Przeglądanie według Temat "awangarda"

Aktualnie wyświetlane 1 - 5 z 5

Chicagowska wiosna Przybosia. O Tymoteuszu Karpowiczu promującym polską awangardę
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Kokoszka, Magdalena
The text refers to the International Conference on Przyboś organised on April 8–9, 1992, at University of Illinois at Chicago, but the main character of the article is Tymoteusz Karpowicz, spiritus movens of that undertaking, the poet, dramatist and professor at UIC. The authoress of the text describes his attempts to popularise the Polish avant-garde tradition among American Polonia. She also tries to investigate the relationship between Karpowicz’s scientific and popular science activity and his aesthetic preferences, proposed poetry model or attitude to other poets (such as Cyprian Kamil Norwid, Bolesław Leśmian, Julian Przyboś or Czesław Miłosz). The article is a reflection on Karpowicz’s aesthetic and ethical requirements to art: his passion for unimitative literature models and the conviction that poetry is broader than words, that creativity and life are inseparable.
Esej, który nie powinien mieć końca
(Instytut Sztuk Pięknych Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019-12) Fąfara, Jerzy Janusz
Józef Szajna: artist, thinker, art theoretician. The concentration camp experience is one part of his life; the other is what happened to artist and man in camp conditions. His works are not only art, they are first of all a cry. Szajna’s cry is not merely theatre, it is a specific attitude to world literature from which he would draw his themes throughout his artistic life; it is visual arts in theatre and theatre in visual arts. In Józef Szajna’s plays visual arts played a major role, being a basis, a literary vector of director’s work. This paper is an attempt to present, at least to some extent, a look at the sources and secrets of Szajna’s avant-garde.
Malarska „dwujęzyczność” Jerzego Nowosielskiego. Związki między abstrakcją a ikoną w monumentalnych projektach sakralnych
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Czerni, Krystyna
Sztuka sakralna Jerzego Nowosielskiego, wybitnego malarza polskiego 2. połowy XX wieku, jest przykładem twórczej kontynuacji tradycji bizantyńskiej na ziemiach polskich, lecz także wyrazem dyskusji z malarską tradycją Wschodu i z doświadczeniem Kościoła. Tak w teorii, jak i w malarskiej praktyce artysta przewartościował pojęcie ikony, podejmując próbę rozszerzenia jej formuły, by nie tylko mówiła o Królestwie, lecz obejmowała także obraz ziemskiej, niedoskonałej rzeczywistości pielgrzymującego Kościoła. W projektach aranżacji wnętrz sakralnych dla świątyń rożnych obrządków chrześcijańskich Nowosielski chciał złączyć trzy dyscypliny teologiczne i odpowiadające im sposoby obrazowania: chrystologię, sofiologię i angelologię. Prócz klasycznej ikony, zwanej przez malarza ikoną „chrystologiczno-chalcedońską”, Nowosielski upominał się o ikonę „sofiologiczną”, włączającą w przestrzeń świątyni ziemską, bolesną realność, ślady wewnętrznej walki i zwątpienia – stąd obecność wątków dolorystycznych w jego ikonach. Dopowiedzeniem świętych wizerunków stała się także „natchniona geometria”, w malarstwie abstrakcyjnym artysta dostrzegł ogromny duchowy potencjał, któremu przypisał w końcu rolę malarstwa ikonicznego. Poetycka koncepcja „bytów subtelnych” – abstrakcyjnych aniołów będących świadectwem realności świata duchowego – czerpała z wczesnochrześcijańskiej myśli teologicznej toczącej spor o cielesność bytów duchowych, z bizantyńskiej angelologii, tradycji teozofii i okultyzmu, ale także sztuki pierwszej awangardy, szczególnie tej z kręgu tradycji wschodniej, dziedziczącej prawosławny kult obrazu. Malarska dwujęzyczność Nowosielskiego – równoległe praktykowanie abstrakcji i figuracji, także w obrębie świątyni – miała swoje analogie w liturgicznej praktyce wielu wspólnot religijnych posługujących się rożnymi językami do wyrażenia odmiennych poziomów rzeczywistości: spraw ludzkich i spraw boskich. Dla ukształtowania koncepcji Nowosielskiego ważna okazała się także tradycja teologii apofatycznej głosząca prawdę o „nieprzedstawialności” Boga. Dla sztuki monumentalnej Nowosielskiego kluczowy okazał się problem wzajemnej relacji malarstwa i architektury. Artysta oparł swoją koncepcję na zdecydowanej dominacji malarstwa nad architekturą i samodzielności malarstwa monumentalnego. Jego celem była zasada stworzenia sakralnego wnętrza jako holistycznej, całościowej wizji, mistycznego environnement, przestrzeni „wyłączającej” uczestników liturgii z ziemskiej powszedniości i przenoszącej ich w inny, transcendentny wymiar, w czym malarz widział główne przeznaczenie sztuki sakralnej. Od pierwszych projektów z lat 50. do końca praktyki artystycznej Nowosielski próbował zrealizować własną, wymarzoną wersję „świątyni idealnej”. W wielu projektach wprowadzał do świątyni abstrakcję, pokrywając siecią trójkątnych „bytów subtelnych” ściany, sklepienia, prezbiteria, niekiedy nawet podłogi. Zmuszany do kompromisów, wprowadzał sakralną abstrakcję do polichromii, jako geometrię towarzyszącą, lub na witraże. Kompleksowo przemyślane wnętrza miały tworzyć efekt „przejścia”, „rozdarcia zasłony”, spoza której świta nowa, niebiańska rzeczywistość. W praktyce osiągnięcie zamierzenia nie zawsze było możliwe, jednak celem artysty było stworzenie wrażenia wizualnej jedności, sytuacji „wejścia w obraz”, zanurzenia w malarskim żywiole. Malarstwo w przestrzeni miało scalać rozbity świat, łączyć fizyczną i duchową rzeczywistość w integralną całość. Projektując sakralne wnętrza, Nowosielski wykorzystał świętość ikony, ale także czyste jakości malarstwa, mające spowodować „mistyczne odczuwanie realności Boga”. Celem tak rozumianej sztuki sakralnej okazywało się nie nauczanie, a wtajemniczenie. W tym przesunięciu akcentów Nowosielski widział jedyną szansę na odrodzenie sztuki sakralnej, postulując wręcz przeniesienie ciężaru ewangelizacji z nauczania słownego na działanie sztuki charyzmatycznej.
Przyboś dzisiaj
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017-12) Ożóg Zenon; Pasterski Janusz; Rabizo-Birek Magdalena
Monografia zbiorowa „Przyboś dzisiaj” jest – obok wydanej w 2002 roku pracy zbiorowej Stulecie Przybosia pod redakcją Stanisława Balbusa i Edwarda Balcerzana, a także opublikowanych w ostatnich dwudziestu latach książek m. in. Barbary Sienkiewicz, Grzegorza Wołowca, Doroty Walczak-Delanois, Ewy Guderian-Czaplińskiej, Barbary Łazińskiej, Józefa Duka, Hanny Marciniak, Małgorzaty Rygielskiej, Agnieszki Kwiatkowskiej czy Michaliny Kmiecik – kolejnym ważnym ogniwem we współczesnej refleksji nad fenomenem dzieła Juliana Przybosia. Inspiracją do jej powstania była konferencja naukowa „Przyboś dzisiaj”, zorganizowana w 45. rocznicę śmierci poety w dniach 6-8 października 2015 roku w Niebylcu, Gwoźnicy i Rzeszowie. Autorzy zawartych w niej studiów i szkiców stawiają pytania o wielorakie aspekty twórczości Juliana Przybosia, pośmiertną recepcję utworów poety, utajoną i nieoczywistą obecność we współczesnej literaturze i kulturze. Monografia jest świadectwem nowych odczytań jego tomów poetyckich i książek eseistycznych z innych niż dotychczasowe perspektyw, które przynoszą najnowsze prądy literackie i metodologie badań kulturowych. Podejmuje także problem miejsca poezji Przybosia w pamięci pokoleń i dialogi z nim innych autorów. Układ książki obejmuje pięć zasadniczych kręgów tematycznych, wokół których skupia się duża część dzisiejszej przybosiologii. Poprzedza je refleksja Edwarda Balcerzana, podsumowująca i równocześnie wyznaczająca drogi współczesnemu badaniu dzieł poety. W części pierwszej pt. „W kręgu awangardy” znalazły sie prace podejmujące różne wymiary poetyki i estetyki w dziełach Juliana Przybosia. Barbara Sienkiewicz bada Przybosiowski kult pracy w kontekście ideologii nowoczesności i społecznej użyteczności jako wspierający (mieszczańską) rzeczywistość społeczno-polityczną. Alina Świeściak weryfikuje formułę awangardyzmu poety za pomocą studium formy i ideowego zaangażowania, Mateusz Antoniuk przy zastosowaniu narzędzi krytyki genetycznej opisuje proces tekstotwórczy wybranych wierszy poety i prezentuje projekt „edycji genetycznej” utworów z szerokim zapleczem brulionowym. Michalina Kmiecik analizuje „przedliryczne” formy prozatorskie i włączoną w nie wizję miasta w cyklu Pióro z ognia, Patrycja Garboś rekonstruuje poetycki model ekfrazy Przybosia na przykładzie wierszy katedralnych, Joanna Orska kreśli rysy wiersza awangardowego i postawangardowego w nawiązaniu do poetyckiego modelu Przybosia oraz wierszy Krystyny Miłobędzkiej, Karolina Górniak-Prasnal przeprowadza studium porównawcze figury róży w awangardowym modelu wiersza (na przykładzie utworów Juliana Przybosia, Tymoteusza Karpowicza i Krystyny Miłobędzkiej), a Dawid Kujawa rozważa prekursorską rolę praktyki twórczej Przybosia dla rozwoju współczesnych studiów wizualnych. Część druga, zatytułowana „Tematy”, grupuje teksty poświęcone charakterystycznym motywom poezji Przybosia. Piotr Michałowski rekonstruuje poetycki autoportret autora „Sponad”, Bogusława Latawiec analizuje motyw kamieni, zaś Wiesław Setlak pisze o antropologicznym rozumieniu toposu katedry w poezji Przybosia. Magdalena Sukiennik przedstawia wizerunek matki w wierszach poety, a Piotr Pietrych weryfikuje utrwalony obraz stosunku Przybosia do II wojny światowej, wykorzystując m.in. polemikę Tadeusza Różewicza. Z kolei Zenon Ożóg przybliża konteksty wiersza „Październik 1956” jako poetyckiego świadectwa politycznych wyborów poety, Alicja Jakubowska-Ożóg analizuje utwory dla córki Uty z tomu „Wiersze i obrazki”, Władysław Włoch wykorzystuje wiersz „Chowanka” do refleksji nad różnorodnymi właściwościami poezji Przybosia, natomiast Agnieszka Kwiatkowska opisuje poetyckie obrazy cierpienia. Część trzecią monografii stanowią „Dialogi”, czyli studia poświęcone problematyce ideowych i artystycznych relacji Juliana Przybosia zarówno z wielkimi poprzednikami, jak i rówieśnikami oraz poetami młodszych generacji. Dział ten otwierają szkice Jacka Brzozowskiego i Bogusława Doparta o wielorakich dialogach poety z Mickiewiczem, oba odwołujące się do wielu przykładów i wskazujące na oryginalność i wartość spojrzenia autora „Czytając Mickiewicza”. Małgorzata Rygielska przedstawia Przybosiowskie „czytanie” wiersza „Liryka i druk” Cypriana Kamila Norwida. Edward Balcerzan w oparciu o analizy przekładów wierszy Włodzimierza Majakowskiego, autorstwa Juliana Przybosia, ukazuje krytyczny stosunek tłumacza do twórczości rosyjskiego kubofuturysty. Pozostałe „dialogi” odnoszą się z kolei do artystycznych „spotkań”, sporów, nawiązań czy filiacji twórczości Przybosia z poezją Czesława Miłosza (Aleksander Fiut), Mariana Jachimowicza (Karol Maliszewski), Tymoteusza Karpowicza (Elżbieta Winiecka), Bogusławy Latawiec (Joanna Grądziel-Wójcik), Ryszarda Krynickiego (Iwona Misiak) oraz młodoliterackiej grupy „Kontynenty” z „polskiego” Londynu początku lat sześćdziesiątych (Magdalena Rabizo-Birek). Część czwarta „Pasaże i powidoki” gromadzi natomiast szkice odnoszące się do szeroko rozumianej problematyki spacjalnej, podnoszonej w wyraźnym wymiarze biograficznym. Spotkania z międzynarodowym środowiskiem pisarskim podczas belgijskich biennale poezji przedstawia Dorota Walczak-Delanois, pobyt Przybosia w Szwajcarii – Jan Wolski, a poetyckie pokłosie wyjazdu do Ameryki – Janusz Pasterski. Zasoby Archiwum Przybosia zgromadzonego w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej omawia Urszula Klatka. Barwny obraz dzisiejszej pamięci o Przybosiu w jego ziemi rodzinnej kreśli z kolei Mirosław Czarnik, a Anna Jamrozek-Sowa omawia państwowy rytuał nadania imienia Juliana Przybosia Szkole Podstawowej nr 12 w Rzeszowie w roku 1972. Całości dopełnia refleksja Anny Spólnej nad formą obecności i wpisaną w projekty edukacyjne strategią odbioru poezji Przybosia we współczesnej, zreformowanej szkole średniej. W ostatniej części książki – pod nazwą „Świadectwa i glosy” – zamieszczone zostały szkice o charakterze glos badawczych i osobistych, zapisy faktograficzne oraz wypowiedzi poetyckie. Swoje postulaty badawcze w zakresie biografii Przybosia przedstawia Józef Duk, o osobistych relacjach z Przybosiem i jego poezją pisze Bogusław Kierc, natomiast Stanisław Dłuski przywołuje ideowe repozytorium poety. Osobne miejsce zajmuje relacja Magdaleny Rabizo-Birek z konferencji naukowej „Przyboś dzisiaj”, zorganizowanej w 45. rocznicę śmierci poety w dniach 6-8 października 2015 roku w Niebylcu, Gwoźnicy i Rzeszowie. Książkę zamykają słowa powitania Uty Przyboś, skierowane do uczestników sesji, a także powstałe wówczas utwory poetyckie poświęcone autorowi „Miejsca na Ziemi” (pióra Uty Przyboś, Piotra Michałowskiego i Janusza Pasterskiego).
Wileńskie pismo „Comoedia” – jeszcze jedno ogniwo awangardy
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Szawerna-Dyrszka, Anna
The article describes the Vilniusian paper dedicated to art and culture called “Comoedia”. Until now, this monthly magazine has been described as a theatrical paper between 1938-1939. The author of the paper justifies the argument, that the periodical being the last published initiative of “Walking Wolf”, is an unnoticed “missing link” so far- considering the chain of the Polish interwar avant-garde in literature.