Przeglądanie według Temat "filozofia polska"

Aktualnie wyświetlane 1 - 7 z 7

Galician neomessianism
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Gawor, Leszek
The article presents the idea of neomessianism, created in the circles of Polish intelligentsia at the end of the 19th century in Galicia – a part of the Polish territory that was subsequently annexed by the Austro-Hungarian Empire. Galician neomessianism referred to the messianic philosophy of Polish Romantics: A. Mickiewicz, J. Słowacki, J.M. Hoene-Wroński and A. Cieszkowski, simultaneously transforming the themes of Romantic messianism, adapting them to the sociopolitical realities of Poland enslaved until 1918 and rebuilt in the interwar period. The article discusses the views of S. Buszczyński, S. Szczepanowski, W. Dzieduszycki, K. Odrzywolski, A. Boleski, A. Gorski, A. Chołoniewski, W. Lutosławski and J. Braun. It also includes reflections on the specificity of Galician neomessianism and its difference in comparison with Romantic messianism.
Ksiądz Augustyn Jakubisiak – postać niezwykła. Tłumaczenie wspomnień José-Marie Boucheta wraz z komentarzem
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Krzych, Bartłomiej K.
Polska myśl filozoficzna na emigracji z czasów dwudziestolecia międzywojennego nadal nie jest w pełni przebadana. Wielu myślicieli pozostaje zapomnianych lub z różnych względów pominiętych w prowadzonych aktualnie badaniach. Do niedawna było tak również z postacią ks. Augustyna Jakubisiaka (1884–1945), polskiego kapłana pracującego i działającego większą część życia we Francji, zwłaszcza w Paryżu, gdzie związał się na stałe z Towarzystwem Historyczno-Literackim i Biblioteką Polską. Mimo to Jakubisiak utrzymywał kontakty z polskim środowiskiem akademickim, co objawiło się zwłaszcza w głośnej polemice z Janem Łukasiewiczem. Studia na paryskich uczelniach pozwoliły Jakubisiakowi wejść do grona bywalców francuskiego intelektualnego salonu, do którego należeli m.in. Henri Bergson, Emmanuel Mounier czy Jacques Maritain. Jedną z osób, która poznała w ten sposób Jakubisiaka i pozostawiła poświęcone mu wspomnienia, był José-Marie Bouchet, francuski pisarz, nauczyciel, podróżnik, historyk i muzyk – człowiek renesansu. Bouchet w 1968 r. został czynnym członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, gdzie – od śmierci Jakubisiaka – w archiwach znajduje się spuścizna pozostała po polskim myślicielu. Tekst stanowi tłumaczenie wspomnień Boucheta poświęconych Jakubisiakowi wraz ze stosownym wprowadzeniem, komentarzem i uwagami, które dopełnia materiał zdjęciowy ilustrujący m.in. słowa francuskiego intelektualisty. Bouchet dzieli swoje wspomnienia na dwie części: biograficzną i teoretyczną. W pierwszej opisuje swoje spotkania z Jakubisiakiem oraz podaje mniej znane szczegóły z jego życia, wskazuje też na znaczenie jego działalności społecznej i wydawniczej. W drugiej zaś odwołuje się do najważniejszych koncepcji filozoficznych i teologicznych Jakubisiaka (krytyka determinizmu i indeterminizmu, koncepcja autodeterminizmu i miejsca integralnego) oraz okrasza je ustępami z pism polskiego kapłana lub jego przyjaciół. Bouchet zwraca szczególną uwagę na uznanie przez Jakubisiaka ogromnej wartości jednostki ludzkiej, co zakorzenione jest w Objawieniu chrześcijańskim. Francuz przeciwstawia myśl Jakubisiaka współczesnemu skrajnemu indywidualizmowi i relatywizmowi, porównując przy tym polskiego myśliciela do znanego niemieckiego teologa Romano Guardiniego.
Loving Galicia. The views and life of Stanislaw Garfein-Garski
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Kojkoł, Jerzy
This article presents the life and elements of the work of S. Garfain-Garski. One of the first Polish philosophers to recognise the peculiarities of the humanities. Thus, he appreciated the role of culture in the development of social reality and, at the same time, noticed its crisis and decline. He recognised that higher culture is a remedy for the crisis of modern civilisation. He made insightful and accurate analyses of the works by I. Kant, L. Feuerbach and F. Nietzsche.
Ludwika Gumplowicza społeczno-filozoficzne myślenie o religii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Kojkoł, Jerzy
W artykule dokonano interpretacji twórczości Ludwika Gumplowicza, udokumentowano, że słusznie jest on uznawany za jednego z klasyków teorii konfliktu. W swoich pracach podkreślał autonomię społecznej warstwy bytu. Uznawał, że zjawiska tego typu posiadają cechy swoiste i mogą być zrozumiałe tylko w kontekście przyczyn społecznych. Autor artykułu zauważa, że poglądy L. Gumplowicza były proweniencji naturalistycznej, choć socjolog określał je mianem monistycznych. W tym kontekście analizie zostały poddane poglądy L. Gumplowicza na religię. Autor artykułu formułuje tezę, że religia jest dla galicyjskiego socjologa następstwem myśli ludzkiej, czyli koniecznym wytworem jego konstrukcji psychofizycznej i społecznej. Sądził, że człowiek posiada zdolność do wierzenia. W niektórych swych poglądach był radykalny, w innych wątpiący i umiarkowany. Kategorie, którymi się posługiwał w interpretacji rozwoju bytu społecznego – raczej nieświadomie – sakralizował.
Tadeusz Czeżowski – obszary filozofowania
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Słomski, Wojciech
Artykuł przedstawia poglądy Tadeusza Czeżowskiego, który był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Sformułował szereg reguł określających sposób postępowania w nauce. Najważniejszym wnioskiem jest stwierdzenie, że także teorie metafizyczne mają określoną strukturę logiczną, czyli są interpretacjami logiki, nic zatem nie stoi na przeszkodzie, by również metafizykę uznać za dziedzinę nauki. Według Czeżowskiego istnieją dwa rodzaje teorii etycznych: etyka empiryczna oraz etyka dedukcyjna. Czeżowski jednak nie podjął próby stworzenia własnego systemu etycznego.
Upiór polskości. Galicja w życiu i myśli Stanisława Brzozowskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Bohun, Michał
Artykuł przedstawia idee Stanisława Brzozowskiego (1878–1911) dotyczące problemu Galicji w jego filozofii dziejów i myśli społecznej ze szczególnym uwzględnieniem problemu polskiej tożsamości narodowej. Pod pewnymi względami uwagi Brzozowskiego dotyczące historycznej i współczesnej Galicji stanowią negatyw jego „idei polskiej”, tzn. wizji misji narodu polskiego w dziejach powszechnych. Artykuł ukazuje galicyjski epizod w życiu myśliciela (1905–1911), jego głębokie związki z galicyjską kulturą i życiem politycznym, a także – co ważne – krąg jego galicyjskich znajomych i przyjaciół. Autor artykułu twierdzi, że był to najważniejszy okres w krótkim życiu pisarza zarówno pod względem ideowym, jak i losów prywatnych. W drugiej części ukazane są niektóre idee i koncepcje Brzozowskiego: (1) koncepcja Galicji jako kraju pozorów; (2) krytyka galicyjskiej filozofii, instytucji akademickich i życia kulturalnego; (3) ironiczna wizja Galicji jako krainy śmierci i centrum pogrzebowego dla Polski i Europy.
Walenty Chłędowski – filozof „z” i „dla” Galicji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Gugała, Piotr
Walenty Chłędowski to jeden z zapomnianych myślicieli w dziejach polskiej filozofii, który odegrał ważną rolę w jej rozwoju w okresie rozbiorów, w szczególności w Galicji. Urodzony w Jaśliskach k. Dukli, wykształcony w Przemyślu i Lwowie, był nie tylko filozofem, ale i tłumaczem, pisarzem oraz krytykiem literackim. Chociaż nigdy nie zasłynął z poglądów i teorii filozoficznych – poświęcając swe pisma krytyczne przede wszystkim zagadnieniom estetycznym, ale także filozofii niemieckiej – to mimo tego miał znaczny wpływ na rozpowszechnianie filozofii w Galicji. Chłędowski był bowiem założycielem i wydawcą czasopism o tematyce filozoficznej i literackiej na ziemiach zaboru austriackiego, takich jak „Haliczanin” czy „Pamiętnik Lwowski”.