Przeglądanie według Temat "hermeneutyka"

Aktualnie wyświetlane 1 - 7 z 7

Czy filozofia i filozofowie są jeszcze komukolwiek potrzebni?
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2015) Zachariasz, Andrzej L.
Тезис о конце философии актуален. Эта позиция провозглашается в атмосфере прагматизации культуры и усиления убеждения о непригодности философского знания. Кажется, что в мире человека стали преобладать техническое мышление и практическое потребительское, а также религиозное мышление. Исламский религиозный фундаментализм расширяет свое влияние. В прагматизации участвует сама философская мысль. Она же формулирует отказ от метафизики и эпистемологии, отказ от философии первых принципов, ради герменевтики или философии обыденности. Она также предлагает заменить философию поэзией или точными науками (когнитивистикой, науками об общении). Философию вытесняют из образовательных программ не только средних школ, но и ВУЗ-ов. В такой ситуации вопрос о том, нужны ли еще кому-либо философия и философы, выглядит особенно целесообразным.
Interpretacjonizm w nauce o polityce. Stanowisko Charlesa Taylora na tle współczesnych debat o tożsamości politologii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Kassner, Maciej
Artykuł jest głosem w dyskusji o tożsamości naukowej politologii. Odwołując się do poglądów Charlesa Taylora, autor opowiada się za interpretacyjnym modelem nauki o polityce. Interpretacjoniści utrzymują, że (1) praktyki i instytucje polityczne są konstytuowane przez intersubiektywnie podzielane znaczenia; (2) nie można przeprowadzić ścisłego rozróżnienia między teorią empiryczną a teorią normatywną, gdyż każda nietrywialna teoria politologiczna wykazuje określone nachylenie wartościujące. Zdaniem autora interpretacjonizm lepiej niż pozytywizm wyjaśnia praktykę badawczą w obrębie nauk politycznych i otwiera interesujące horyzonty na przyszłość.
Literatura. Nieszczęśliwy polonista i płynna nowoczesność
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Kalandyk, Mariusz
The main thesis of the article is the conviction that the efficiency of Polish teachers’ influence on their students depends on several factors, including the following: restoring the readers’ commitment by making literature classes more attractive, enriching teaching styles during Polish classes, introducing new theoretical literary ideas into the school practice and creating a dictionary of intersemiotic poetics. The author presents the state of readership in Poland as a starting point for finding the reasons for the crisis of Polish teaching at school. Moreover, he shows various social, cultural and civilisational contexts which have changed the position of the Polish language classes in the hierarchy of importance of school subjects. However, the main issue here is the problem of the effective use of various theoretical literary interpretations in order to increase the attractiveness of reading the books from the obligatory reading list, as well as other cultural texts. It seems particularly relevant to convince teachers of the importance of their theoretical and methodological competences, allowing for the new styles of reading in the pedagogical practice. The article outlines selected directions of research and their possible pedagogical applicability. It also emphasises that in the “No Reading Age” it is essential to look for the forms which may facilitate the comprehension of belles-lettres and create a universal language of terms to describe the nature of numerous artistic phenomena (prose, poetry, films, paintings, etc.). Moreover, the article presents the advantages of new core curriculum, in which textocentrism becomes the main didactic directive.
Nihilizm jako literackie pogranicze oraz pole napięć aksjologicznych i estetycznych na przykładzie twórczości Jarosława Marka Rymkiewicza. Próba rozpoznania
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kalandyk, Mariusz
The subject is an attempt to describe the evolution of the term „nihilism” in philosophy (hermeneutics) at the turn of centuries and the description of how this evolution influenced the ways of analyzing literary phenomena. The author wants to present judgements which revalue the approach to this way of thinking deeply rooted in culture. Nihilism in presented approaches appears to be a world view and esthetic phenomenon opening new field of interpretation of poetic and prose texts. The exemplary literary material displaying the possibilities of different interpretations of an artistic text, both an essay and a poem is the output of Jarosław Marek Rymkiewicz.
Otto Piene, Bronze and Gold III, 1959
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2009-12) Brötje, Michael
Przedstawiona analiza abstrakcyjnego dzieła, wymienionego w tytule, pokazuje, w jaki sposób w pracy, pozornie estetycznej i nakierowanej jedynie na wywołanie u widza doznania przyjemności, kryje się potencja przemawiania do najgłębszej, egzystencjalnej w rozumieniu Jaspersowskim, istoty człowieka. Analiza zawiera opis jakości wizualnych dzieła, które odnoszą się, z jednej strony, do płaszczyzny obrazu, z drugiej – do widza, przyjmującego przed obrazem pozycję wertykalną. W opis tychże jakości, konstytuujących się w duchowym, odnoszącym się nie do psyche, lecz do duszy (Seele), doświadczeniu dzieła, włączone zostają pojęcia Tremendum i Fascinosum, które pozwalają autorowi ująć dwoistą naturę ludzkiego doświadczenia sacrum.
Problem naturalizmu w filozofii Charlesa Taylora
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-07-10) Nowicki, Paweł
W niniejszej pracy starałem się pracy przedstawić koncepcję naturalizmu zawartą w poglądach Ch. Taylora wraz krytyką, jakiej autor poddaje owo stanowisko. Wskazałem czym jest naturalizm, jak Taylor rozumie owo stanowisko oraz zarzuty jakie formułuje pod jego adresem. Stwierdziłem, że autor dąży do wykazania niedostatków naturalizmu, zarówno jako koncepcji metodologicznej, jak i w zakresie szeroko rozumianej refleksji nad fenomenem bytu ludzkiego. Oczywiście byłoby bowiem nieporozumieniem, by w rozważaniach nad naturą ludzką całkowicie pominąć aspekt ilościowy, utylitarny, czy oczywiste biologiczne determinacje wynikające z przyrodniczej konstytucji gatunku homo sapiens. We wszystkich aspektach, jakie ukazałem w kolejnych rozdziałach, naturalistyczna interpretacja najlepiej wyrażająca się w formule: „człowiek nie jest niczym więcej, niż”, przedstawia się jako błędna o tyle, o ile pretenduje do wyłączności – do roli wiodącego i wyczerpującego sposobu wyjaśniania sensów kultury, historii, sztuki i wszystkich przejawów ludzkiej aktywności znaczącej. Dyrektywa metodologiczna nakazująca objaśnianie wytworów ludzkiej kultury tak, jak gdyby przynależały one do przedmiotu badań nauk przyrodniczych jest, w świetle argumentów Taylora, całkowicie nie do przyjęcia. Wskazałem na obecny w myśli Taylora istotny wpływ filozofii hermeneutycznej Heideggera i Gadamera traktowanej jako daleka kontynuacja kantowskiego transcendentalizmu. Przy pewnej interpretacji to transcendentalizm a nie spirytualizm jest istotnym przeciwieństwem naturalizmu. Dynamika narracji, dialogu, kształtowania się tożsamości, następują według schematu koła hermeneutycznego, gdzie dana treść nigdy nie jest dana z góry jak bita moneta, lecz ustanawia się procesie własnego stawania się. Przy okazji analizy fragmentów Źródeł podmiotowości wskazałem augustiański zwrot ku wnętrzu, który w myśli Kartezjusza zaowocował poszukiwaniem pewności na drodze subiektywnej analizy cogito. Paradoksalnie, droga do uzyskania pewności o tym, co zewnętrzne prowadziła przez wnętrze i w ten sposób ukształtował się dwuczłonowy model podmiotu i przedmiotu. Tak narodził się fundamentalny dla naturalizmu model niezaangażowanego obserwatora – ja, które dążąc do własnej wiarygodności, musi oczyścić się z wszelkich subiektywnych wtrętów, zarazem odnosząc się do przedmiotu, uczynić z niego „sterylny preparat” wyodrębniony z kontekstu odziaływań nieistotnych z punktu widzenia organizacji eksperymentu. Tak ja zyskiwało pewność w sobie samym, a wiarygodność przedmiotu w założeniu możliwej idealizacji – czystości warunków eksperymentu. W rozdziale poświęconym filozofii Locke’a pokazałem genezę pojęcia podmiotu punktowego (punctual self), który sam dla siebie może być przedmiotem poznania na równi z innymi przedmiotami. Posiada uprzywilejowany dostęp do samego siebie, jednak nie zmienia to zasadniczo pozycji „obserwatora i obserwowanego”. Self niczym król w sali audiencyjnej przyjmuje idee powstające drogą pobudzeń zmysłowych. W ten sposób rodzi się koncepcja umysłu jako zbioru informacji. W rozdziale poświęconym perspektywom neuronauki analizowałem konsekwencje naturalistycznego pojęcia jaźni w kontekście najnowszych wytworów informatyki i robotyki oraz prób sztucznego wygenerowania świadomości. Zdaniem antynaturalistów sztucznej umysłu nie ma i być nie może, natomiast tzw. sztuczna inteligencja manifestuje się już na poziomie kieszonkowego kalkulatora i nie inspiruje do poważniejszych filozoficznych dociekań. Obiekt wyposażony w ową sztuczną inteligencję może niekiedy wykazywać wysoką sprawność (np. lepiej od człowieka grać w szachy), mimo to nigdy nie zasłuży na miano istoty obdarzonej świadomością. Jak zostało powiedziane w powyższych rozdziałach mojej rozprawy, człowiek jest istotą autonarracyjną, samointerpretującą się, ustalającą swoją tożsamość w samoopisie rozgrywającym się w sieciach rozmowy ze znaczącymi innymi (significant others). Te cechy mają dla człowieka charakter konstytutywny, nie zaś sprawność rachowania, segregowania czy imitowania, które są osiągalne dla coraz doskonalszych maszyn. Starałem się również opisać rolę, jaką w kształtowaniu się świadomości nowoczesnej odegrał, zdaniem Taylora, protestantyzm. Odczarowanie świata, jakim w ostateczności zaowocowały późnośredniowieczny nominalizm i woluntaryzm teologiczny miało istotny wpływ na upowszechnienie się mechanistycznego modelu fizycznego uniwersum. Było to jedną z przesłanek protestanckiej pochwały życia zwyczajnego. Rozdział poświęcony dyskusji z ekonomicznym redukcjonizmem dotyczył przede wszystkim podkreśleniu wzajemnego charakteru odziaływań między kulturą a warunkami ekonomicznymi, w jakich się ona rozwija. Naturalizm polega na absolutyzowaniu czynnika ekonomicznego – na przyjmowaniu tezy ekonomicznego redukcjonizmu. Taylor przeciwstawia się jednokierunkowemu ujmowaniu relacji między tym, co „duchowe” i tym, co „materialne” i przypisywaniu wyłącznej roli czynnikom o charakterze ekonomicznym. Rozdział, w którym skupiam uwagę na koncepcji osoby miał ukazać antynaturalistyczne ujęcie zagadnienia ludzkiego bytu osobowego. Zdaniem Taylora, bycie osobą nie polega wyłącznie na zdolności działania w przestrzeni fizycznej, lecz przede wszystkim na rozumieniu i interpretacji sensów oraz dokonywaniu ocen i wyborów moralnych. W perspektywie rozważań Taylora, osobowość to przede wszystkim zdolność samointerpretacji, rozpoznawania wartości i autonarracyjne uczestnictwo dialogicznej zbiorowości, w sieciach rozmowy z tzw. znaczącymi innymi. Proponowana przez Taylora teoria znaczenia, zaprezentowana w kolejnym rozdziale zakłada pierwotny charakter inwokacji w przeciwieństwie do powszechnie, przyjmowanej koncepcji reprezentacji. Według tej ostatniej nazwanie jest rodzajem etykietowania. Jednak Taylor wskazuje na prymarny charakter inwokacji. Aby kogoś nazwać, trzeba go najpierw rozpoznać, zauważyć. Z kolei rozpoznanie zakłada dostrzeżenie wartości. Bycie niezauważonym oznacza brak uznania. Zawołanie po imieniu może być jak wywołanie z niebytu. Przywoływanie jest zawsze wstępną akceptacją obecności kogoś lub czegoś. Można w tym zauważyć podobieństwo z Heideggerowskim aletetycznym pojęciem prawdziwości, które poniekąd jest konstatacją obecności, jaka wyprzedza pytanie o pewność. Aby nadać znaczenie, nazwać po imieniu, musimy już wstępnie akceptować obecność tego, co nazywane. Musi zatem już uprzednio istnieć wspólny horyzont, w obrębie którego znajdują się ten, kto nazywa i to, co jest nazwane. Ważne dla Taylora antynaturalistycznej koncepcji człowieka są jego refleksje dotyczące sztuki. W końcowych rozdziałach starałem się pokazać, znaczenie jakie zdaniem autora posiadało zapoczątkowane przez romantyków postrzeganie artysty jako wzorcowego nosiciela i twórcy najwyższych wartości kultury. Obok deizmu i naturalizmu Taylor wskazuje na ekspresywizm jako na trzecią najważniejszą formację duchową nowoczesności manifestującą się w sztuce. Artysta stał się wzorem człowieka autentycznego. Artysta wyłania z siebie nieznany projekt rzeczywistości i posługuje się przy tym subtelniejszym językiem, niejako dana mu jest moc nazywania rzeczy na nowo i kreacji nowych światów. Jest jak będzie powiedziane, bijącym źródłem sensu, w opozycji do odbiorców gotowych znaczeń.
Sztuka – przeżycie – analiza. O pewnym aspekcie teorii Michaela Brötjego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2009-12) Bryl, Mariusz
Michael Brötje, twórca nowej, egzystencjalno-hermeneutycznej perspektywy badawczej w historii sztuki, ma w swoim dorobku wiele analiz dzieł sztuki dawnej o tradycyjnej ikonografii religijnej. Publikowana w niniejszym numerze analiza dzieła Ottona Pienego należy natomiast do nielicznej grupy Brötjowskich analiz dzieł sztuki abstrakcyjnej. W jednym z kluczowych momentów analizy pojawiają się znane pojęcia Tremendum i Fascinosum, za pomocą których przed niemal stu laty Rudolf Otto ujął dwoistą naturę ludzkiego doświadczenia sacrum: jako czegoś groźnego i pociągającego zarazem. Niniejszy tekst ma na celu zapoznanie czytelnika z koncepcją Brötjego i dostarczenie tym samym kontekstu rozumienia wspomnianej analizy dzieła Pienego. Teoria Brötjego zakorzenia ludzkie obcowanie ze sztuką w duszy [Seele] człowieka: tylko bowiem w tym wymiarze – duchowym [seelisch], a nie psychicznym czy intelektualnym – możliwa jest realizacja naszej dyspozycji istotowej, możliwe jest transcendowanie ku temu, co warunkujące, możliwa jest projekcja Absolutu w płaszczyznę-medium dzieła. Proces ten w duchowym [seelisch] przeżyciu Ja jest co prawda nieuświadamiany, tym niemniej ma całkiem realną podstawę w logice oglądowej dzieła. I to właśnie tę logikę mają za zadanie uchwycić analizy Brötjego. W takim kontekście należy widzieć analizę dzieła Pienego, w toku której stopniowa, ale konsekwentna rekonstrukcja „logiki oglądowej” doprowadziła do pojawienia się na powierzchni dyskursu kategorii Rudolfa Otto: Tremendum i Fascinosum używane są jednak jedynie jako pojęcia-wskazówki, które – poprzez odwołanie się do wspólnej autorowi analizy i jej czytelnikom erudycji – wyznaczają obszar refleksji, równoległy wobec uprzedniego „w pełni ważnego oglądowego rozpoznania” sensu dzieła.