Przeglądanie według Temat "literatura"

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 25

Aller plus loin dans vos peintures... O Portrecie Czapskiego Wojciecha Karpińskiego
(Instytut Sztuk Pięknych Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019-12) Trygar, Barbara
The article analyzes the book A Portrait of Czapski by Wojciech Karpiński. In the first part the author describes Czapski’s life and artistic work and in the second one, his paintings, The Boy in Front of de Staël and Self-portrait in the Mirror (Mirrors). Czapski interprets the world using geometric figures; they help him to show the tension between the sacred and the profane, at the same time marking out the direction and way to genuine values. Czapski experiences beauty the moment he discovers truth in a work of art.
Dialog sokratyczny jako dramat
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2014) Paczkowski, Przemysław
Автор приравнивает сократовские диалоги Платона к драме. Он указывает на возможный литературный источник жанра logoi Sokratikoi и на заимствования с греческой трагедии. Сократ из диалогов Платона (например из Апологии и Критона) – это персонаж, который стоит перед нравственным конфликтом: какому праву человек обязан подчиняться? Классическая греческая трагедия превратила такого типа конфликт в одну из своих главных тем (см. Филоклет и Антигона Софокла), определяя человеческое существование как драму, в которой выступает необходимость примирения спорных моральных истин. Сократ Платона, как герой этической трагедии (это один из видов трагедии, выделенных Аристотелем в Поэтике), может выиграть в этой борьбе (agon), то есть спасти единство своей позиции, или проиграть, подвергнувшись нравственной деструкции.
Dichtungstheoretische Prolegomena zu einer philologischen Didaktik
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Trzaskowski, Zbigniew
W artykule przedstawiono z perspektywy strukturalistyczno-semantycznej terminy, schematy interpretacyjne, funkcjonalność teorii poezji w dydaktyce filologicznej. Poezja, postrzegana w kontekście kreatywności i użyteczności, interpretowana z uwzględnieniem relacji do autora, odbiorcy, kodu światopoglądowego, stanowi istotny faktor świata znaków oraz przekazu medialnego.
Esej, który nie powinien mieć końca
(Instytut Sztuk Pięknych Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019-12) Fąfara, Jerzy Janusz
Józef Szajna: artist, thinker, art theoretician. The concentration camp experience is one part of his life; the other is what happened to artist and man in camp conditions. His works are not only art, they are first of all a cry. Szajna’s cry is not merely theatre, it is a specific attitude to world literature from which he would draw his themes throughout his artistic life; it is visual arts in theatre and theatre in visual arts. In Józef Szajna’s plays visual arts played a major role, being a basis, a literary vector of director’s work. This paper is an attempt to present, at least to some extent, a look at the sources and secrets of Szajna’s avant-garde.
„Euarmostia kai aglaja” w pismach Isaiaha Berlina, Nicoli Chiaromontego i Wojciecha Karpińskiego, czyli filozoficzno-literacka triangulacja
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Trygar, Barbara
Isaiah Berlin – brytyjski filozof i historyk idei, Nicola Chiaromonte – włoski eseista i działacz antyfaszystowski, Wojciech Karpiński – polski pisarz i krytyk literacki, przedstawiciele takich dziedzin, jak: filozofia, kultura i literatura. Dzielą ich granice geograficzne, czasowe i światopoglądowe, ale łączy poszukiwanie wartości. Dzieła Berlina, Chiaromontego i Karpińskiego skłaniają do pogłębionej refleksji nad kwestiami aksjologicznymi. Wolność, Prawda i Piękno są kluczem do tajemnicy człowieka. Sztuka odsłania głębszy sens życia i bytu. Ukazuje również relacje między człowiekiem a światem, kulturą i drugim człowiekiem. Twórczość jest niezbędna, aby wartości mogły istnieć w świecie, jak również, żeby człowiek budował siebie jako wartość.
Jana Potockiego redaktorskie wizje i rewizje, czyli o pracy w petersburskim tygodniku „Journal du Nord”
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Kupiszewska, Anna
W artykule zaprezentowana została kilkumiesięczna działalność Jana Potockiego jako kierującego redakcją petersburskiego tygodnika „Journal du Nord” będącego organem prasowym rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Antynapoleońska, początkowo, linia gazety – zbieżna z poglądami hrabiego – jego wiara w moc opinii publicznej oraz nadzieja na otrzymanie posady w Departamencie Azjatyckim, podparte dotychczasowym doświadczeniem redaktorskim, sprawiły, że autor „Rękopisu znalezionego w Saragossie” z dużą energią przystąpił do realizacji powierzonego mu zadania. Potocki opracował ambitny plan zakładający stworzenie nowoczesnego periodyku, który stanowiłby przestrzeń dojrzałej dyskusji na aktualne tematy polityczne i jednocześnie przeciwstawiał się napoleońskiej propagandzie. Krajczyc jednak bardzo szybko miał okazję się przekonać, na czym polegała różnica między prowadzeniem prywatnej gazety a redagowaniem oficjalnego rządowego czasopisma.
Krawiec wśród literackich wykrojów i wzorów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Wilk-Krzyżowska, Emilia
Publication of “Prose: shapes and patterns” depicts the author Jerzy Jarzębski as a tailor, showing literary shapes and patterns (forms) of works, thus creating his own literary map of Polish literature in the 20th and 21st century. Jarzębski focuses on the world of values, problems with the past, most popular topics and interviews, the aim of which is to depict the reader that there is no one ideal canon of literature. Each of us can create it ourselves, which the author encourages.
Literackie oblicze „Dziennika Wileńskiego” (1805–1806 i 1815–1830)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017-12) Kowal Jolanta
Książka stanowi pierwsze monograficzne ujęcie zawartości literackiej „Dziennika Wileńskiego”, ukazującego się w latach 1805–1806 i 1815–1830. Została ona wzbogacona o obszerny aneks bibliograficzny, w którym odnotowano łącznie 724 pozycje w działach: Poezja; Proza; Publicystyka literacka, krytyka, syntezy i przeglądy (wybór). Dokonany przez Autorkę badawczy ogląd periodyku odsłania synkretyczność oraz wielokierunkowość tendencji, zarówno na gruncie publikowanej w nim literatury, jak i w obszarze literackiej oraz okołoliterackiej publicystyki. Przy bezsprzecznej dominacji estetyki klasycznej i towarzyszących jej, aczkolwiek w mniejszym stopniu, tendencjach sentymentalnych widoczne są także na jego łamach literackie przejawy rodzącego się w stolicy Litwy romantyzmu. „Dziennik Wileński” – jako najdłużej ukazujące się podówczas czasopismo o profilu naukowo-literackim – pozwolił również na obserwacje pewnych długofalowych procesów oraz zmian zachodzących w świadomości estetyczno-literackiej ówczesnych twórców i teoretyków. Wyłania się z nich złożony i wielowymiarowy obraz kultury literackiej na Litwie w pierwszych trzech dekadach XIX wieku.
Literackie odwołania w pismach filozoficznych Karola Libelta jako przykład dziewiętnastowiecznego myślenia komparatystycznego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Ujma, Martyna
The topic of the paper is the occurrence of literary references (quotations, allusions, paraphrases) in philosophical works of the 19th century philosopher Karol Libelt. The study examines theoretical considerations (included by the scholar in his dissertations) on the connections between philosophy and literature. It also describes the scholar’s attitude towards Polish Romantic poetry. Literary references to the works of poets such as Krasicki, Karpiński, Krasiński, Pol, Zaleski, or Mickiewicz are subject to analysis and interpretation. These have been acknowledged as one of the crucial elements of Slavic philosophy, and as an indicator of the Romantic model within the philosophy of history. The references to literary works have also been recognized as a sign of the philosopher’s comparatist line of thought, resembling in its structure that of Goethe’s.
Literatura polska 1918–2018. Narracje, dyskursy, dzieła
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Pasterska, Jolanta; Uliasz, Stanisław
The year when the eighth number of “Themes and Contexts” is published, is unique because we celebrate the 100th anniversary of the restoration of Poland’s sovereignty. It is also an opportunity to look at the contractual century of the “new” Polish literature. In this context of “duration and changeability”, it is important to discuss the work of outstanding poets and writers of the last century, as well as interpretations of important works. This is a convenient time both for reappraisals and for new interpretations seen from a variable, literary perspective. Thinking about Polish literature in 1918-2018, we had in mind the attempts to establish the hierarchy of the most important literary phenomena in the context of political, constitutional and transformational changes. These issues are discussed in the first group of texts entitled Synthesis and reappraisals. Another group of problems connected with the subject of (Post)modern reading introduces the circle of detailed considerations. The research of Polish literature of the last century is conducted by the authors in two ways. In the first one, the researchers adopted a comparative perspective and analyzed new works compiled with works from the interwar period. The second variant is dominated by the synchronous perspective, in which the authors’ attention is focused on the originality of the latest works and contemporary methodologies of studying a literary work and “modern” contexts (social-media, pop-culture, hypertext, blogosphere, etc.). The study of contemporary literature in the context of the works of the past century has resulted in interesting literary and cultural findings. This section, titled Views, is a voice of researchers asking for the restoration of forgotten literary writings, artists (Gniatczyński), single works. The articles collected in the volume authorize the conclusion that these conventional chronological frames cover many literary phenomena, as well as the names of writers who created and create an image of Polish literature of the last century.
Literatura w kręgu unijnych zbliżeń. W 450. rocznicę Unii Lubelskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Stanisz, Marek; Trościński, Grzegorz
The paper is an introduction to the discussion devoted to literary evidence of “unification initiatives” (unions, alliances, international agreements and other unification projects) as witnessed in the history of Europe for many centuries. Artistic writings have long been presenting the dialogue between union partners, taking place both in public (international or national) as well as private space. Among these phenomena, particularly noteworthy are unification visions, cultural osmosis, evidence of individual participation in unification processes, acts of building the collective awareness, ways of interpreting both shared and alien cultural or religious symbols, literary expressions of the relations between “I” and “You”, strategies used in constructing the linguistic image of the shared world and alien worlds. The paper attempts to systematize specific issues related to these problems and is an introduction to the discussion carried out in the latest issue of „Tematy i Konteksty”.
Literatura wobec kryzysu epidemii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Trościński, Grzegorz
This article was written as a preface to a thematic issue of „Tematy i Konteksty” entitled “Literature in the face of epidemic crisis”. It is the essay addressing the impact, which COVID-19 virus has had on contemporary man and the reality surrounding him. The author, in his deliberations, focused on many aspects of the pandemic: medical, sociological, philosophical, psychological and cultural. A very important element of the essay is an attempt of capture universal social-cultural mechanisms, which are distinctive to a time of pandemic. Another crucial issue addressed in this essay is tracing the cultural and literary paradigms, which are followed in both social and individual aspects of time of pandemic. The other essential matter which was looked into are people’s attitudes taken towards virus itself, other people and themselves.
Mit Lwowa w polskiej literaturze XX wieku
(2015-07-02) Wolańczyk, Marta
Celem niniejszej pracy doktorskiej jest ukazanie jak literatura polska XX wieku kształtowała mity Lwowa. Szczególną uwagę zwrócono na przełomowe wydarzenia w historii miasta: jego obronę w latach 1918-1920, w której zasłynęli sami lwowianie, i utratę miasta przez Polskę decyzją konferencji w Jałcie, co stanowi do dziś tragedię dla jego polskich mieszkańców. Pracę podzielono na cztery rozdziały. Dwa pierwsze to baza teoretyczna dla dalszych rozważań. W pierwszym przedstawiono Teorie mitu, drugi poświęcono Przestrzeni, miejscu i miastu. Rozdział trzeci Legenda obrony Lwowa w literaturze międzywojennej zajmuje się obroną miasta przed ukraińskim zamachem stanu i armią bolszewicką. Z tego okresu pochodzi bogata literatura, często tworzona jeszcze w momencie walk. W rozdziale zajęto się też powstaniem i rozwojem legendy obrony Lwowa wyrażonym w literaturze. W rozdziale czwartym Mit Lwowa w literaturze po Jałcie przedstawiono prace pisarzy piszących o Lwowie już po jego utracie: Mariana Hemara, Józefa Wittlina, Zbigniewa Herberta (którzy mieszkali w międzywojennym Lwowie) i Adama Zagajewskiego (który znał go tylko z opowiadań rodzinnych). Prace tych autorów charakteryzuje nostalgia za utraconym miastem, jego idealizacja i poczucie krzywdy. Temat rozprawy jest nadzwyczaj bogaty. Wiele zagadnień czeka jeszcze na omówienie i trzeba będzie do nich powrócić.
Moda i literatura w „Warszawianinie” i „Kurierze dla Płci Pięknej” na tle żurnali europejskich początku XIX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Jędrzejewski, Tomasz
Początek trzeciej dekady XIX wieku, kojarzony przede wszystkim ze wzrostem popularności romantyzmu, stanowił również okres szczególnej manifestacji symbiotycznych związków literatury i mody. Świadomość istnienia tej zależności, symptomatyczna w wymiarze zachodzących w Europie przeobrażeń estetycznych, objęła zarówno pisarzy i ich czytelników, jak i redaktorów prasy periodycznej, czego znamiennych przykładów dostarcza ówczesne czasopiśmiennictwo. Artykuł przedstawia wzajemne relacje obydwu sfer, uwidaczniające się na kartach polskich żurnali w latach dwudziestych. Jak wskazuje analiza materiału pochodzącego z dwóch ukazujących się w tym czasie pism: „Warszawianina” oraz „Kuriera dla Płci Pięknej”, faworyzowanie „modnej” literatury zaowocowało publikacją tekstów o wysokim stopniu prezentyzmu, ukierunkowanych na bieżące relacjonowanie aktualnych wydarzeń towarzyskich. Była to produkcja uwolniona od ciężaru ponadczasowej prawdziwości czy autentyczności, narzucanych przez czasopisma kulturalne z gatunku journaux savantes. Skoncentrowana na zewnętrznym pięknie, jego formach efemerycznych, wyprzedziła niejako późniejszą Baudelaire’owską ideę fugitive beauté.
Obcość, wyobcowanie i inność prototypowych aktorów społecznych w literaturze stanisławowskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Magryś, Roman
Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie w różnych kontekstach życia narodowego problematyki obcości, wyobcowania i inności szeregu aktorów społecznych pojawiających się w literaturze stanisławowskiej. Punkt ciężkości rozważań położony został na prototypowe postacie i utwory, które obrazują główne dylematy ideowe epoki polskiego oświecenia, związane z konfrontacją sarmatyzmu z cywilizacją zachodnioeuropejską. W artykule ujęto zarówno konserwatywne, jak i nowe tendencje kulturowe, wyznaczane przez postawy obyczajowe i polityczne mniej lub bardziej znaczących typów i indywidualności społecznych charakterystycznych dla literatury stanisławowskiej.
Pan Bóg pisze prosto po liniach krzywych. Studia nad twórczością Jana Grzegorczyka
(Uniwersytet Rzeszowski, 2021-06-08) Kumka, Karolina
W rozprawie „Pan Bóg pisze prosto po liniach krzywych”. Studia nad twórczością Jana Grzegorczyka omówiono powieści pisarza z uwzględnieniem przyjętych metodologii: badań kulturowych, komparatystyki i psychoanalizy. Przeprowadzone rozważania pozwoliły zaklasyfikować twórczość Jana Grzegorczyka do nurtu „literatury o kapłanie”, zapoczątkowanego przez literaturę religijną i katolicką. W dysertacji zwrócono uwagę na wątki i motywy pojawiające się we wcześniejszych dziełach, które zostały podjęte przez współczesnego pisarza w jego prozie. Pomocne było zwrócenie uwagi na polonistyczne wykształcenie wybranego twórcy i fakt, że wiele z przywoływanych kontekstów literackich autor pentalogii znał – mógł zatem swobodnie z nich czerpać. Dysertacja skupia się na obrazie nie tylko Kościoła w powieściach pisarza, ale także na przedstawionych przez niego rozmaitych wyzwaniach stojących przed kapłanem, który dla Grzegorczyka pozostaje „zranionym uzdrowicielem” – na to określenie w pracy także zwrócono szczególną uwagę, przedstawiając jego źródło i sposoby prezentacji nie tylko w dziełach omawianego twórcy, ale również w przywoływanych kontekstach: m. in. w powieściach Georgesa Bernanosa, François Mauriaca, Grahama Greene’a, ale i współczesnego polskiego twórcy Macieja Grabskiego.
Pogranicza jako przestrzenie… konfliktów: zło konieczne?
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Stanisz, Marek; Uliasz, Stanisław
Presented article is an introduction to the discussion devoted to literary representations of borderland conflicts. Borderland understood as an imagined sphere of confrontation between various interests and social groups is presented in literature not only as space of peaceful coexistence of diverse communities and varieties but also as the domain of conflict and confrontation of social groups and individuals. It seems that so far the images of borderland conflicts have not been sufficiently reflected in literature studies. This article is an attempt to systematize detailed issues connected with these problems.
Prognostyki w świetle wiary i rozumu. Z religijnych aspektów "Informacyi matematycznej" Wojciecha Bystrzonowskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Raubo, Grzegorz
The article is devoted to criticism of prophecies presented by Wojciech Bystrzonowski, an encyclopaedist and a science popularizer, in his work “Informacyja matematyczna” [“Mathematical Information”] (1743, 1749). The author discusses prophecies of sorcerers, physiognomy, palmistry, prophetic dreams and astrological predictions. He examines the cases of combining magical practices with religious beliefs, which he regards as dangerous signs of spreading superstitions. He also shows that prophecy cannot be compatible with faith and fundamental principles of rational reasoning. Furthermore, he emphasizes that in the critical evaluation of prophecy a Jesuit principle of discernment of spirits can be applied. The issues covered in his work are characteristic of the atmosphere of the intellectual change that took place at the turn of the Baroque and the Enlightenment.
Rola cytatu i krótkiej formy literackiej w procesie popularyzowania literatury za pomocą social mediów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Wiecheć, Karolina; Tenderowicz, Jowita
The article concerns the roles played by quotations and short literary forms in the process of popularizing literature through social media. Its main purpose is to review the most popular websites in Poland and the phenomena related to the subject in the title. The research methods used in the publication are qualitative methods, mainly: critical analysis of text, image and one of the newest methods: autoethnography. The qualitative assessment of this issue is complemented by the quantitative data of the social media, including the number of recipients of the pages, the coverage of the posts and the information provided. The article discusses the history of literature, the origins of literature on the Internet, Explains the issues of social media, and carefully analyzes selected cases of popularizing literary forms on the Internet.
„Romantyczne” podróże Augusta Bielowskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Kawalec, Agnieszka
W drugiej połowie lat 20. oraz w latach 30. XIX wieku Lwów miał coraz więcej do zaoferowania młodym ludziom. Reaktywowany w 1817 r. i dość prężnie rozwijający się uniwersytet przyciągał młodzież galicyjską pragnącą zdobyć wykształcenie akademickie, by w przyszłości zapewnić sobie stabilną egzystencję. I choć wszechnica lwowska, w pełni zgermanizowana, daleka była od krzewienia postaw narodowych, to za sprawą kilku profesorów nieśmiało, ale dość skutecznie rozbudzała głęboko uśpione pragnienia. Pierwsze pisma literackie publikowane przez braci Chłędowskich, teatr lwowski kierowany przez Jana Nepomucena Kamińskiego, twórczość Aleksandra Fredry – wszystko to budowało atmosferę sprzyjającą samokształceniu oraz pierwszym samodzielnym próbom literackim studentów. Wśród nich zaczęli pojawiać się liderzy, którzy potrafili skupić wokół siebie grono przyjaciół i motywować ich do wzmożonej pracy na polu literatury i przeszłości dziejowej. Jednym z takich organizatorów życia literackiego we Lwowie był August Bielowski, wokół którego powstała grupa literacka nazwana po latach „Ziewonią”. Niniejszy tekst poświęcony został początkowemu okresowi działalności literackiej Bielowskiego, który wraz z przyjaciółmi szukał nowych, oryginalnych źródeł literatury narodowej. Dostrzegał je w twórczości ludowej i słowiańskiej. Opisywane w tekście podróże Augusta Bielowskiego po Galicji miały na celu uzasadnić słuszność stawianej tezy. Służyły zebraniu materiału źródłowego (pieśni, opowieści ludowych, wierzeń, zwyczajów przechowujących pielęgnowane przez wieki tradycje, sięgające niekiedy do czasów pogańskich), który służył za kanwę późniejszej twórczości poetów. Opisy podróży oddają atmosferę, charakter i warunki, w jakich się odbywały. Ukazują dziewiczą przyrodę, obfitują w poetyckie opisy krajobrazów, wskazują na niekłamaną fascynację ludowością, odsłaniają również początki formowania się profesjonalnych badań etnograficznych, archeologicznych i historycznych.