Przeglądanie według Temat "historiografia"

Aktualnie wyświetlane 1 - 13 z 13

Elements of the ancient world in the chronicles by Cosmas of Prague and Gallus Anonymus
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Chmielewska, Katarzyna
The article shows the way in which two medieval chroniclers: Gallus Anonymous and Cosmas of Prague include elements of ancient world into their narrations. Both Chronica Boemorum by Cosmas and Gallus’ Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum refer to the Bible and ancient pagan literature. The author of the article presents similarities and differences of this method of the use of predecessors’ heritage. One of similarities is the natural and unconstrained style which both writers used to imagine the ancient world. The most important difference is the fact that Cosmas refers to antiquity more frequently and widely that Gallus. The author also underlines that the Prague canon was closer to another chronicler of Polish history – Wincenty Kadłubek – in his approach to threads and motives of antiquity.
„Historia i Nauka o Konstytucji” (1953–1957) – egzemplifikacja czasu historycznego. Aspekty polityczne, metodologiczne i edukacyjne
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Wójcik-Łagan, Hanna
Periodyk dla nauczycieli historii: „Historia i Nauka o Konstytucji” (1953–1957) jest interesującym źródłem historycznym wyjaśniającym, na czym polegały związki nauki historycznej z historią szkolną w czasie tzw. „nowego początku”, tzn. wdrażania, a potem utrwalania w badaniach i nauczaniu historiograficznych i historiozoficznych założeń marksizmu. Dwumiesięcznik miał niebagatelny wpływ na stopień „zaszczepienia” na gruncie szkolnym idei marksistowskiej, był dysponentem dyrektyw teoretycznych z ambicją oddziaływania na praktykę szkolną. Czasopismo stanowiło narzędzie propagandowe wykorzystywane w celu kształtowania określonych poglądów, postaw zbiorowości lub jednostki, podlegających manipulacji intelektualnej i emocjonalnej. Stanowi kopalnię wiedzy o dorobku polskiej powojennej historiografii z lat 50. XX w., wyjaśnia postawy metodologiczne inspirowane marksizmem, przybliża wyznaczniki socjalistycznego modelu historii szkolnej, w jego warstwie merytorycznej i ideologicznej, ale także dydaktycznej i wychowawczej.
Jana Ponętowskiego wierszowana relacja o unii lubelskiej i sejmie 1569 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Kroczak, Jerzy
The union between Kingdom of Poland and Grand Duchy of Lithuania, a legal act with permanent and historically important effects, was signed in Lublin in 1569. Jan Ponętowski (a nobleman, probably a witness of the events) wrote a poetic report on the event entitled “Krótki rzeczy polskich sejmowych pamięci godnych komentarz (Short Commentary on Memorable Polish Parliamentary Matters)”, printed in Cracow in 1569. The paper touches upon what Ponętowski says about the Union and other events in Lublin during the parliament: diplomatic missions, judgments, topics of talks and news from other lands. It also tries to explain why the Union of Lublin (the most important achievement of the parliament) was only marginally described by the author; and also why he only laconically reported the solemn feudal homage of Albert Frederick, the Duke of Prussia, to the Polish king Sigismund II Augustus. The paper compares Ponętowski’s book with old-Polish historiographical descriptions of these matters.
Morowe powietrze w perspektywie uniwersalnej: Kronika, to jest historyja świata (1564) Marcina Bielskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Śnieżko, Dariusz
The article deals with the informations of pestilences in Chronicle that is the History of the Whole World (1564) by Marcin Bielski. The following issues have been taken under examination: ranges of pestilences, their causes, the ways of therapy, metaphors of infections, narrative forms of records and their modalities.
Niecodzienna codzienność. Galicja i życie codzienne jej mieszkańców w badaniach historycznych po 2010 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Kozak, Szczepan
Artykuł przedstawia zagadnienia dotyczące definiowania zakresu życia codziennego jako przedmiotu badań oraz jego realizacji w odniesieniu do Galicji. Obok przeglądu głównych współczesnych stanowisk historiograficznych autor prezentuje najważniejsze publikacje, jakie ukazały się po 2010 r. i dotyczyły różnych wymiarów codzienności galicyjskiej. Dorobek ten nie jest niestety obszerny, czego przyczyny tkwią zarówno w zróżnicowanym pojmowaniu codzienności, jak i innych trudnościach metodologicznych. Problemy te w powiązaniu ze złożoną bazą źródłową sprawiają, że życie codzienne w Galicji jako temat badawczy traci na popularności i jest wyprzedzany przez inne nurty historiograficzne.
O potrzebie badań lokalnych pogranicza na przykładzie Babimojszczyzny w XX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Zielińska, Katarzyna
Celem opracowania jest próba odniesienia się do historiografii niewielkiego mikroregionu na styku dzisiejszych województw: lubuskiego i wielkopolskiego, który określany jest jako „Babimojszczyzna”. Perspektywa czasowa odnosząca się do wydarzeń I wojny światowej, sporów polsko-niemieckich, a także zmian w Polsce i Niemczech po 1989 r. wymaga poszukiwania nowego podejścia do narracji historycznych. Dotychczasowa historiografia tego złożonego pod względem stosunków polsko-niemieckich w I poł. XX w. mikroregionu nie wypracowała nowych ujęć. Problemem jest także brak realnych efektów w obrębie modeli badawczych wobec narracji polskich i niemieckich ostatnich trzydziestu lat. Omawiany region może stanowić zarazem ciekawy przykład dla innych podobnych obszarów historycznych.
Obraz Żydów w polskiej myśli historycznej okresu II Rzeczypospolitej Syntezy, parasyntezy i podręczniki dziejów ojczystych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2022-12-20) Szeloch, Ewa
Celem niniejszej rozprawy jest ukazanie wielowymiarowego obrazu Żydów zaprezentowanego w polskiej myśli historycznej lat 1918-1939. Głównym przedmiotem badań stały się syntezy, parasyntezy oraz podręczniki dziejów ojczystych, które wyszły spod pióra historyków polskich. Cezurę czasową rozprawy doktorskiej wyznacza z jednej strony odzyskanie przez Polskę niepodległości, a z drugiej - wybuch II wojny światowej. Konstrukcja pracy oparta została na układzie chronologiczno-problemowym. Wyjątek stanowi część poświęcona podręcznikom szkolnym w latach 30-tych XX wieku. Ze względu na występujące wówczas jednolite wzorce wychowawcze. W pierwszym rozdziale ukazałam obraz Żydów w syntezach, parasyntezach oraz podręcznikach szkolnych lat 1900-1914. W drugim z kolei przeanalizowałam syntezy i parasyntezy lat 1918-1939. Podzieliłam go na dwa podrozdziały. W pierwszej kolejności analizie poddane zostały opracowania ogólne i opracowania dziejów politycznych. Następnie w podrozdziale drugim omówiłam prace parasyntetyczne. Zaliczyłam do nich publikacje specjalistyczne, odnoszące się do poszczególnych dziedzin historii. W trzecim rozdziale rozprawy omówiłam podręczniki historii ojczystej, które obowiązywały w okresie międzywojennym. W ramach tego rozdziału dokonałam podziału na prace opublikowane do reformy jędrzejewiczowskiej oraz te, które ukazały się w latach 1932-1939.
Patientia et misericordia, poena et signum. The picture of a diseased person and the disease in Mediaeval narrative sources
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Chmielewska, Katarzyna
The article presents the manner of showing disease and the suffering of a person by Mediaeval narrative sources. The basis for the article are various national chronicles, monastic historiography and hagiography written in the Middle Ages. The analysed works are the lives of Saint Kinga of Poland, Anne of Bohemia, Salomea of Poland and Saint Francis of Assisi, three monastic chronicles written by canons regulars in the monasteries in Kłodzko, Żagań and Wrocław, and chronicles describing the Polish history by Gallus Anonymous, Jan Długosz and Jan of Czarnków. The author describes the attitude of the society towards the ill person and the attitude of the ill towards their suffering. The article presents also the description of disease and the attempt (or the lack of attempt) to provide medical causes of the illnesses. The indication of pathogenesis of the disease is very rare in the medieval narrative sources. The authors of these works often appeal to God in this matter, they look for an explanation in the Lord’s wrath or divine providence. The author of the article shows the differences in presenting the disease in the sources given in the article depending on the kind of works and its purposes.
Rozszerzenie faktu historycznego w literaturze kontrfaktycznej i jego wartości dydaktyczne
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12) Saja, Krystian
Jednym z głównych celów historii kontrfaktycznych jest pełniejsze odczytywanie złożonych procesów dziejowych. Z pomocą literatury kontrfaktycznej budowany jest pełniejszy obraz przeszłości, a dopełnienie wiedzy o dziejach bieżących następuje za sprawą zrozumienia możliwych alternatyw. Przestrzeń historii alternatywnych buduje „nowe fakty”, ukazując wizje ich istnienia w procesie dziejowym. Innymi słowy, fakt historyczny, traktowany jako punkt przełamania, stanowi moment zwrotny w historii, w którym za sprawą literatury kontrfaktycznej realizuje się odmienny scenariusz dziejów. Historyk jest zobowiązany połączyć szereg faktów w ciąg przyczynowo-skutkowy, zespolony jednością wewnętrznej konieczności. Autor historii alternatywnej stwarza świat nowy, odrealniony, a jednocześnie prawdziwy, logiczny, mający początek w fakcie historycznym, zaś koniec osadzony w fikcji lub spekulacji, z konkluzją: „tak mogło być naprawdę”. Tak rozumiane historie alternatywne otwierają nowe możliwości w zakresie dydaktyki. Narracja historyczna osadzona w ramach powieści staje się atrakcyjniejszą formą przekazu dla młodego pokolenia. Ukazanie alternatywnych wariantów dziejowych poszerza nie tylko przestrzeń wyobraźni, ale przede wszystkim abstrakcyjnego i logicznego myślenia, z poszanowaniem historii.
Sprawa bombardowania KL Auschwitz w świetle wybranych opracowań
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Cuber-Strutyńska, Ewa
Pośród wielu zagadnień dotyczących złożonej historii KL Auschwitz stale powraca pytanie, dlaczego rządy Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii odrzuciły apele żydowskich organizacji z całego świata oraz polskiego rządu w Londynie o zbombardowanie komór gazowych, krematoriów oraz szlaków kolejowych wiodących do obozu koncentracyjnego. Kwestie te zyskały wymiar nie tylko historyczny, ale również moralny, symbolizujący reakcję aliantów na tragiczną sytuację Żydów podczas II wojny światowej. Dyskusja nad możliwością i efektywnością przeprowadzenia takiego nalotu toczy się przede wszystkim w środowisku angielskich i amerykańskich badaczy. Za sprawą dwóch z nich – Martina Gilberta i Davida S. Wymana kwestia dotycząca bombardowania KL Auschwitz przestała być traktowana jako zagadnienie z kręgu historii alternatywnej i na stałe zagościła w historiografii dotyczącej Holokaustu. W artykule scharakteryzowano wybrane publikacje i konkluzje czołowych znawców tematu (w tym Martina Gilberta, Davida S. Wymana) i zestawiono je z opiniami i argumentacją innych publicystów. Ich badania koncentrowały się przede wszystkim na określeniu zakresu wiedzy aliantów na temat eksterminacyjnej polityki nazistów, możliwości technicznych przeprowadzenia operacji bombardowania śmiercionośnych instalacji KL Auschwitz, efektywności oraz potencjalnych skutków takiego nalotu. Zaprezentowana w artykule kompilacja wyników badań historyków i publicystów izraelskich i anglosaskich pokazała, że sprawa zbombardowania KL Auschwitz budzi nadal wiele emocji i sporów, rzadko prowadząc do konsensusu.
Галицькa регіоналістика на сторінках часопису „Kwartalnik Historyczny” (1887–1914)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Лазурко, Лідія
Artykuł został poświęcony badaniom regionalnym na łamach „Kwartalnika Historycznego” przełomu XIX/XX w. Autorka ukazuje wkład uczonych skupionych wokół Towarzystwa Historycznego we Lwowie w rozwój regionalistyki w Galicji. Wskazuje na preferencje badawcze poszczególnych historyków, określa i wartościuje ich cele oraz metody pracy.
Між позитивізмом та класичним історизмом: історичні погляди Ксаверія Ліске
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015) Глушик, Ірина
Ksawery Liske (1838–1891), badacz dziejów XVI w., wydawca źródeł, organizator życia naukowego we Lwowie i wychowawca kolejnych pokoleń badaczy, dał się poznać jako propagator osiągnięć niemieckiej nauki historycznej. Studia we Wrocławiu, Berlinie i Lipsku uczyniły z niego znawcę zasad krytycznej historiografii, które umiejętnie zaszczepiał na Uniwersytecie Lwowskim. Dorobek naukowy Liskego wyróżnia konstruowanie szerokiego tła historycznego, dobra znajomość literatury przedmiotu i oryginalność wniosków opartych na gruntownych badaniach źródłowych. Na podstawie analizy dorobku naukowego Liskego, tj. rozpraw monograficznych, recenzji, przedmów do publikacji źródłowych oraz udziału w toczonych dyskusjach naukowych, można wnioskować, że jego zapatrywania teoretyczne na historię i sposób postrzegania procesu dziejowego wpisują go w nurt klasycznego historyzmu jako modelu badawczego.
Постать Вільгельма фон Габсбурга (Василя Вишиваного) у спогадах і історичних дослідженнях XX – поч. XXI ст.
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Лазурко, Лідія
W artykule przedstawiono, jak rozwijała się i nabrała charakteru legendy historia austriackiego arcyksięcia Wilhelma von Habsburga, znanego jako pułkownik Wasyl Wyszywany, który zdecydował się zmienić własną tożsamość narodową i wybrał wizerunek bojownika o wolność Ukrainy. Ukazano, w jaki sposób ewoluował obraz samego bohatera: od poznania okoliczności zmiany tożsamości narodowej do badania motywów tego kroku. Na podstawie źródeł pochodzenia osobistego i materiałów historiograficznych powstałych w XX w. pokazano, w jaki sposób konstruowano historiograficzny wizerunek tej postaci.