Przeglądanie według Temat "osadnictwo"

Aktualnie wyświetlane 1 - 3 z 3

Gospodarka i osadnictwo społeczności późnoneolitycznych i z wczesnej epoki brązu na terenie Polski południowo wschodniej i zachodniej Ukrainy
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-05-09) Głowacz, Michał
Podstawowym celem niniejszej rozprawy jest charakterystyka gospodarki jaką prowadziła społeczności kultury ceramiki s znurowej (dalej KCSZ) oraz kultury mierzanowickiej (dalej KM) na terenie Polski południowo wschodniej i zachodniej Ukrainy. W rozumieniu autora, pojęcie gospodarki pradziejowej dotyczyć ma głównie podstaw utrzymania tych społeczności. Kwestie wytwórstwa, p ozyskiwania surowców czy handlu/wymiany podjęte zostały w sposób ogólny. Obszarem wyjściowym dla tych sposób ogólny. Obszarem wyjściowym dla tych rozważani będzie tu Polska południoworozważani będzie tu Polska południowo--wschodnia, wschodnia, przez co autor rozumie południową część Kotliny przez co autor rozumie południową część Kotliny Sandomierskiej oraz wschodnią część Karpat polskich. Sandomierskiej oraz wschodnią część Karpat polskich. W raW ramach poszerzenia obszaru badań do pracy mach poszerzenia obszaru badań do pracy włączony został obszar Ukrainy zachodniej, czyli włączony został obszar Ukrainy zachodniej, czyli wysoczyzny wschodniego Przedkarpacia, Wyżyny wysoczyzny wschodniego Przedkarpacia, Wyżyny Podolskiej, Wyżyny Wołyńskiej oraz Polesia. W celu Podolskiej, Wyżyny Wołyńskiej oraz Polesia. W celu ukazania tła porównawczego, autor kilkukrotnie ukazania tła porównawczego, autor kilkukrotnie odwołuje się do danych podwołuje się do danych pochodzących głównie z ochodzących głównie z zachodniej części małopolski, a także północnej Słowacji zachodniej części małopolski, a także północnej Słowacji zachodnich Czech i wschodnich Niemiec. Zakres zachodnich Czech i wschodnich Niemiec. Zakres chronologiczny pracy obejmuje ramy ok. 2900chronologiczny pracy obejmuje ramy ok. 2900--1500 BC 1500 BC czyli okres osadnictwa wspomnianych wyżej kultur na czyli okres osadnictwa wspomnianych wyżej kultur na omawianym obszarze. omawianym obszarze. AnAnaliza zwyczajów gospodarczych ludności KCSZ aliza zwyczajów gospodarczych ludności KCSZ i KM przeprowadzona została w oparciu o dane i KM przeprowadzona została w oparciu o dane botaniczne (rozdział IV) oraz zoologiczne (rozdział V), botaniczne (rozdział IV) oraz zoologiczne (rozdział V), pochodzące z przebadanych wykopaliskowo stanowisk pochodzące z przebadanych wykopaliskowo stanowisk archeologicznych. W przypadku danych botanicznych, archeologicznych. W przypadku danych botanicznych, rozpatrzonrozpatrzone zostały przede wszystkim analizy e zostały przede wszystkim analizy diagramów palinologicznych pochodzących z torfowisk diagramów palinologicznych pochodzących z torfowisk zlokalizowanych na omawianym obszarze.zlokalizowanych na omawianym obszarze. W rozdziale IV przedstawiony został obraz szaty W rozdziale IV przedstawiony został obraz szaty roślinnej oraz jej zmian na przełomie neolitu roślinnej oraz jej zmian na przełomie neolitu schyłkowego i wczesnej epoki brązu. schyłkowego i wczesnej epoki brązu. Poruszone zostały Poruszone zostały wędrówki drzewostanów oraz zmiany taksonomiczne wędrówki drzewostanów oraz zmiany taksonomiczne zachodzące wśród roślin łąkowych. W oparciu o zachodzące wśród roślin łąkowych. W oparciu o pozyskane dane wskazano okresy wzmożonej pozyskane dane wskazano okresy wzmożonej działalności antropogenicznej, oddziaływującej działalności antropogenicznej, oddziaływującej bezpośrednio na środowisko naturalne. Dzięki analizom bezpośrednio na środowisko naturalne. Dzięki analizom ososadów pyłkowych wyodrębniono również obecność adów pyłkowych wyodrębniono również obecność roślin uprawnych, zarejestrowanych jedynie w okresie roślin uprawnych, zarejestrowanych jedynie w okresie osadnictwa KM. Rozdział traktujący o danych osadnictwa KM. Rozdział traktujący o danych botanicznych, zawierał również zestawienie dostępnych botanicznych, zawierał również zestawienie dostępnych danych antrakologicznych i karpologicznych. danych antrakologicznych i karpologicznych. Analiza szcząt Analiza szczątków zwierzęcych przeprowadzona ków zwierzęcych przeprowadzona została w oparciu o dostępne opracowania materiałów została w oparciu o dostępne opracowania materiałów kostnych z omawianego obszaru. Ze względu na stan kostnych z omawianego obszaru. Ze względu na stan badań jedyną możliwą do wykorzystania metodą w tym badań jedyną możliwą do wykorzystania metodą w tym procesie była metoda GLS (czyli Globalnej Liczby procesie była metoda GLS (czyli Globalnej Liczby Szczątków). PrzedstawioSzczątków). Przedstawiony został procentowy udział ny został procentowy udział szczątków poszczególnych gatunków na stanowiskach szczątków poszczególnych gatunków na stanowiskach KCSZ i KM. Były do szczątki bydła, świni, owcy/kozy oraz KCSZ i KM. Były do szczątki bydła, świni, owcy/kozy oraz zwierzyny dzikiej. W zestawieniu tabelarycznym zwierzyny dzikiej. W zestawieniu tabelarycznym zastosowano również kryterium podziału na narzędzia i zastosowano również kryterium podziału na narzędzia i ozdoby oraz pojedyncozdoby oraz pojedyncze kości i depozyty szkieletowe. ze kości i depozyty szkieletowe. Udział narzędzi i ozdób w grobach obu kultur Udział narzędzi i ozdób w grobach obu kultur rozpatrzony został w kontekście płci pochowanego rozpatrzony został w kontekście płci pochowanego osobnika.osobnika. Rozdziały traktujące o źródłach Rozdziały traktujące o źródłach paleobotanicznych i archeozoologicznych poprzedzone paleobotanicznych i archeozoologicznych poprzedzone zostały częścią wstępną. W rozdzialzostały częścią wstępną. W rozdziale pierwszym e pierwszym przedstawiony został zarys problemu oraz wyznaczono przedstawiony został zarys problemu oraz wyznaczono cele i zakres pracy. Następnie zrelacjonowana została cele i zakres pracy. Następnie zrelacjonowana została historia badań prowadzonych na wyznaczonym obszarze historia badań prowadzonych na wyznaczonym obszarze od końca XIX wieku do chwili obecnej, podejmowanych od końca XIX wieku do chwili obecnej, podejmowanych na stanowiskach schyłkowoneolityczna stanowiskach schyłkowoneolitycznych i we wczesnej nych i we wczesnej epoce brązu. W rozdziale trzecim przedstawiono epoce brązu. W rozdziale trzecim przedstawiono warunki środowiskowe wskazanego obszaru oraz warunki środowiskowe wskazanego obszaru oraz zagadnienia dotyczące zmian klimatycznych jakie zagadnienia dotyczące zmian klimatycznych jakie zachodziły na przestrzeni III tysiąclecia BC oraz w zachodziły na przestrzeni III tysiąclecia BC oraz w pierwszej połowie II tys. BC.pierwszej połowie II tys. BC. Mimo, iż główny Mimo, iż głównym celem pracy jest m celem pracy jest charakterystyka podstaw utrzymania, w rozdziale VI charakterystyka podstaw utrzymania, w rozdziale VI autor podejmuje analizę surowców stosowanych w autor podejmuje analizę surowców stosowanych w wytwórstwie KCSZ i KM. Omówione zostają wszystkie wytwórstwie KCSZ i KM. Omówione zostają wszystkie rodzaje skał z których społeczności te wykonywały rodzaje skał z których społeczności te wykonywały swoje narzędzia oraz wskazuje najbliższswoje narzędzia oraz wskazuje najbliższe ich e ich złoże/wychodnie. Przedstawiony zostaje również złoże/wychodnie. Przedstawiony zostaje również procentowy udział narzędzi wykonanych z procentowy udział narzędzi wykonanych z poszczególnych surowców. W rozdziale podjęta została poszczególnych surowców. W rozdziale podjęta została również kwestia wytwórstwa wyrobów z miedzi i brązu również kwestia wytwórstwa wyrobów z miedzi i brązu oraz lokacje źródeł solonośnych, niezwykle ważnych dla oraz lokacje źródeł solonośnych, niezwykle ważnych dla wędwędrownych społeczności pasterskich.rownych społeczności pasterskich. Rozdziały VII i VIII dotyczą kolejno osadnictwa i Rozdziały VII i VIII dotyczą kolejno osadnictwa i chronologii KCSZ i KM na wyznaczonym obszarze. Dane chronologii KCSZ i KM na wyznaczonym obszarze. Dane osadnicze przedstawiono z uwzględnieniem podziału na osadnicze przedstawiono z uwzględnieniem podziału na stanowiska sepulkralne i osadowe dla obu kultur. W stanowiska sepulkralne i osadowe dla obu kultur. W zestawieniach tazestawieniach tabelarycznych uwzględniona została belarycznych uwzględniona została wysokość n.p.m. oraz charakterystyka krajobrazu. wysokość n.p.m. oraz charakterystyka krajobrazu. Punkty osadnicze obu kultur przedstawione zostały na Punkty osadnicze obu kultur przedstawione zostały na trzech mapach. Dodatkowo podjęta została kwestia trzech mapach. Dodatkowo podjęta została kwestia bonitacji gleb omawianego obszaru, a ich rodzaje bonitacji gleb omawianego obszaru, a ich rodzaje przedstawiono na dwóchprzedstawiono na dwóch mapach glebowych. W mapach glebowych. W rozdziale dotyczącym chronologii zaprezentowane rozdziale dotyczącym chronologii zaprezentowane zostało zestawienie tabelaryczne wszystkich, uzyskanych zostało zestawienie tabelaryczne wszystkich, uzyskanych dotychczas oznaczeń radiowęglowych, oraz ogóle ramy dotychczas oznaczeń radiowęglowych, oraz ogóle ramy chronologiczne dla obu kultur na omawianym obszarze. chronologiczne dla obu kultur na omawianym obszarze. Wysoką wartość badawczą Wysoką wartość badawczą zawiera rozdział IX, zawiera rozdział IX, poruszający zagadnienia z zakresu bioarcheologii, która poruszający zagadnienia z zakresu bioarcheologii, która w chwili obecnej stanowi źródło szeregu metod w chwili obecnej stanowi źródło szeregu metod badawczych i jest przyszłością dla studiów nad badawczych i jest przyszłością dla studiów nad prahistorią człowieka. Głównym tematem poruszonym prahistorią człowieka. Głównym tematem poruszonym w tej części pracy są badania izotow tej części pracy są badania izotopów stabilnych pów stabilnych zawartych w kolagenie szczątków kostnych zwierząt i zawartych w kolagenie szczątków kostnych zwierząt i ludzi. Po przedstawieniu istoty tych badań, autor ludzi. Po przedstawieniu istoty tych badań, autor prezentuje zestawienie wyników uzyskanych w toku prezentuje zestawienie wyników uzyskanych w toku badań własnych. Analiza dotyczyła zawartości izotopów badań własnych. Analiza dotyczyła zawartości izotopów węgla ¹³C oraz azotu ¹⁵N w szczątkawęgla ¹³C oraz azotu ¹⁵N w szczątkach zwierzęcych ch zwierzęcych pochodzących ze stanowisk KCSZ i KM w Skołoszowie, pochodzących ze stanowisk KCSZ i KM w Skołoszowie, Zamiechowie, Szczytnej, Mirocinie i Wierszczycy. W Zamiechowie, Szczytnej, Mirocinie i Wierszczycy. W dalszej części zaprezentowane zostały dotychczas dalszej części zaprezentowane zostały dotychczas opublikowane wyniki badań izotopów stabilnych dla opublikowane wyniki badań izotopów stabilnych dla szczątków ludzkich i zwierzęcych ze stanszczątków ludzkich i zwierzęcych ze stanowisk owisk ulokowanych na omawianym obszarze oraz z zachodniej ulokowanych na omawianym obszarze oraz z zachodniej części Małopolski. Wyniki również dotyczyły zawartości części Małopolski. Wyniki również dotyczyły zawartości izotopów węgla ¹³C i azotu ¹⁵N, a także izotopów strontu izotopów węgla ¹³C i azotu ¹⁵N, a także izotopów strontu ⁸⁷⁸⁷Sr /⁸⁶Sr. Sr /⁸⁶Sr. Na ich podstawie podjęta została próba Na ich podstawie podjęta została próba scharakteryzowania diety zwierzątscharakteryzowania diety zwierząt i ludzi schyłkowego i ludzi schyłkowego neolitu i wczesnej epoki brązu, oraz mobilności grup neolitu i wczesnej epoki brązu, oraz mobilności grup ludzkich w tym okresie. Kwestie migracji poruszone ludzkich w tym okresie. Kwestie migracji poruszone zostały również w dalszej części rozdziału, traktującej o zostały również w dalszej części rozdziału, traktującej o wynikach badań mitochondrialnego DNA.wynikach badań mitochondrialnego DNA. Rozdział X nosi charakter rozdziału Rozdział X nosi charakter rozdziału podsumowującego, w którym przedstawiona zostaje podsumowującego, w którym przedstawiona zostaje charakterystyka gospodarki ludności KCSZ i KM w Polsce charakterystyka gospodarki ludności KCSZ i KM w Polsce południowopołudniowo--wschodniej i na zachodniej Ukrainie, w wschodniej i na zachodniej Ukrainie, w oparciu o dane zaprezentowane we wcześniejszych oparciu o dane zaprezentowane we wcześniejszych częściach pracy. W niniejszym podsumowaniu autor częściach pracy. W niniejszym podsumowaniu autor potwipotwierdza, funkcjonujące w literaturze poglądy na erdza, funkcjonujące w literaturze poglądy na temat pasterskiego trybu hodowlanego w KCSZ oraz temat pasterskiego trybu hodowlanego w KCSZ oraz trybu rolnotrybu rolno--hodowlanego w KM, przy czym nie jest hodowlanego w KM, przy czym nie jest możliwe na chwilę obecną szczegółowe sprecyzowanie możliwe na chwilę obecną szczegółowe sprecyzowanie rodzaju hodowli w okresie rozwoju KCSZ oraz stosunku rodzaju hodowli w okresie rozwoju KCSZ oraz stosunku rolnictwrolnictwa do hodowli w KM. W rozprawie wykazane są a do hodowli w KM. W rozprawie wykazane są również znaczne trudności w szczegółowej również znaczne trudności w szczegółowej charakterystyce tych profili, uwzględniając także zmiany charakterystyce tych profili, uwzględniając także zmiany w toku rozwoju obu kultur, oraz różnice wynikające z w toku rozwoju obu kultur, oraz różnice wynikające z geografii środowiska. Według autora, całkowite geografii środowiska. Według autora, całkowite wykluczenie osiwykluczenie osiadłego trybu życia oraz zajęć rolniczych, adłego trybu życia oraz zajęć rolniczych, w całym okresie rozwoju KCSZ nie jest słusznym w całym okresie rozwoju KCSZ nie jest słusznym założeniem, co zresztą częściowo potwierdzają wyniki założeniem, co zresztą częściowo potwierdzają wyniki badań izotopowych. Kwestię charakterystyki podstaw badań izotopowych. Kwestię charakterystyki podstaw utrzymania obu społeczności, uznaje za nie możliwą do utrzymania obu społeczności, uznaje za nie możliwą do wykonaniawykonania na chwilę obecną. W celu prowadzenia na chwilę obecną. W celu prowadzenia dalszych rozważań konieczne jest poszerzenie bazy dalszych rozważań konieczne jest poszerzenie bazy źródłowej, głównie o wyniki analiz osteologicznych źródłowej, głównie o wyniki analiz osteologicznych przeprowadzonych na szczątkach zwierzęcych oraz przeprowadzonych na szczątkach zwierzęcych oraz danych izotopowych pozyskanych ze szczątków zarówno danych izotopowych pozyskanych ze szczątków zarówno zwierzęcych jak izwierzęcych jak i ludzkich. W rozdziale ludzkich. W rozdziale podsumowującym autor podejmuje również wywód podsumowującym autor podejmuje również wywód dotyczący struktury społecznej oraz wskazuje na dotyczący struktury społecznej oraz wskazuje na konieczność podjęcia tych rozważań, poruszając kwestie konieczność podjęcia tych rozważań, poruszając kwestie podstaw utrzymania.podstaw utrzymania. Kolejny rozdział stanowi katalog stanowisk, z których materiały stanowiły podstawę niniejszej rozprawy. Zawarte zostały w nim przebadane wykopaliskowo i opracowane stanowiska KCSZ i KM. Katalog podzielony został na cztery części a mianowicie: stanowiska KCSZ w Polsce południowo-wschodniej, stanowiska KCSZ na zachodniej Ukrainie, stanowiska KM w Polsce południowo-wschodniej i stanowiska KM na zachodniej Ukrainie. W ostatnim rozdziale przedstawione zostało zestawienie źródeł wykorzystanych przez autora.
Kultura trypolska etapu C-II w międzyrzeczu Dniestru, Bugu i Horynia
(Uniwersytet Rzeszowski, 2021-04-30) Verteletskyi, Dmytro
Celem przedstawionej rozprawy pt. „Kultura trypolska etapu C-II w międzyrzeczu Dniestru, Bugu i Horynia” było zbadanie i zinterpretowanie zjawisk kulturowych zachodzących na terenie Wołynia i Podola w drugiej połowie i w końcu IV tys. BC. Pod względem chronologicznym przedstawione opracowanie obejmuje dosyć długi, ponad 500-letni okres czasu. Według dzisiejszej chronologii względnej oraz absolutnej KT jest to etap C-II, który to badacze łączą z okresem 3600/3500 – 3000/2600 BC. Na tej podstawie w pracy przyjęto podział na dwie fazy etapu CII; wczesną datowaną na lata 3600 - 3300 BC i późną datowaną na lata 3300 - 3000-2600 BC. Pierwsza faza jest związana z zanikiem kłasycznych elementów kultury trypolskiej i pojawieniem się istotnych zmian w kulturze materialnej i gospodarce, wyraźnie widocznych w kontekście migracji, organizacji osadnictwa, domostw, przemysłu itd. (grupa brynzeńska, grupa koszyłowiecka, grupa horiv-nowomalin, grupa kolodiażyn). Druga faza etapu C-II to pojawienie tzw. kultury post-klasycznej (grupa gordineşti-kasperowcy, grupa trojaniw, grupa sofiivka), wskutek poważnych zmian związanych zapewne z migracjami, wymianą kulturową, czynnikami ekologicznymi i innymi procesami pod koniec IV tys. BC. Obszar jaki analizowano w pracy to zachodnie terytorium współczesnej Ukrainy . Zasięg przestrzenny opracowania obejmuje ponad 40 tys. km². W aktualnym administracyjnym podziale Ukrainy to: południowe terytorium obwodów rówieńskiego oraz częściowo wołyńskiego, terytorium obwodów chmielnickiego oraz tarnopolskiego; północna część obwodów czernowieckiego, iwano-frankowskiego oraz zachodnia część obwodu lwowskiego. Terytorium geomorfologiczne dotyczy dwóch jednostek: pierwsza to wyżynna część – Wyżyny Wołyńsko-Podolskiej; druga to terytorium nizinne: Małego Polesia. Środowisko hydrologiczne: w południowej strefie to środkowa oraz część górnego Dniestru oraz jego główne lewe dopływy – Gniła Lipa, Seret, Strypa, Złota Lipa, Zbrucz. Na północy opracowanie obejmuje górne oraz środkowe dorzecze Horynia oraz główne dopływy –Vilię oraz r. Ustię. Na północnym zachodzie to górne oraz środkowe dorzecze Styru oraz jego główne dopływy – Ikwa (prawobrzeżna), oraz Czarnoguzka (lewobrzeżna). Na południowym zachodzie opracowanie dotyczy górnych źródeł Bugu. W pracy epizodycznie rozpatrywano terytorium środkowego Bugu. Podstawowe założenie w przedstawionej pracy jest próba systematyzacji źródeł ceramicznych z dalszą możliwością wyróżnienia cech kulturowych dla różnych stref mezoregionalnych. Ogromny region rozpatrywany w mojej pracy jest powiązany z poszukiwaniem głównych markerów osadniczych, kontaktów i szlaków ekonomicznych czy komunikacyjnych oraz odpowiedzi na pytania dotyczące akulturacji KT w jej późnym etapie. Jak już zaznaczono, w dysertacji główny nacisk położono na źródła ceramiczne które zdeponowane są w różnych muzealnych składnicach muzealnych lub innych instytucjach (Kijów, Lwów, Równe, Ostróg). Do osobnej kategorii zaliczono materiały opublikowane w czasopismach lub monografiach naukowych. Bardzo ważną rolę w dysertacji odgrywają dane pozyskane z własnych badań wykopaliskowych i powierzchniowych. Poszczególne aspekty związane z tematem rozprawy realizowano w ramach ośmiu rozdziałów. W rozdziałe pierwszym pt „Zarys problemu badawczego” zostały określone zasadnicze elementy pracy, które dotyczą chronologii i definicji etapu C-II kultury trypolskiej, ram przestrzennych, założeń i metod badawczych. W rozdziale tym zaznaczono także, że praca ta została napisana w ramach trzech projektów: pierwszy projekt realizowano pod kierownictwem Promotor prof. dr hab. M. Rybickiej, a dwa inne ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (projekty „Młoda Kadra”). W ramach pierwszego projektu opracowywano materiały ceramiczne z następujących stanowisk kultury trypolskiej: Zweniaczyn-Karjer, Winniki-Żupan, Kurgany-Dubowa, Horiv-Pidłużżia, Nowomalin-Podobanka. Ponadto, w ramach tego projektu przeprowadzone zostały badania powierzchniowe na Wyżynie Wołyńskiej. W ramach własnych projektów zostały przeprowadzone badania wykopaliskowe i powierzchniowe na stanowiskach kultury trypolskiej w rejonie Grzędy Mizockiej (badania wykopaliskowe na stanowisku Myrohoszcza 15). Ważnym i podstawowym punktem projektów było opracowywanie materiałów ze stanowiska Żwaniec Szczob (rejon Kamieńca-Podolskiego), a także analiza chronologiczna i archeometryczna (wykonanie szlifów ceramiki naczyniowej). W drugim rozdziale o „Historii i stanu badań” przedstawiono rozwój różnych poglądów i aspekty historyczne związane z problematyką KT od dawnych wykopalisk oraz badań powierzchniowych do czasów dzisiejszych. Bardzo wyraźnie obserwujemy ogromną lukę we wprowadzaniu do obrotu naukowego wyników badań terenowych. Podczas studiowania szeregu publikacji i danych archiwalnych, zauważono, że ogromny potencjal stanowią badania przeprowadzone przez Tamarę Mowszę na stanowiskach kultury trypolskiej w rejonie środkowego Dniestru. Na Wyżynie Wołyńskiej ogromną bazę naukową stanowią badania Mykoly Peleszczyszyna. Oprócz tego równie ważne są prace i innych archeologów, których to badania zostały dokładnie opisane w tym rozdziałe. W rozdziałe trzecim o „Środowisku przyrodniczym” zostały opisane jednostki geograficzne i warunki naturalne. Dosyć wyrażnie pokazano zróżnicowanie wysoczyzny Podolskiej od Wołyńskiej, z wyrażnymi granicami między nimi w postaci Niziny Malopoleskiej. Wyżynę Wołyńsko-Podolską rozdzielają lewobrzeżne dopływy Dniestru: rzeki Gnila Lipa, Zolota Lipa, Stripa, Seret, Zbrucz, Tarnava, Studnica a także prawobrzeżne dopływy Pripeci: Turja, Stohid, Styr, Horyń, Słucz, Zdvig. W czwartym rozdziałe o „Rozmieszczeniu przestrzennym osadnictwa kultury trypolskiej z etapu C II w dorzeczu rzek Horyń, Bug oraz Środkowego i górnego Dniestru” została podjęta próba rekonstrukcji stref osadniczych w mikroregionach a także w strefach osadniczych. Analiza osadnictwa kulury trypolskiej dotyczy puli zbiorczej stanowisk z etapu C-II, bez uwzględnienia ich dokładnej chronologii względnej. Podobne metody pokazują sposób wykorzystania przestrzeni. Analiza geograficzno-osadnicza obejmuje stanowiska dobrze rozpoznane (badania wykopaliskowe) lub w miarę dobrze rozpoznane (badania powierzchniowe). Bardzo wyrażnie można zaobserować ogromną różnicę wykorzystania przestrzeni dla terytorium Dniestru i w międzyrzeczu rzek Horyń i Ikwy, co jest związane z wielkością osad. Osady na Wyżynie Wołyńskiej są niewielkie (przeważnie zajmują obszar do 0,5 hektara) i rozmieszczone w skupiskach oddalonych od siebie w odległościach o promieniu 5 i 10 km. Na terytorium Dniestru sytuacja jest inna – jedna osada ma powierzchnię od jednego do dwóch hektarów, i strefa osadnicza zajmuje terytorium od 5 do 10 km od swojego centrum. Piąty rozdział dotyczy „Ogólnej charakterystyki osadnictwa”. W tym rozdziałe zostały przeanalizowane różne obiekty z badań wykopaliskowych. Wyróżniono trzy typy obiektów: mieszkalne (płoszczadki i półziemianki); gospodarcze (jamy zagłębione) a także obiekty przemysłowe (piecy garncarskie). Wyjaśniono że zanik wykorzystania płoszczadek mógł nastąpić w końcu pierwszej fazy etapu C-II. W póżnym etapie C-II zaobserwowano wykorzystywanie domostw lżejszej konstrukcji (np. Kurgany-Dubowa na Wołyniu). W rozdziałe szóstym została podjęta analiza materiałów źródłowych. Dla stanowisk z wczesnej fazy etapu C-II została podjeta dokładna analiza typologiczno-metryczna. Z terytorium Dniestru materiały ceramiczne zostały opracowane dla stanowiska Żwaniec-Szczob. Z terytorium Wyżyny Wołyńskiej dla stanowisk Nowomalin-Podobanka i Horiv-Pidłużżia. Z póżnej fazy etapu C-II z terytorium Dniestru zostały opracowane materiały z stanowiska Zweniaczyn-Karjer, podczas gdy z Wyżyny Wołyńskiej materiały z stanowisk Kurgany-Dubowa, Kostianiec Gorby, Myrohoszcza 15. Na tle porównawczym bardzo wyraźnie widać dwa różne style ceramiczne – dniestrzański i wołyński. W rozdziałe siódmym została podjęta analiza wybranych cech ceramiki naczyniowej z etapu C-II w międzyrzeczu Dniestru, Horynia i Bugu. Jak można zaobserwować, na Wyżynie Wołyńskiej ogromny wpływ odegrała migracja części ludności z terytorium Dniestru lub z jego lewych dopływów. Można to zauważyć na tle pojawienia stanowisk grupy Horiv Nowomalin z charakterystyczną ceramiką dla grupy koszyłowieckiej i bryńzeńskiej. Niemałą rolę odegrały wpływy z innych środowisk kulturowych – kultur pucharów lejkowatych i kultury badeńskiej. Dalej, proces kulturowy na Wyżynie Wołyńskiej związany z postępującym „wygaszaniem” charakterystycznych trypolskich cech. Dotyczy to zmniejszenia wykorzystania tzw. ceramiki. stołowej, pojawieniem malowania czerwoną i białą farbą, jak i wiele innych cech. Pojawienie się rozbudowanych motywów może być związane ze swoistym naśladownictwem stylu naddniestrzańskiego (grupy Brynzeny-Żwaniec), jak i stylu kultury pucharów lejkowatych i kultury badeńskiej. W tym samym czasie następuje rozwój grupy Trojaniw na Wyżynie Wołyńskiej, na terytorium Dniestru pojawia się tzw. styl sznurowy, charakterystyczny dla grupy Horodiştea-Folteşti. Ten styl ostatecznie zmienia styl bryńzeńsko-żwaniecki. Na terytorium Dniestru zaczyna się formować grupa Gordineşti-Kasperowcy, datowanie której może być wyznaczone (według chronologii wzgłędnej i absolutnej) w okresie 3300-2900 BC. Dosyć ciekawa sytuacja dotyczy także terytorium górnych dopływów Bugu. Dosyć długi czas ten terytorium zajmowały plemiona kultury pucharów lejkowatych. W ostatniej ćwierci IV tys. BC na granicach Roztocza i Małego Polessia pojawiają się osady z typową ceramiką grupy Gordineşti-Kaperowcy. Według analizy ceramiki naczyniowej, pojawienie się podobnych epizodów może być związane z tzw. procesem trypolizacji kultury pucharów lejkowatych na terytorium górnego Bugu. Dosyć ciekawa sytuacja ma miejsce się na Wyżynie Wołyńskiej, gdzie także pojawiają się stanowiska z typową ceramiką grupy Gordineşti-Kaperowcy (Holysziw, Listwin, Gorodsk). Pojawienie podobnych osad może być związany z migracją części ludności z środkowego Dniestru lub jego dopływów. W ostatnim rozdziałe ósmym o „Przemianach kulturowych w drugiej połowie IV tys. – na przełamie III tys. BC” zostały przeanalizowanych wiele aspektów związanych z kulturą materialną, osadnictwem, środowiskiem przyrodniczym i inne. Ważne jest także przedstawienie chronologii absolutnej i porównanie jej z chronologię względną.
Nabór pracowników do państwowych gospodarstw rolnych w województwie zielonogórskim w latach 1950–1956
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Halczak, Bohdan
W niniejszym artykule ukazany został nabór pracowników do państwowych gospodarstw rolnych (PGR) w województwie zielonogórskim prowadzony przez władze komunistyczne w latach 1950–1956. Województwo zielonogórskie zostało utworzone w 1950 r. w zachodniej części kraju. Do roku 1945 tereny te należały do Niemiec. Po II wojnie światowej region został przyłączony do państwa polskiego. Ludność niemiecką wysiedlono, a region zasiedlili polscy osadnicy. Dużą część terenów rolniczych województwa zielonogórskiego zajmowały PGR-y, utworzone w miejsce dawnych niemieckich majątków ziemskich. Po II wojnie światowej majątki te przeszły na własność państwa. PGR-y potrzebowały dużej liczby pracowników, lecz chętnych do zatrudnienia było niewielu. Praca w PGR-ach była ciężka i nisko płatna. Nie zapewniano także zatrudnianym mieszkań. Władze komunistyczne zwabiały do PGR-ów fałszywymi obietnicami młodych ludzi z całego kraju. Akcję tę nazywano „zaciągiem pionierskim”. Po przybyciu na miejsce zwerbowani przekonywali się, że zostali oszukani. Wynagrodzenie, które otrzymywali, nie wystarczało nawet na wyżywienie. Mieszkali często w urągających człowiekowi warunkach. Byli brutalnie wyzyskiwani. Władze komunistyczne wiedziały, że pracownicy PGR-ów znajdują się w trudnej sytuacji. Nie uczyniły jednak niczego, aby tym ludziom pomóc. W 1956 r. akcja „zaciągu pionierskiego” została zakończona.