Przeglądanie według Temat "demokracja szlachecka"

Aktualnie wyświetlane 1 - 3 z 3

Ewolucja poglądów na ustrój państwowy oraz zrywanie sejmów w myśli Jana Sobieskiego
(Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Dankowski, Michał Zbigniew
Jan Sobieski jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci w historii Polski. Dzięki zwycięstwom militarnym hetman wielki koronny, a później król Rzeczpospolitej na stałe wpisał się w krajobraz kulturalny Europy. Do tej pory właśnie przewagi wojskowe oraz polityka zagraniczna, polityka dynastyczna, burzliwy związek z Marią Kazimierą d’Arquien, czy nawet mecenat kulturalny króla były przede wszystkim przedmiotem analiz historyków. Zdecydowanie mniej miejsca poświęcono analizie ewolucji, jaka dokonała się w Sobieskim w stosunku do ustroju Rzeczpospolitej, w tym także do instytucji liberum veto. Sobieski łączył w sobie cechy charakterystyczne dla Sarmaty oraz oświeconego monarchy, czym wyprzedzał epokę. Jego zapatrywania na filozofię państwa, dotychczas marginalizowane przez historyków, ewoluowały wraz z nabywanym przez niego doświadczeniem. Zawsze jednak charakteryzowały się realizmem i utylitaryzmem. Niemniej, w tej dziedzinie nie był doceniany w swoich czasach, zaś w ostatnich latach życia musiał zmagać się z silną opozycją. Zapatrywania Sobieskiego jednakże nie przepadły. Z wielu rozwiązań zaproponowanych przez niego korzystały pośrednio przyszłe pokolenia filozofów państwa, w tym Stanisław Dunin-Karwicki, Stanisław Leszczyński, a także wielcy myśliciele polskiego Oświecenia w dobie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego i Sejmu Wielkiego.
Instytucja liberum veto w oczach obcokrajowców drugiej połowy XVII wieku
(Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013) Dankowski, Michał Zbigniew
Rzeczpospolita Polska, w tym także jej ustrój państwowy, cieszyła się niewielkim zainteresowaniem wśród cudzoziemców w drugiej połowie XVII w. Nieliczni filozofowie państwa z Europy Zachodniej poświęcali jej urządzeniom marginalne miejsce w swoich pracach. Widziano w Polsce państwo silne, liczące się jeszcze na arenie międzynarodowej, choć nieco egzotyczne dla Zachodu Europy. Opisy ustroju państwa polsko-litewskiego można odnaleźć także w niektórych pamiętnikach i wspomnieniach podróżników, dyplomatów i żołnierzy, którzy przebywali na terenach ówczesnej Polski. Wśród instytucji ustrojowych największym zainteresowaniem cudzoziemców cieszyły się nieznane gdzie indziej: zasada jednomyślności oraz prawo pojedynczego posła ziemskiego do zrywania sejmów – liberum veto. Fenomen polskiego ius vetandi budził skrajne emocje u obcych. Od potępienia i szyderstw, jak w przypadku niemieckiego filozofa Hermana Conringa, do fascynacji i niemal uwielbienia, jakim obdarzał liberum veto Fryzyjczyk Ulryk Huber. Powszechnie jednak, zasada uznawana przez Polaków za jeden z fundamentów wolności szlacheckich, budziła zdziwienie. Wielu publicystów zagranicznych doceniało potencjał Rzeczpospolitej, jednak wyrażało się negatywnie o polskim nieładzie parlamentarnym. Przestrzegano przed nadużywaniem władzy zwierzchniej przez szlachtę. Sygnalizowano chaos, szerzącą się korupcję i upadek kultury politycznej. Najwięcej miejsca poświęcano jednak nieumiejętnemu używaniu instytucji liberum veto, ostrzegając przed jej katastrofalnymi konsekwencjami. Państwa ościenne były zainteresowane zachowaniem niewzruszonego ustroju Rzeczpospolitej, skutecznie paraliżującego domniemaną potęgę państwa.
Poglądy ustrojowo-polityczne Krzysztofa Grzymułtowskiego
(Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014) Dankowski, Michał Zbigniew
Krzysztof Grzymułtowski był jednym z najpotężniejszych i najbardziej znaczących polityków Rzeczpospolitej w drugiej połowie XVII w. Jego kariera polityczna przebiegała w sposób charakterystyczny dla magnatów swojej epoki. Większość czasu pozostawał w opozycji do dworu, z czasem stając się jednym z przywódców partii antydworskiej. Te okresy działalności kasztelana, a następnie wojewody wielkopolskiego cechują się przede wszystkim działaniami mającymi na celu zdyskredytowanie polityki prowadzonej przez kolejne dwory królewskie. Aktywność opozycyjna nie tylko Grzymułtowskiego, ale całego obozu „malkontentów” cechowała się przeważnie brakiem jednolitego programu politycznego i polegała wyłącznie na paraliżu działań dworu oraz destabilizacji sytuacji politycznej kraju. Przy tym magnat wielkopolski chętnie odwoływał się do poparcia mas szlacheckich, szafując hasłami obrony dawnych praw i prerogatyw stanu uprzywilejowanego. Krótkie okresy, w których Grzymułtowski współpracował z poszczególnymi monarchami (najczęściej skaptowany zaszczytami i gratyfikacjami majątkowymi) ujawniły jego nieprzeciętną kreatywność polityczną. Postulaty, które wyszły od wojewody poznańskiego, szczególnie charakter i niepohamowana chciwość Wielkopolanina nie pozwoliły spożytkować jego w okresie współdziałania z Janem III Sobieskim na początku jego panowania, były innowacyjne i reformatorskie, przy tym nie odbiegały od aktualnych potrzeb reformy ustroju państwowego. Niestety talentów oratorskich (był jednym z najwybitniejszych mówców sejmowych doby staropolskiej) i pomysłów na konstruktywne działanie zmierzające do poprawy ustroju Rzeczpospolitej.