które poniekąd jest konstatacją obecności, jaka wyprzedza pytanie o pewność. Aby nadać znaczenie, nazwać po imieniu, musimy już wstępnie akceptować obecność tego, co nazywane. Musi zatem już uprzednio istnieć wspólny horyzont, w obrębie którego znajdują się ten, kto nazywa i to, co jest nazwane. Ważne dla Taylora antynaturalistycznej koncepcji człowieka są jego refleksje dotyczące sztuki. W końcowych rozdziałach starałem się pokazać, znaczenie jakie zdaniem autora posiadało zapoczątkowane przez romantyków postrzeganie artysty jako wzorcowego nosiciela i twórcy najwyższych wartości kultury. Obok deizmu i naturalizmu Taylor wskazuje na ekspresywizm jako na trzecią najważniejszą formację duchową nowoczesności manifestującą się w sztuce. Artysta stał się wzorem człowieka autentycznego. Artysta wyłania z siebie nieznany projekt rzeczywistości i posługuje się przy tym subtelniejszym językiem, niejako dana mu jest moc nazywania rzeczy na nowo i kreacji nowych światów. Jest jak będzie powiedziane, bijącym źródłem sensu, w opozycji do odbiorców gotowych znaczeń.