Przeglądanie według Temat "filozofia"

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 24

Co kryje się za słowem "quincunx"? Rzecz o konferencji pt. "Stanisław Orzechowski - pisarz polityczny. W pięćsetlecie urodzin"
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Magryś, Roman
The article presents a report on the scholarly meeting organized in Przemyśl, in October 2013 by Rzeszow University, Jagiellonian University and the Society of Science Lovers in Przemyśl, which was devoted to an eminent Polish Renaissance humanist Stanisław Orzechowski. It contains a brief review of all the papers delivered during the conference as well as a succinct sketch of Orzechowski’s biography, including his most significant literary accomplishments.
Cud grecki
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2018) Breczko, Jacek
Автор рассматривает, какие обстоятельства способствовали возникновению философии. Почему философия – в отличие от религии – была создана только в греческом мире? Каковы были составляющие этой культурной почвы? Автор упорядочивает их от самых общих до самых конкретных. До самых общих автор включает тип религии (непрофетический), национальный характер, агоничность, купечество и географические условия; средне – политическая система (полис, агора, «дискуссионная культура»); до самых конкретных – космополитический и мультикультурный характер Милета – богатого портового города. В результате является культура, которая порождает науку и технику, изменила наш мир. Автор также указывает на возможности и угрозы связанные с техническим и цивилизационным прогрессом.
Czy filozofia i filozofowie są jeszcze komukolwiek potrzebni?
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2015) Zachariasz, Andrzej L.
Тезис о конце философии актуален. Эта позиция провозглашается в атмосфере прагматизации культуры и усиления убеждения о непригодности философского знания. Кажется, что в мире человека стали преобладать техническое мышление и практическое потребительское, а также религиозное мышление. Исламский религиозный фундаментализм расширяет свое влияние. В прагматизации участвует сама философская мысль. Она же формулирует отказ от метафизики и эпистемологии, отказ от философии первых принципов, ради герменевтики или философии обыденности. Она также предлагает заменить философию поэзией или точными науками (когнитивистикой, науками об общении). Философию вытесняют из образовательных программ не только средних школ, но и ВУЗ-ов. В такой ситуации вопрос о том, нужны ли еще кому-либо философия и философы, выглядит особенно целесообразным.
Emocje jako strategie dobrego życia w świetle filozoficznej teorii emocji Roberta Solomona
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Michalik-Jeżowska, Magdalena
Ethnosemantics of the Concept of Happiness in American English and Polish
(Uniwersytet Rzeszowski, 2017-06-21) Paduch, Marek
Niniejsza rozprawa doktorska poświęcona jest etnosemantyce pojęcia „szczęście” w amerykańskiej odmianie języka angielskiego i w języku polskim. Autor dowodzi, że pomimo, iż centrum pojęcia „szczęście” stanowi jego uniwersalne znaczenie wyrażane przez doktryny filozoficzne, to dopiero peryferia analizowanego pojęcia w obu językach tworzą jego etnosemantykę w oparciu odpowiednio o kulturę amerykańską i polską. Metodologia badań rozprawy koncentruje się na naukowym synkretyzmie i akademickim redukcjonizmie. Dane badawcze opierają się na amerykańskich i polskich aforyzmach oraz innych tekstach literatury, odnoszących się do „szczęścia”, jak również na 241 amerykańskich i 273 polskich ankietach dotyczących tego abstrakcyjnego pojęcia. W pracy wykorzystano kognitywne narzędzia opisu semantycznego, kategoryzację, metaforę i aksjologię oraz model różnorodności kulturowej Geerta Hofstede’a. Analiza semantyczna pojęcia „szczęście” w obu językach odkrywa pragmatyczny kod szczęścia w amerykańskiej odmianie języka angielskiego (wartości materialne, zawodowe i hedonistyczne) oraz romantyczny kod szczęścia w języku polskim (wartości interpersonalne i duchowe). Jednocześnie, widoczny jest wpływ amerykanizacji na kulturę polską w postrzeganiu „szczęścia” głównie przez młodych Polaków dla których amerykański pragmatyzm staje się coraz bardziej atrakcyjny. Rezultaty badań dysertacji pozytywnie weryfikują hipotezę Sapira-Whorfa dotyczącą determinizmu i relatywizmu językowego.
Etyczne i społeczne konsekwencje osiągnięć nowoczesnej biotechnologii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Cynk, Karolina
W książce wyjaśnione zostały sposoby produkcji i wykorzystania zmodyfikowanych genetycznie mikrobów i roślin. Zaprezentowane zostały również wybrane teorie naukowe: utylitaryzm, deontologizm i paradygmat systemu światowego I. Wallersteina. Głównym celem monografii była próba podjęcia refleksji etycznej na temat produkcji i zastosowań wybranych organizmów transgenicznych. Dokonana została również analiza danych z badań przeprowadzonych przez TNS OBOP oraz Martin&Jacob na temat GMO.
Etyka społeczna w ujęciu Jana Piwowarczyka
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Lewandowski, Robert
Artykuł przedstawia problemy etyki społecznej w ujęciu Jana Piwowarczyka. Katolicka etyka społeczna należy do nauk filozoficznych i teologicznych. Jest nauką, która między innymi ustala zasady życia społecznego zgodne z zasadami moralności – wydaje więc sądy wartościujące moralnie. Aby jakąkolwiek działalność oceniać, potrzebny do tego jest miernik, czyli w tym przypadku, ogólna zasada moralności. Dlatego najistotniejszym elementem, a jednocześnie najtrudniejszym do określenia jest właśnie ukształtowanie w społeczeństwie ogólnej zasady, która pełni zarazem kryterium tego, co moralnie dobre, i tego, co moralnie złe.
„Euarmostia kai aglaja” w pismach Isaiaha Berlina, Nicoli Chiaromontego i Wojciecha Karpińskiego, czyli filozoficzno-literacka triangulacja
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Trygar, Barbara
Isaiah Berlin – brytyjski filozof i historyk idei, Nicola Chiaromonte – włoski eseista i działacz antyfaszystowski, Wojciech Karpiński – polski pisarz i krytyk literacki, przedstawiciele takich dziedzin, jak: filozofia, kultura i literatura. Dzielą ich granice geograficzne, czasowe i światopoglądowe, ale łączy poszukiwanie wartości. Dzieła Berlina, Chiaromontego i Karpińskiego skłaniają do pogłębionej refleksji nad kwestiami aksjologicznymi. Wolność, Prawda i Piękno są kluczem do tajemnicy człowieka. Sztuka odsłania głębszy sens życia i bytu. Ukazuje również relacje między człowiekiem a światem, kulturą i drugim człowiekiem. Twórczość jest niezbędna, aby wartości mogły istnieć w świecie, jak również, żeby człowiek budował siebie jako wartość.
Filozofia a nauka
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2015) Zouhar, Jan
Отношения философии и науки стали предметом изучения только в период расцвета современной (экспериментальной) науки. Философия считается особенной сферой культуры, особой формой духовной деятельности; наука же является одной из ее потенциальных предметов изучения, так как право, искусство, язык, история. Философия может рассматривать философские основы науки, развитие науки, разграничение науки и ее языка. Эта статья сосредотачивается на том, как это отношение было рассмотрено в работах двух ключевых чешских философов 20-го столетия – Т.Г. Масарика и Я. Паточки.
Filozofia i naród. O istocie romantyzmu Józefa W. Gołuchowskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Wójtowicz, Ryszard
W artykule podjęto próbę rekonstrukcji i analizy filozofii pochodzącego z Galicji preromantyka. J.W. Gołuchowski poprzez negację tradycji racjonalizmu oświecenia propaguje filozofię opartą na uczuciu (miłości) oraz wizję narodu, którego „duch” i oryginalność nie mogą być zniszczone. Państwo polskie zostało wymazane z mapy politycznej świata – zauważa Gołuchowski – ale duch narodu oparty na filozofii „uczucia” żyje i dąży do syntezy z religią.
Filozofia zmierzchu humanizmu czy zmierzch filozofii?
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2014) Zachariasz, Andrzej L.
Философия Нового времени содействовала формированию механистического материализма. Он приобрел форму практичного материализма. Это разрешило отбросить дуалистическое видение человеческого бытия и сопутствующую ему идеалистическую аксиологию. В результате человек, а вместе с ним гуманизм и гуманитарные науки, лишились метафизического обоснования. Человек в своем бытии рассматривается как материальное и эмпирическое естество, как случайное существо в случайном мире. Аксиологическое мышление заменяет мышление «по ходу» и праксизм. Следствием этого процесса является маргинализация философии и идея философии заката гуманизма.
Konteksty filozoficzne literatury w opinii uczniów klas maturalnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-12) Gryglewska, Maria
Niniejszy artykuł porusza kwestię uczenia filozofii w szkole średniej na lekcjach języka polskiego ze szczególnym uwzględnieniem przygotowania do egzaminu maturalnego. Autorka analizuje obecną sytuację w polskim systemie oświatowym, dotyczącą możliwości oraz potrzeb polonistów w zakresie nauczania uczniów kontekstów filozoficznych wybranych utworów literackich. Swój wywód popiera badaniami ankietowymi, w których odpowiedzi udzielali uczniowie szkół średnich, przygotowujący się do egzaminu. Na podstawie wyników wskazuje na problem zróżnicowanego stopnia przygotowania uczniów w zakresie odnajdywania w literaturze nurtów filozoficznych danej epoki oraz prezentuje związaną z tym obawę o satysfakcjonujące wyniki. Autorka na końcu artykułu proponuje także propozycje rozwiązań tego problemu dydaktycznego.
Law and philosophy in the face of terrorism – the casus of shooting down a hijacked plane
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Para, Maciej
The paper discusses the problem of moral responsibility for difficult decisions in the sphere of politics on the example of a former regulation of aviation laws concerning shooting down a hijacked plane. The text analyzes a sentence of the Constitutional Tribunal on the matter, especially the issue of the right to live and the concept of human dignity. A comparison is made between Mill’s utilitarism and Kantian deonthology as two opposing moral philosophies. In the end a hypothesis is made that state authorities should be held morally accountable by the public for their choices, even should that accountability result in their condemnation or the loss of office.
Literackie odwołania w pismach filozoficznych Karola Libelta jako przykład dziewiętnastowiecznego myślenia komparatystycznego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Ujma, Martyna
The topic of the paper is the occurrence of literary references (quotations, allusions, paraphrases) in philosophical works of the 19th century philosopher Karol Libelt. The study examines theoretical considerations (included by the scholar in his dissertations) on the connections between philosophy and literature. It also describes the scholar’s attitude towards Polish Romantic poetry. Literary references to the works of poets such as Krasicki, Karpiński, Krasiński, Pol, Zaleski, or Mickiewicz are subject to analysis and interpretation. These have been acknowledged as one of the crucial elements of Slavic philosophy, and as an indicator of the Romantic model within the philosophy of history. The references to literary works have also been recognized as a sign of the philosopher’s comparatist line of thought, resembling in its structure that of Goethe’s.
Między Atenami a Jerozolimą – cywilizacyjny termostat
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2014) Breczko, Jacek
Фундамент европейской цивилизации зиждется на трех составляющих: греческая философия и наука, иудео-христианская религия и римское право. В данной работе автор сосредотачиваюсь на двух первых; поскольку занимаюсь прежде всего духовным измерением цивилизации. Эти составляющие создают своего рода «цивилизационный термостат», который предотвращает стагнацию и позволяет гибко реагировать на изменение исторической ситуации. С одной стороны мы имеем теоцентрический Иерусалим, сосредоточенный на духовной безопасности, единстве, авторитете, вере и прошлом, а с другой стороны – антропоцентрические Афины, сосредоточены на свободе, множестве, любознательности, скептицизме, разуме и будущем.
Poetyka jako chwyt
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Ślósarska, Joanna
The article refers to the discussion on the status of poetics, initiated by Dorota Korwin-Piotrowska in her book titled "Poetyka. Przewodnik po świecie tekstów" (2011) ("Poetics. A Guidebook to the World of Texts"). It goes without saying that Poetics is currently an interdisciplinary field combining such areas as cultural anthropology, philosophy, gender studies, the history of ideas, sociology, linguistics, rhetoric, psychology, cognitive studies and semiotics. The author emphasises the problem of “dispute”, as well as “transversality” between - perceiving texts as subjects or objects; - the notion of a masterpiece and the notion of text (which implies suspending the category of aestethics); - literary and colloquial language; imagination and empiricism; - knowledge and experience; - knowledge about culture and knowledge in culture; - science and literature. Referring to the formalist notion of “device”, the author points to the contemporary attempts to combine various conceptual apparatuses and procedures as conceptual analytical and interpretative figures.
Poznawcze walory metafor aktualnych w oparciu o zdania metaforyczne typu X jest Y
(2015-10-01) Kwiatkowski, Grzegorz
Przedmiotem rozprawy jest analiza zdań metaforycznych o strukturze podmiotowo-predykatowej: ‘X jest Y’, w której jako materiał badawczy posłużyły wypowiedzi metaforyczne z tekstów najnowszej poezji polskiej. Celem badań jest wydobycie walorów poznawczych metafor, a podstawową tezą jest ta, iż dynamiczny charakter poznania językowego w sposób najbardziej jaskrawy da się zauważyć w procesie kreatywności językowej. Praca skupia się na analizie uprzednio zdefiniowanego i wyodrębnionego zdania metaforycznego, które może być opisane jako podstawa myśli metaforycznej, stanowiącej w aspekcie poznawczym rozpoznanie elementu rzeczywistości poprzez jego redefinicję. Ta redefinicja pozostaje jednocześnie w niezgodzie z konceptualnym opisem tego elementu w ramach dostępnych metafor pojęciowych. Pierwsza część pracy stanowi krytyczny przegląd historycznych stanowisk filozoficznych na temat metafory. Rozdział drugi przybliża strukturę ‘X jest Y’ oraz omawia filozoficzne aspekty czasownika ‘być’ wraz z możliwością ujęcia tych aspektów w analizie zdań metaforycznych. Ponadto wprowadzone zostają podstawowe pojęcia służące do analizy porównawczej badanych metafor. W rozdziale trzecim, po omówieniu zasad selekcji materiału badawczego, oraz sposobu analizy wybranych metafor, następuje szczegółowe przedstawienie walorów poznawczych zdań metaforycznych podzielonych tematycznie. Zakończenie pracy podsumowuje wyniki badań oraz uzasadnia ich ważność.
Richarda Rorty’ego idea prymatu polityki kulturalnej
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2014) Bosak, Marek
Предметом статьи является реконструкция и анализ тезиса Ричарда Рорти о том, что философию надо заменить деятельностью под названием «культурная политика». Автор статьи считает, что в основании этого предложения лежит плохо сконструированная модель философии, в которой цель философского мышления заужена до целей познавательного абсолютизма. Рорти, однако, отрицает необходимость и возможность достижения этой цели, что приводит к отрицанию всей философии. Автор считает, что второй предпосылкой этого тезиса было необоснованное убеждение, что маргинализация философии не повлияет на литературу.
Sofiologia jako nowy dział filozofii i sposób na jej ożywienie
(Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich, 2015) Breczko, Jacek
Автор постулирует создание нового раздела философии, который был бы систематичным, рациональным рассуждением о мудрости. Автор называет его «софиологией», желая использовать этот термин не только в теологическом значении (как в русской традиции), но и в философском (автор считает, что английский термин „wisdom research” слишком далек от польского языка). Софиология делилась бы на описательную часть (которая исследовала бы то, как понимали мудрость в разных культурах и временах) и на нормативную часть, которая бы занималась вопросом, чем собственно является мудрость (что такое настоящая мудрость). Таким образом, автор стремлюeт подчеркнуть значение поучительной рефлексии и усилить роль философии в современном культурном пейзаже, в котором специалист и эксперт вытесняют мудреца.
Tadeusz Czeżowski – obszary filozofowania
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Słomski, Wojciech
Artykuł przedstawia poglądy Tadeusza Czeżowskiego, który był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Sformułował szereg reguł określających sposób postępowania w nauce. Najważniejszym wnioskiem jest stwierdzenie, że także teorie metafizyczne mają określoną strukturę logiczną, czyli są interpretacjami logiki, nic zatem nie stoi na przeszkodzie, by również metafizykę uznać za dziedzinę nauki. Według Czeżowskiego istnieją dwa rodzaje teorii etycznych: etyka empiryczna oraz etyka dedukcyjna. Czeżowski jednak nie podjął próby stworzenia własnego systemu etycznego.