Przeglądanie według Temat "intelligentsia"

Aktualnie wyświetlane 1 - 12 z 12

In the circle of the intellectual elites of Galicia and Poland: the value system of Stanisław Tarnowski in the light of posthumous reminiscences and funeral speeches (1873–1917)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Kulecka, Alicja
The aim of the article is to review the issues present in funeral speeches and posthumous reminiscences that constitute a significant aspect of Stanisław Tarnowski’s work. The basis for these considerations were works available in Digital Libraries Federation. The article focuses on the motifs of creating funeral speeches and posthumous reminiscences, factors shaping human life, politics, and modernization. Funeral speeches and posthumous reminiscences were an important source revealing Tarnowski’s political and philosophical views. They served as a source of his reflections and observations based on participation in many events of social, scientific, and political life.
Inteligencja galicyjska na przykładzie rodziny Lepszych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Garbacik, Paweł
Artykuł ma na celu – w krótkim zarysie – przedstawić rodzinę Lepszych jako przykład inteligencji galicyjskiej. Pierwszym przedstawicielem rodu był Gustaw von Läpsh, żyjący w Królestwie Galicji i Lodomerii pod koniec XVIII stulecia. Autor nieco więcej uwagi poświęcił jednak jego synowi – Ignacemu, a za głównych bohaterów uznał jego dalszych potomków: syna – Jana Lepszego oraz dwóch wnuków – Edwarda i Leonarda. Pierwszy był wybitnym malarzem, drugi zaś znanym historykiem sztuki. Ważną rolę w tekście pełnią też Muczkowscy, którzy u progu XX w. byli spowinowaceni z rodziną Lepszych.
Inteligencja w Jarosławiu w okresie autonomii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Hołub, Jacek Marian
Opracowanie Inteligencja w Jarosławiu w okresie autonomii stanowi wypełnienie luki historiografii Jarosławia. Istotnym celem pracy stała się charakterystyka tej części jarosławskiego społeczeństwa (warstwy) od drugiej połowy XIX w. do 1914 r., która – mając odpowiednie wykształcenie – żyła z pracy umysłowej, mogła więc być zaliczana do inteligencji. Grupa ta, w stratyfikacji społecznej, składała się z osób reprezentujących zawody zaufania publicznego – urzędnika, pracownika szkolnictwa, członka korpusu oficerskiego garnizonu jarosławskiego oraz przedstawicieli środowisk twórczych. Praca w końcowej części prezentuje krótkie biogramy jarosławian reprezentujących inteligencję.
Ormiańska Geselligkeit: Jan Bołoz Antoniewicz i sztuka wymowy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Bryl, Mariusz
Tekst stanowi case study dotyczące „sztuki wymowy” jako istotnego elementu życia galicyjskiej inteligencji. Historyk literatury Wilhelm Bruchnalski (1918) twierdził, że umiejętność „wymowy” rozwinęła się szczególnie w Galicji dzięki wzrostowi wolności politycznej. Przejawiało się to wiązaniem „każdej ważniejszej okoliczności charakteru publicznego czy prywatnego z wymową”, która, gdy mówca łączył „cel estetyczny z praktycznym”, przeradzała się w „sztukę wymowy”. Artykuł ma na celu określenie specyficznych cech „sztuki wymowy” Jana Bołoza Antoniewicza, decydujących o wyjątkowości jego praktyki oratorskiej.
Podróże koleją inteligencji galicyjskiej w drugiej połowie XIX wieku we wspomnieniach, pamiętnikach i listach
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Opaliński, Dariusz
Kwestia, którą podejmuję w artykule, nie została szerzej omówiona w innych pracach. Wątki „kolejowe” przedstawiane są jako zagadnienia poboczne, pojawiają się przy okazji referowania innych problemów. W moim przekonaniu zupełnie niesłusznie. Podróż koleją do celu wyjazdu stanowiła w XIX w. element kluczowy całego zamierzenia, i choćby z tego powodu zasługuje na uwagę. Praca składa się z kilku części. W pierwszej omówiłem sieć kolejową zaboru austriackiego i najważniejsze fazy kolejowego otwierania się Galicji na Europę. W kolejnym fragmencie zestawiłem ceny biletów oraz zarobki inteligencji, co pozwoliło nie tylko hipotetycznie, ale bardziej realistycznie ocenić stopień wykorzystania klas pasażerskich przez analizowaną warstwę. W ostatniej próbuję ustalić katalog kolejowych zachowań podróżnych właściwych inteligencji.
Research on the history of Polish intelligentsia during the partition period
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Molik, Witold
The presented text is an attempt to characterize research on the history of the Polish intelligentsia during the period of partitions, conducted since the 1960s within two directions treating the intelligentsia as a socio-professional stratum and as an opinion-forming stratum, exerting a multifaceted influence on the Polish society. This article does not claim to exhaust the extensive topic in either methodological or practical research postulates. First of all, it expresses the author’s position and is an invitation to discuss the future of research, also in the field of social history, on the history of the Polish intelligentsia during the period of partitions, especially in Galicia.
Rola inteligencji w kształtowaniu kultury ekonomicznej w Galicji w drugiej połowie XIX wieku – zarys problematyki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Broński, Krzysztof
Celem szkicu jest próba otwarcia dyskusji nad rolą inteligencji w kształtowaniu kultury ekonomicznej kapitalizmu w Galicji w drugiej połowie XIX w., zwłaszcza w tworzeniu instytucjonalnych uwarunkowań rozwoju gospodarki liberalnej. W niniejszym tekście przez inteligencję rozumie się niejednorodną warstwę społeczną stanowiącą zbiór różnych kategorii zawodowych zajmujących się twórczością kulturalną w szerokim znaczeniu, organizowaniem pracy i współżycia zbiorowego oraz rozwiązywaniem zagadnień praktycznych wymagających wykształcenia specjalistycznego i stosowania wiedzy teoretycznej.
Środowisko inteligencji żydowskiej w Tarnowie w latach 1772–1918 (wybrani przedstawiciele)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Pachowicz, Anna
Celem artykułu jest omówienie kilku szczegółowych zagadnień odnoszących się do inteligencji żydowskiej w Tarnowie, przede wszystkim ukazanie wybranych przedstawicieli (m.in. rabinów, historyków, muzyków, rzeźbiarzy, adwokatów, lekarzy) związanych z miastem w różnych epokach historycznych, a także zwrócenie uwagi na strukturę tej grupy społecznej i na jej znaczenie w środowisku lokalnym. Mimo że społeczność ta była obecna przez wiele wieków w mieście, to w literaturze przedmiotu w większości można odnaleźć publikacje odnoszące się jedynie do ogólnej charakterystyki tej grupy (zwłaszcza w okresie II wojny światowej), a nie do poszczególnych osób tworzących ją w różnych okresach historii.
Studenci i absolwenci wyższych szkół warszawskich z lat 1808–1869 wśród inteligencji galicyjskiej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Szwarc, Andrzej
Pole obserwacji obejmuje uczniów Szkoły Lekarskiej i Szkoły Prawa istniejących w latach 1808–1816, Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1816–1831), półwyższych i wyższych uczelni z lat międzypowstaniowych oraz Szkoły Głównej Warszawskiej (1862–1869). Niektórzy z nich przybywali do Galicji dobrowolnie, inni w związku z prześladowaniami politycznymi w zaborze rosyjskim. Znajdowali pracę na uczelniach, w instytucjach samorządowych lub w sektorze wolnych zawodów. Osiedlanie się tzw. koroniarzy w Galicji nasiliło się po powstaniu styczniowym. Niektórym udało się zrobić kariery lub wykazać się twórczością pisarską czy artystyczną i odegrać istotną rolę nie tylko w życiu nowej małej ojczyzny.
Uroki wielkomiejskiego i prowincjonalnego życia muzycznej rodziny Bursów. Przyczynek do historii galicyjskiej inteligencji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Fink, Kinga
Celem artykułu jest ukazanie wybranych aspektów życia codziennego Bursów, trzypokoleniowej rodziny muzyków, poprzez pryzmat ich powszedniej egzystencji w dużych ośrodkach miejskich (Lwów, Kraków) i małym mieście na prowincji (Rzeszów). W artykule przedstawiono warunki życia, relacje wewnątrzrodzinne, formy spędzania czasu wolnego, kontakty towarzyskie, uczestnictwo w kulturze oraz codzienne obowiązki itp. z uwzględnieniem różnic stylu życia w realiach wielkomiejskich i małomiasteczkowych. Podstawę źródłową opracowania stanowi korespondencja oraz dokumenty zdeponowane głównie w polskich zasobach archiwalnych i bibliotecznych.
Zakopane i Tatry fin de siècle. Jan Kasprowicz – podróże artysty
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Święcicki, Klaudiusz
Artykuł omawia proces kształtowania się zainteresowania Zakopanem i kulturą Podhala w drugiej połowie XIX w. oraz na początku wieku XX. Porusza problem nabywania przez górali narodowej tożsamości. Charakteryzuje środowisko zakopiańskiej elity inteligenckiej i artystycznej. Podejmuje próbę analizy, w jaki sposób fascynacja tatrzańskim krajobrazem oraz góralską kulturą wpłynęła na ukształtowanie się jednego z mitów fundujących nowoczesną, narodową tożsamość. Jednocześnie stara się ukazać, jak artyści oddziaływali na rozwój Zakopanego jako kurortu. Pokazuje także wpływy bohemy artystycznej na przemiany kultury podhalańskich górali. W drugiej części artykułu omówiono związki poety Jana Kasprowicza z Podhalem. Przedstawiono jego peregrynacje do Zakopanego i Poronina. Na wybranym przykładzie z twórczości podjęto próbę analizy fascynacji poety Tatrami i góralską kulturą.
Літературна інтелігенція в часі російської інвазії Галичини 1914–1915 рр.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Швець, Алла
Artykuł analizuje działalność galicyjskiej inteligencji podczas rosyjskiej okupacji Galicji w latach 1914–1915. Zwrócono uwagę na postacie Iwana Franki, Mychajłа Pawłyka, Wasylya Stefanyka, Tymofija Borduliaka, Katrі Hrynewyczowej, Marijki Pidhiryanki, Natalii Kobryńskiej i Kostiantyny Malyckiej. Wydarzenia wojenne, z jednej strony, odcisnęły piętno na losach ukraińskich osób publicznych, pisarzy i duchownych, którzy od początku wojny byli poddawani represjom politycznym. Z drugiej strony, warunki reżimu okupacyjnego doprowadziły do zrywu narodowego wśród inteligencji, procesów konsolidacyjnych, promowania efektywnej współpracy, wzajemnego wsparcia i tworzenia ukraińskich ośrodków na wygnaniu lub w obozach internowania.