Przeglądanie według Temat "bronze age"

Aktualnie wyświetlane 1 - 3 z 3

Gospodarka i osadnictwo społeczności późnoneolitycznych i z wczesnej epoki brązu na terenie Polski południowo wschodniej i zachodniej Ukrainy
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-05-09) Głowacz, Michał
Podstawowym celem niniejszej rozprawy jest charakterystyka gospodarki jaką prowadziła społeczności kultury ceramiki s znurowej (dalej KCSZ) oraz kultury mierzanowickiej (dalej KM) na terenie Polski południowo wschodniej i zachodniej Ukrainy. W rozumieniu autora, pojęcie gospodarki pradziejowej dotyczyć ma głównie podstaw utrzymania tych społeczności. Kwestie wytwórstwa, p ozyskiwania surowców czy handlu/wymiany podjęte zostały w sposób ogólny. Obszarem wyjściowym dla tych sposób ogólny. Obszarem wyjściowym dla tych rozważani będzie tu Polska południoworozważani będzie tu Polska południowo--wschodnia, wschodnia, przez co autor rozumie południową część Kotliny przez co autor rozumie południową część Kotliny Sandomierskiej oraz wschodnią część Karpat polskich. Sandomierskiej oraz wschodnią część Karpat polskich. W raW ramach poszerzenia obszaru badań do pracy mach poszerzenia obszaru badań do pracy włączony został obszar Ukrainy zachodniej, czyli włączony został obszar Ukrainy zachodniej, czyli wysoczyzny wschodniego Przedkarpacia, Wyżyny wysoczyzny wschodniego Przedkarpacia, Wyżyny Podolskiej, Wyżyny Wołyńskiej oraz Polesia. W celu Podolskiej, Wyżyny Wołyńskiej oraz Polesia. W celu ukazania tła porównawczego, autor kilkukrotnie ukazania tła porównawczego, autor kilkukrotnie odwołuje się do danych podwołuje się do danych pochodzących głównie z ochodzących głównie z zachodniej części małopolski, a także północnej Słowacji zachodniej części małopolski, a także północnej Słowacji zachodnich Czech i wschodnich Niemiec. Zakres zachodnich Czech i wschodnich Niemiec. Zakres chronologiczny pracy obejmuje ramy ok. 2900chronologiczny pracy obejmuje ramy ok. 2900--1500 BC 1500 BC czyli okres osadnictwa wspomnianych wyżej kultur na czyli okres osadnictwa wspomnianych wyżej kultur na omawianym obszarze. omawianym obszarze. AnAnaliza zwyczajów gospodarczych ludności KCSZ aliza zwyczajów gospodarczych ludności KCSZ i KM przeprowadzona została w oparciu o dane i KM przeprowadzona została w oparciu o dane botaniczne (rozdział IV) oraz zoologiczne (rozdział V), botaniczne (rozdział IV) oraz zoologiczne (rozdział V), pochodzące z przebadanych wykopaliskowo stanowisk pochodzące z przebadanych wykopaliskowo stanowisk archeologicznych. W przypadku danych botanicznych, archeologicznych. W przypadku danych botanicznych, rozpatrzonrozpatrzone zostały przede wszystkim analizy e zostały przede wszystkim analizy diagramów palinologicznych pochodzących z torfowisk diagramów palinologicznych pochodzących z torfowisk zlokalizowanych na omawianym obszarze.zlokalizowanych na omawianym obszarze. W rozdziale IV przedstawiony został obraz szaty W rozdziale IV przedstawiony został obraz szaty roślinnej oraz jej zmian na przełomie neolitu roślinnej oraz jej zmian na przełomie neolitu schyłkowego i wczesnej epoki brązu. schyłkowego i wczesnej epoki brązu. Poruszone zostały Poruszone zostały wędrówki drzewostanów oraz zmiany taksonomiczne wędrówki drzewostanów oraz zmiany taksonomiczne zachodzące wśród roślin łąkowych. W oparciu o zachodzące wśród roślin łąkowych. W oparciu o pozyskane dane wskazano okresy wzmożonej pozyskane dane wskazano okresy wzmożonej działalności antropogenicznej, oddziaływującej działalności antropogenicznej, oddziaływującej bezpośrednio na środowisko naturalne. Dzięki analizom bezpośrednio na środowisko naturalne. Dzięki analizom ososadów pyłkowych wyodrębniono również obecność adów pyłkowych wyodrębniono również obecność roślin uprawnych, zarejestrowanych jedynie w okresie roślin uprawnych, zarejestrowanych jedynie w okresie osadnictwa KM. Rozdział traktujący o danych osadnictwa KM. Rozdział traktujący o danych botanicznych, zawierał również zestawienie dostępnych botanicznych, zawierał również zestawienie dostępnych danych antrakologicznych i karpologicznych. danych antrakologicznych i karpologicznych. Analiza szcząt Analiza szczątków zwierzęcych przeprowadzona ków zwierzęcych przeprowadzona została w oparciu o dostępne opracowania materiałów została w oparciu o dostępne opracowania materiałów kostnych z omawianego obszaru. Ze względu na stan kostnych z omawianego obszaru. Ze względu na stan badań jedyną możliwą do wykorzystania metodą w tym badań jedyną możliwą do wykorzystania metodą w tym procesie była metoda GLS (czyli Globalnej Liczby procesie była metoda GLS (czyli Globalnej Liczby Szczątków). PrzedstawioSzczątków). Przedstawiony został procentowy udział ny został procentowy udział szczątków poszczególnych gatunków na stanowiskach szczątków poszczególnych gatunków na stanowiskach KCSZ i KM. Były do szczątki bydła, świni, owcy/kozy oraz KCSZ i KM. Były do szczątki bydła, świni, owcy/kozy oraz zwierzyny dzikiej. W zestawieniu tabelarycznym zwierzyny dzikiej. W zestawieniu tabelarycznym zastosowano również kryterium podziału na narzędzia i zastosowano również kryterium podziału na narzędzia i ozdoby oraz pojedyncozdoby oraz pojedyncze kości i depozyty szkieletowe. ze kości i depozyty szkieletowe. Udział narzędzi i ozdób w grobach obu kultur Udział narzędzi i ozdób w grobach obu kultur rozpatrzony został w kontekście płci pochowanego rozpatrzony został w kontekście płci pochowanego osobnika.osobnika. Rozdziały traktujące o źródłach Rozdziały traktujące o źródłach paleobotanicznych i archeozoologicznych poprzedzone paleobotanicznych i archeozoologicznych poprzedzone zostały częścią wstępną. W rozdzialzostały częścią wstępną. W rozdziale pierwszym e pierwszym przedstawiony został zarys problemu oraz wyznaczono przedstawiony został zarys problemu oraz wyznaczono cele i zakres pracy. Następnie zrelacjonowana została cele i zakres pracy. Następnie zrelacjonowana została historia badań prowadzonych na wyznaczonym obszarze historia badań prowadzonych na wyznaczonym obszarze od końca XIX wieku do chwili obecnej, podejmowanych od końca XIX wieku do chwili obecnej, podejmowanych na stanowiskach schyłkowoneolityczna stanowiskach schyłkowoneolitycznych i we wczesnej nych i we wczesnej epoce brązu. W rozdziale trzecim przedstawiono epoce brązu. W rozdziale trzecim przedstawiono warunki środowiskowe wskazanego obszaru oraz warunki środowiskowe wskazanego obszaru oraz zagadnienia dotyczące zmian klimatycznych jakie zagadnienia dotyczące zmian klimatycznych jakie zachodziły na przestrzeni III tysiąclecia BC oraz w zachodziły na przestrzeni III tysiąclecia BC oraz w pierwszej połowie II tys. BC.pierwszej połowie II tys. BC. Mimo, iż główny Mimo, iż głównym celem pracy jest m celem pracy jest charakterystyka podstaw utrzymania, w rozdziale VI charakterystyka podstaw utrzymania, w rozdziale VI autor podejmuje analizę surowców stosowanych w autor podejmuje analizę surowców stosowanych w wytwórstwie KCSZ i KM. Omówione zostają wszystkie wytwórstwie KCSZ i KM. Omówione zostają wszystkie rodzaje skał z których społeczności te wykonywały rodzaje skał z których społeczności te wykonywały swoje narzędzia oraz wskazuje najbliższswoje narzędzia oraz wskazuje najbliższe ich e ich złoże/wychodnie. Przedstawiony zostaje również złoże/wychodnie. Przedstawiony zostaje również procentowy udział narzędzi wykonanych z procentowy udział narzędzi wykonanych z poszczególnych surowców. W rozdziale podjęta została poszczególnych surowców. W rozdziale podjęta została również kwestia wytwórstwa wyrobów z miedzi i brązu również kwestia wytwórstwa wyrobów z miedzi i brązu oraz lokacje źródeł solonośnych, niezwykle ważnych dla oraz lokacje źródeł solonośnych, niezwykle ważnych dla wędwędrownych społeczności pasterskich.rownych społeczności pasterskich. Rozdziały VII i VIII dotyczą kolejno osadnictwa i Rozdziały VII i VIII dotyczą kolejno osadnictwa i chronologii KCSZ i KM na wyznaczonym obszarze. Dane chronologii KCSZ i KM na wyznaczonym obszarze. Dane osadnicze przedstawiono z uwzględnieniem podziału na osadnicze przedstawiono z uwzględnieniem podziału na stanowiska sepulkralne i osadowe dla obu kultur. W stanowiska sepulkralne i osadowe dla obu kultur. W zestawieniach tazestawieniach tabelarycznych uwzględniona została belarycznych uwzględniona została wysokość n.p.m. oraz charakterystyka krajobrazu. wysokość n.p.m. oraz charakterystyka krajobrazu. Punkty osadnicze obu kultur przedstawione zostały na Punkty osadnicze obu kultur przedstawione zostały na trzech mapach. Dodatkowo podjęta została kwestia trzech mapach. Dodatkowo podjęta została kwestia bonitacji gleb omawianego obszaru, a ich rodzaje bonitacji gleb omawianego obszaru, a ich rodzaje przedstawiono na dwóchprzedstawiono na dwóch mapach glebowych. W mapach glebowych. W rozdziale dotyczącym chronologii zaprezentowane rozdziale dotyczącym chronologii zaprezentowane zostało zestawienie tabelaryczne wszystkich, uzyskanych zostało zestawienie tabelaryczne wszystkich, uzyskanych dotychczas oznaczeń radiowęglowych, oraz ogóle ramy dotychczas oznaczeń radiowęglowych, oraz ogóle ramy chronologiczne dla obu kultur na omawianym obszarze. chronologiczne dla obu kultur na omawianym obszarze. Wysoką wartość badawczą Wysoką wartość badawczą zawiera rozdział IX, zawiera rozdział IX, poruszający zagadnienia z zakresu bioarcheologii, która poruszający zagadnienia z zakresu bioarcheologii, która w chwili obecnej stanowi źródło szeregu metod w chwili obecnej stanowi źródło szeregu metod badawczych i jest przyszłością dla studiów nad badawczych i jest przyszłością dla studiów nad prahistorią człowieka. Głównym tematem poruszonym prahistorią człowieka. Głównym tematem poruszonym w tej części pracy są badania izotow tej części pracy są badania izotopów stabilnych pów stabilnych zawartych w kolagenie szczątków kostnych zwierząt i zawartych w kolagenie szczątków kostnych zwierząt i ludzi. Po przedstawieniu istoty tych badań, autor ludzi. Po przedstawieniu istoty tych badań, autor prezentuje zestawienie wyników uzyskanych w toku prezentuje zestawienie wyników uzyskanych w toku badań własnych. Analiza dotyczyła zawartości izotopów badań własnych. Analiza dotyczyła zawartości izotopów węgla ¹³C oraz azotu ¹⁵N w szczątkawęgla ¹³C oraz azotu ¹⁵N w szczątkach zwierzęcych ch zwierzęcych pochodzących ze stanowisk KCSZ i KM w Skołoszowie, pochodzących ze stanowisk KCSZ i KM w Skołoszowie, Zamiechowie, Szczytnej, Mirocinie i Wierszczycy. W Zamiechowie, Szczytnej, Mirocinie i Wierszczycy. W dalszej części zaprezentowane zostały dotychczas dalszej części zaprezentowane zostały dotychczas opublikowane wyniki badań izotopów stabilnych dla opublikowane wyniki badań izotopów stabilnych dla szczątków ludzkich i zwierzęcych ze stanszczątków ludzkich i zwierzęcych ze stanowisk owisk ulokowanych na omawianym obszarze oraz z zachodniej ulokowanych na omawianym obszarze oraz z zachodniej części Małopolski. Wyniki również dotyczyły zawartości części Małopolski. Wyniki również dotyczyły zawartości izotopów węgla ¹³C i azotu ¹⁵N, a także izotopów strontu izotopów węgla ¹³C i azotu ¹⁵N, a także izotopów strontu ⁸⁷⁸⁷Sr /⁸⁶Sr. Sr /⁸⁶Sr. Na ich podstawie podjęta została próba Na ich podstawie podjęta została próba scharakteryzowania diety zwierzątscharakteryzowania diety zwierząt i ludzi schyłkowego i ludzi schyłkowego neolitu i wczesnej epoki brązu, oraz mobilności grup neolitu i wczesnej epoki brązu, oraz mobilności grup ludzkich w tym okresie. Kwestie migracji poruszone ludzkich w tym okresie. Kwestie migracji poruszone zostały również w dalszej części rozdziału, traktującej o zostały również w dalszej części rozdziału, traktującej o wynikach badań mitochondrialnego DNA.wynikach badań mitochondrialnego DNA. Rozdział X nosi charakter rozdziału Rozdział X nosi charakter rozdziału podsumowującego, w którym przedstawiona zostaje podsumowującego, w którym przedstawiona zostaje charakterystyka gospodarki ludności KCSZ i KM w Polsce charakterystyka gospodarki ludności KCSZ i KM w Polsce południowopołudniowo--wschodniej i na zachodniej Ukrainie, w wschodniej i na zachodniej Ukrainie, w oparciu o dane zaprezentowane we wcześniejszych oparciu o dane zaprezentowane we wcześniejszych częściach pracy. W niniejszym podsumowaniu autor częściach pracy. W niniejszym podsumowaniu autor potwipotwierdza, funkcjonujące w literaturze poglądy na erdza, funkcjonujące w literaturze poglądy na temat pasterskiego trybu hodowlanego w KCSZ oraz temat pasterskiego trybu hodowlanego w KCSZ oraz trybu rolnotrybu rolno--hodowlanego w KM, przy czym nie jest hodowlanego w KM, przy czym nie jest możliwe na chwilę obecną szczegółowe sprecyzowanie możliwe na chwilę obecną szczegółowe sprecyzowanie rodzaju hodowli w okresie rozwoju KCSZ oraz stosunku rodzaju hodowli w okresie rozwoju KCSZ oraz stosunku rolnictwrolnictwa do hodowli w KM. W rozprawie wykazane są a do hodowli w KM. W rozprawie wykazane są również znaczne trudności w szczegółowej również znaczne trudności w szczegółowej charakterystyce tych profili, uwzględniając także zmiany charakterystyce tych profili, uwzględniając także zmiany w toku rozwoju obu kultur, oraz różnice wynikające z w toku rozwoju obu kultur, oraz różnice wynikające z geografii środowiska. Według autora, całkowite geografii środowiska. Według autora, całkowite wykluczenie osiwykluczenie osiadłego trybu życia oraz zajęć rolniczych, adłego trybu życia oraz zajęć rolniczych, w całym okresie rozwoju KCSZ nie jest słusznym w całym okresie rozwoju KCSZ nie jest słusznym założeniem, co zresztą częściowo potwierdzają wyniki założeniem, co zresztą częściowo potwierdzają wyniki badań izotopowych. Kwestię charakterystyki podstaw badań izotopowych. Kwestię charakterystyki podstaw utrzymania obu społeczności, uznaje za nie możliwą do utrzymania obu społeczności, uznaje za nie możliwą do wykonaniawykonania na chwilę obecną. W celu prowadzenia na chwilę obecną. W celu prowadzenia dalszych rozważań konieczne jest poszerzenie bazy dalszych rozważań konieczne jest poszerzenie bazy źródłowej, głównie o wyniki analiz osteologicznych źródłowej, głównie o wyniki analiz osteologicznych przeprowadzonych na szczątkach zwierzęcych oraz przeprowadzonych na szczątkach zwierzęcych oraz danych izotopowych pozyskanych ze szczątków zarówno danych izotopowych pozyskanych ze szczątków zarówno zwierzęcych jak izwierzęcych jak i ludzkich. W rozdziale ludzkich. W rozdziale podsumowującym autor podejmuje również wywód podsumowującym autor podejmuje również wywód dotyczący struktury społecznej oraz wskazuje na dotyczący struktury społecznej oraz wskazuje na konieczność podjęcia tych rozważań, poruszając kwestie konieczność podjęcia tych rozważań, poruszając kwestie podstaw utrzymania.podstaw utrzymania. Kolejny rozdział stanowi katalog stanowisk, z których materiały stanowiły podstawę niniejszej rozprawy. Zawarte zostały w nim przebadane wykopaliskowo i opracowane stanowiska KCSZ i KM. Katalog podzielony został na cztery części a mianowicie: stanowiska KCSZ w Polsce południowo-wschodniej, stanowiska KCSZ na zachodniej Ukrainie, stanowiska KM w Polsce południowo-wschodniej i stanowiska KM na zachodniej Ukrainie. W ostatnim rozdziale przedstawione zostało zestawienie źródeł wykorzystanych przez autora.
New finds of antler cheekpieces and horse burials from the Trzciniec Culture in the territory of western Little Poland
(the Authors, 2020) Przybyła, Marcin M.
The subject of this paper are the new discoveries of antler cheekpieces of horse harness at Trzciniec Culture sites in Morawianki, Miechow and Jakuszowice (Little Poland, Poland). It also addresses the issue of double horse burials being parts of sepulchral complexes, with barrows at their centres. The article tackles the problem of the occurrence of such burials and cheekpieces in the Danubian regions, the steppe zone of Eastern Europe and in the territory of Greece. It also considers the function of cheekpieces, as parts of horse gear used for harnessing a horse to a chariot.
Wyznaczniki płci i wieku w grobach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w świetle analiz statystycznych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2019-11-05) Rajpold, Wojciech
Celem przedstawionej rozprawy było wskazanie archeologicznych wyznaczników płci i wieku w grobach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej (dalej TKŁ) przy wykorzystaniu metod statystycznych. Do tej pory nie stwierdzono wspólnoty, która nie próbowała w jakiś sposób manifestować tych różnic, Stąd w społeczności TKŁ również tego typu wyznaczniki musiały istnieć. Należy zauważyć, że „ujawnienie” tego typu markerów upodmiotowiłoby analizy wykonywane przez archeologa, który obecnie jest tylko odbiorcą gotowych danych. W dotychczas opublikowanej literaturze przedmiotu brak porównywalnych badań, nie tylko dla TKŁ, ale również innych kultur z kręgu pól popielnicowych. Praca ta jest, więc w dużej mierze pionierska i wymagała opracowania własnej metodyki badań. Poszczególne aspekty związane z tematem rozprawy realizowano w ramach sześciu rozdziałów oraz aneksu. W pierwszym, omówiono założenia metodologiczne dysertacji oraz jej strukturę. Kolejny prezentuje cmentarzyska wykorzystane w dysertacji, przybliża zagadnienia dotyczące obrządku pogrzebowego TKŁ oraz aktualny stan badań nad interesującym nas zagadnieniem. Rozdział 3 to prezentacja wykorzystanych metod archeologicznych i statystycznych, a także krytyka analiz antropologicznych. Rozdział 4 to część analityczna. Kolejny prezentuje opracowane w ramach tej pracy modele matematyczne. Zamykający pracę rozdział szósty to podsumowanie wniosków. Do dysertacji dołączono katalog w formie aneksu, który składa się z 9 części dotyczących wszystkich badanych elementów jak np. formy popielnicy i jej zdobienia. Z racji, że szukamy związków pomiędzy wiekiem i płcią a poszczególnymi elementami obrządku pogrzebowego, można było bazować jedynie na nekropolach, dla których wykonano analizy antropologiczne W sumie, wykorzystano jedenaście cmentarzysk: Bachórz-Chodorówka 1, Chodaczów 2, Furmany 1, Grodzisko Dolne 1, Grzęska 1, Kłyżów 2, Knapy 6, Mokrzyszów 2, Pysznica 1, Wierzawice 4 i Zbydniów 1, które, stanowią próbę reprezentacyjną dla całego obszaru zasiedlonego przez TKŁ. Z cmentarzysk tych pochodziło ponad 3100 zespołów, z czego dla ponad 2100 dysponujemy oznaczeniami, określającymi przynajmniej wiek zmarłego. W przypadku omawianej jednostki kulturowej musimy odnotować bardzo słaby stan badań nad interesującymi nas zagadnieniem wyznaczników wieku i płci. W pewnym stopniu o tą tematykę zahaczała praca Marcina S. Przybyły prezentująca ogólne dane na temat obrządku pogrzebowego TKŁ. Tematyki tej dotyczyły także dwie prace Katarzyny Trybały-Zawiślak odnoszące się do pochówków dzieci oraz starców. Szczególnie warto odnotować, że badaczka ta zauważyła, iż jedynie część dzieci miałaby być chowana na cmentarzyskach TKŁ. Odnośnie starców nie stwierdziła istnienia przedmiotów przypisanych wyłącznie osobom w tej kategorii wiekowej. Zauważyła natomiast wyższy udział mężczyzn w tym przedziale, co można traktować, jako wypadkową większej śmiertelności młodych kobiet w wyniku komplikacji poporodowych. Interesującej nas tematyki dotyczyła także praca Teresy Rysiewskiej, traktująca o strukturach rodowych. W tym miejscu warto jeszcze wspomnieć o pracy Katarzyny Trybały-Zawiślak i Dariusza Bobaka. Badacze ci analizowali statystyczny związek zespołów grobowych z cmentarzyska w Kłyżowie z wiekiem oraz płcią zmarłych. Niestety, nie udało im się wskazać na istnienie jakichkolwiek zależności. Niemniej trzeba zanotować, że autor sprawdzał nieco inne czynniki niż badacze w omawianej pracy oraz zastosował odmienne metody. Pod względem obrządku pogrzebowego TKŁ wykazuje się dużą jednorodnością. Dominuje obrządek ciałopalny popielnicowy. Popielnice ułożone były zwykle otworem skierowanym do góry tylko w jednostkowych przypadkach notujemy inne ułożenia. Groby szkieletowe pojawiają się rzadko i tylko we wczesnej fazie rozwoju TKŁ stanowiąc prawdopodobnie efekt przeżywania się tradycji KT. Groby bez popielnicowe jamowe również pojawiały się tylko w jednostkowych przypadkach. Także pod względem wyposażenia pochówki TKŁ są jednorodne. Najczęstszym wyposażeniem zwłaszcza w pierwszej fazie są pokrywy (ponad 1100 pochówków), które próbuje się identyfikować, jako próby oznaczenia konkretnych linearny. Ceramiczne przystawki pojawiły się w 711 pochówkach, z czego w większej serii na cmentarzyskach w Bachorzu Chodorówce, Furmanach, Pysznicy i Knapach. W przypadku pozostałych nekropolii pojawiały się tylko w pojedynczych grobach. Interpretacja tego typu przedmiotów jest bardzo szeroka wymienia się tu próby oznaczania powiązań rodzinnych, ofiary dla bóstw lub zmarłych a także pozostałości po ucztach libacyjnych na cześć zmarłych. Wreszcie przedmioty metalowe pojawiały się w 525 grobach. Podkreślenia wymaga, iż są to zwykle drobne skręty, większe przedmioty jak np. szpile to na większości cmentarzysk tylko jednostkowe przypadki. Z pozostałych przedmiotów warto wymienić przęśliki, szklane i ceramiczne przęśliki oraz kościane ozdoby. Artefakty te pojawiały się już tylko w jednostkowych przypadkach i dla analiz o charakterze statystycznym mają marginalne znaczenie. Dla wielkości naczyń przyjęto metodę, polegającą na zsumowaniu wartości czterech wskaźników: średnicy wylewu, brzuśca, dna oraz wysokości naczynia. Otrzymany wynik dzielono przez 4. System ten pozwala w szybkim tempie testować duże serie naczyń. Dla sprawdzenia jego poprawności wyliczono objętość naczyń z cmentarzysk w Kłyżowie i Pysznicy, a następnie te wyniki porównano z wykorzystaną metodą. W rezultacie otrzymano zbliżone dane pokazujące, że przyjęta metoda jest jak najbardziej miarodajna. Przy ocenie bogactwa pochówków przyjęto system gdzie każdy przedmiot w grobie to jeden punkt, a dodatkowo wprowadzono mnożnik przez liczbę przedmiotów wykonanych z różnych surowców. System ten przyjęto zakładając, że różnorodność wyposażenia świadczyła o wyższym statusie pochowanej osoby. Kolejna kwestia dotyczy opisu naczyń. Przy ich charakterystyce podawano kształt wylewu, formę szyjki i kształt brzuśca. W przypadku brzuśca, z racji, że można go było określić więcej niż jedną cechą, badano również związek pomiędzy ilości tych elementów a wiekiem oraz płcią. Przy okazji analizy mis oraz czerpaków pod uwagę brano również kształt dna, a w przypadku tych pierwszych, to czy były głębokie, czy płytkie oraz relacje między średnicą wylewu a brzuścem. Wykorzystując powyższe cechy oraz formę naczynia (np. waza nadsańska, misa zbydniowska) tworzono grupy naczyń, które były do siebie najbardziej zbliżone. Tu warto zanotować, że dla każdego z cmentarzysk stworzono osobny zestaw grup naczyń, co wynikało z silnego zróżnicowania źródeł. W analizie przedmiotów metalowych, brano pod uwagę ich formę. Jedynie w odniesieniu do szpil i skrętów, w przypadku których dysponowaliśmy nieco większą serią, zdecydowano się na wprowadzenie szczegółowych podziałów. Wartości oceny przedmiotów z brązu pod kątem ilości surowca wykorzystanego przy ich produkcji wzbudza spore kontrowersje. Przyjęcie wagi przedmiotów byłoby najprostszym rozwiązaniem. Jednak te dane z reguły nie są prezentowane w opracowaniach. W związku z powyższym na potrzeby niniejszej pracy zaadaptowano system rankingów bogactwa pochówków zaprezentowany przez Marcina Przybyłę, uwzględniający trudność i materiałochłonność wykonania danego przedmiotu. Jedną z elementarnych metod, na, których bazuje niniejsza praca jest test chi^2. Narzędzie to jest jednym z najważniejszych testów nieparametrycznych. Pozwala sprawdzić, czy dane zawarte w tablicy wielodzielczej dostarczają dowodu na wzajemne powiązania zmiennych. Kolejną metodą, jest test U Manna Whitneya. Jest on stosowany dla dwóch niezależnych prób i ma za zadanie sprawdzić hipotezę zerową o tym, czy wybrane próbki pochodzą z dwóch populacji o równych przedziałach mediany. W przypadku, gdy mamy więcej niż dwie próbki (zmienna grupująca przyjmuje więcej niż dwie wartości), aby sprawdzić hipotezę zerową o tym, czy pochodzą z populacji o równych przedziałach mediany, wykorzystujemy test Kruskala – Wallisa. Szerokie zastosowanie odnalazła tzw. krzywa ROC. Służy ona do wytyczania optymalnego punktu odcięcia oraz oceny, jakości klasyfikatora. Bardzo ciekawe wyniki osiągnęliśmy dzięki ilorazowi szans (tzw. Odds Ratio). Służy on do określenia szans na wystąpienia danego zjawiska w grupie A względem wystąpienia tego samego zdarzenia w porównywanej grupie B. Kolejnymi narzędziami wykorzystywanymi w poniższej pracy były badania zależności cech za pomocą różnego rodzaju współczynników korelacji. Służy ona do określenia istotności statystycznej wpływu jednej cechy na drugą. Wykorzystaliśmy też dwa współczynniki korelacji: Pearsona (opisujący zależność liniową pomiędzy zmiennymi) oraz współczynnik korelacji Spearmana (opisujący zależność rankingową). W przypadku porównań między cmentarzyskami zastosowaliśmy analizę korespondencji i analizę skupień. Wreszcie ukoronowaniem powyższych metod są matematyczne modele logitowe oraz dyskryminacyjne. Ich celem jest stworzenie na podstawie wyników badań empirycznych formuły (wzoru matematycznego), która będzie opisywać zmienną zależną np. płeć lub wiek za pomocą zmiennych niezależnych (np. wielkości naczynia, ilości szczątków kostnych, niezależnych elementów naczyń). Na podstawie tak stworzonej formuł można z określonym prawdopodobieństwem wskazywać na wiek oraz płeć zmarłego. Niestety podobnie jak w przypadku metod statystycznych trudno pokrótce opisać wszystkie najważniejsze wnioski płynące z przedstawionej tutaj dysertacji. Dość zauważyć, że wnioski z części analitycznej zawarto w aż 53 punktach. Najważniejszymi wnioskami końcowymi było wskazanie na związek wielkości popielnic oraz pokryw z wiekiem zmarłego. Potwierdzono związek ilości szczątków z płcią i wiekiem. Wskazano także formy popielnic powiązanych z wiekiem. Odnośnie ornamentyki popielnic zauważono między innymi silniejszy związek ornamentyki nadsańskiej z osobami dorosłymi, a guzków z dziećmi oraz kobietami. Wreszcie wymiary skrętów oraz szpil łączył się z wiekiem. Ponadto w przypadku osób dorosłych stwierdzono większy garnitur ozdób, a ilość surowca w grobach tych osób była dużo większa niż w przypadku dzieci. Niewątpliwie największym osiągnięciem było stworzenie modeli matematycznych, które na podstawie niektórych zmiennych były wstanie z bardzo dużym prawdopodobieństwem określić wiek i płeć zmarłego.