Przeglądanie według Temat "XX wiek"

Aktualnie wyświetlane 1 - 9 z 9

Inkluzyjne mechanizmy przezwyciężenia opóźnień technologicznych polskiej gospodarki
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-06) Sala, Jolanta; Tańska, Halina
Gwałtowny rozwój techniki i technologii w minionych pięćdziesięciu latach inspiruje do holistycznego badania tego zjawiska zarówno z perspektywy prospektywnej, jak i retrospektywnej. Analiza retrospektywna ma szczególne znaczenie dla zgłębienia podstaw potencjału polskiej gospodarki, która podlegała w tym okresie bezprecedensowym przemianom politycznym i społeczno-gospodarczym. Artykuł wpisuje się w podejmowane próby określenia opóźnień technologicznych polskiej gospodarki i zidentyfikowania technologicznych luk rozwojowych. Niniejsze opracowanie stanowi syntezę badań przeprowadzonych zgodnie z opracowaną metodyką zmierzającą do wyabstrahowania prawidłowości wynikających z polskiej specyfiki wpływu polityki, biznesu i nauki w uwarunkowaniach globalnych. Zastosowanie metody agregacji ogromnej liczby innowacyjnych rozwiązań do dziewięciu agregatów pozwoliło na uogólnienia ujawniające spiralę moderującą kierunki rozwojowe i promocyjne przez komercyjne laboratoria biznesu oraz polityków, ale w cieniu polskiego środowiska naukowego/akademickiego. Wśród zidentyfikowanych zjawisk rozwojowych oraz mechanizmów moderowania rozwoju techniki i technologii wyeksponowano m.in. pogłębiającą się lukę analityków oraz projektantów systemów informacyjnych i sztucznej inteligencji, a także rynkową „tyranię postępu”. Natomiast wśród zidentyfikowanych mechanizmów przezwyciężenia istotnych „opóźnień technologicznych” wszystkie mają charakter inkluzyjny oraz wymagają roztropnego abstrahowania od agresji promocyjnej i roztropnej priorytetyzacji w celu wyważenia obiektywnej prawdy dotyczącej rzeczywistego i trwałego kierunku rozwoju techniki i technologii, a przede wszystkim konieczności przezwyciężenia trudnych warunków rynkowych dla rodzimych rozwiązań, produktów, zespołów i firm innowacyjnych (po stronie popytu i podaży). Zasygnalizowano potrzebę uwzględnienia aspektów humanizacji i rewolucji/ewolucji kulturowej.
Klauzule o ochronie mniejszości narodowych w Polsce w traktatach dobrosąsiedzkich po 1989 roku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Browarek, Tomasz
W podpisanych przez Polskę w pierwszej połowie lat 90. XX w. umowach o przyjaznej współpracy ze wszystkim jej sąsiadami zamieszczono klauzule dotyczące praw mniejszości. Zapisy tych układów gwarantują prawa Polaków w tych krajach i przedstawicieli tych narodowości (odpowiednich mniejszości narodowych) w Polsce oraz dają prawo do swobodnego kontaktu z rodakami w kraju zamieszkania i za granicą. Zasadą podstawową w analizowanych traktatach jest uznanie, że przynależność do mniejszości jest sprawą indywidualnego wyboru osoby i nie mogą z dokonania takiego wyboru wynikać żadne niekorzystne dla niej następstwa. Klauzule te zawierają przede wszystkim prawa takich osób do uczenia się języka ojczystego i w języku ojczystym oraz posługiwania się tym językiem w życiu prywatnym i publicznie. Zawierają także gwarancje swobody tworzenia własnych organizacji oraz wolność wyznawania i praktykowania swojej religii. Mając na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa, w traktatach szczególnie akcentowano sprawę lojalności osób należących do mniejszości narodowych wobec państwa zamieszkania oraz gwarancje ze strony tego państwa zapewnienia takim osobom ochrony ich praw na równi z pozostałymi obywatelami. Podstawą dla wszystkich analizowanych klauzul była ich zgodność ze standardami międzynarodowymi dotyczącymi mniejszości. Polska, przyjmując nowy status prawny mniejszości zawarty w analizowanych umowach, podkreślała zerwanie z polityką dyskryminacji i przyjęcie polityki otwartości i akceptacji mniejszości. Prawa mniejszości zawarte w analizowanych w niniejszym artykule traktatach wyznaczały również kierunek zmian w polskim prawie wewnętrznym dostosowujących je do standardów międzynarodowych w tym zakresie.
Malowidła ścienne w cerkwi Chrystusa Miłującego Ludzi w Żółkwi. Dzieje powstania i analiza ikonograficzna absydialnej sceny Wniebowstąpienia Pańskiego (wybrane elementy)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2012-12) Orzechowski, Maciej Ireneusz
Celem artykułu jest prezentacja dziejów powstania malowideł w bazyliańskiej cerkwi Najświętszego Serca Jezusowego (obecnie Chrystusa Miłującego Ludzi) w Żółkwi oraz analiza ikonograficzna wybranych elementów absydialnej sceny Wniebowstąpienia Pańskiego, zawierającej treści odnoszące się do wezwania świątyni. Reforma dobromilska (1882–1904) greckokatolickiego zgromadzenia bazylianów przyczyniła się do intelektualnego odrodzenia tego zakonu, jak i do podniesienia z ruin jego galicyjskich monasterów. Wśród przeprowadzonych wówczas i w okresie późniejszym modernizacji zespołów klasztornych na szczególną uwagę zasługują prace malarskie w Żółkwi, wykonane przez ukraińskiego malarza Juliana Bucmaniuka (1885–1967) w dwóch fazach: 1910–1911 (kaplica Opieki Matki Boskiej) oraz 1932–1939 (wnętrze świątyni). Tematyka malowideł kaplicy dotyczy wątków maryjnych. Z kolei program ikonograficzny cerkwi skonstruowano w oparciu o schemat bizantyński, wypracowany w ciągu IX i X stulecia, z zachowaniem jego trzonu składającego się z trzech wątków: teofaniczno-doksologicznego i profetycznego w strefie kopułowej, sanktuarium oraz we wschodnim przęśle naosu oraz ewangeliczno-apokryficznego w kryłosach (dodekaorton) i naosie. Program malarski świątyni zawiera ponadto tradycyjne rozbudowane wątki – hagiograficzny oraz historyczny. Do pierwiastków nowych – pomijając aktualizacje w scenach historycznych – należą przedstawienia Najświętszego Serca Jezusowego, wśród których najbardziej intrygujące to absydialny wizerunek Chrystusa Pantokratora z sercem na piersi w scenie Wniebowstąpienia Pańskiego.
Maria Magdalena Łubieńska (1833–1920) – an emancipated female artist
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013-12) Czapczyńska-Kleszczyńska, Danuta
Maria Magdalena z hr. Łubieńskich Łubieńska (1833–1920) malarka amatorka, autorka obrazów olejnych, akwareli i rysunków; zmuszona przez okoliczności życiowe założyła w 1867 roku Szkołę Rysunku i Malarstwa, następnie, w 1878, „Malarnię”, którą trzy lata później przekształciła w Zakład św. Łukasza, czynny przynajmniej do 1910 roku. Zakład Łubieńskiej zasłynął przede wszystkim z wyrobu witraży (wykonywanych w technice mieszanej). Wiele z nich zachowało się do naszych czasów w kościołach, głównie neogotyckich, na obszarze ówczesnego Królestwa Polskiego. Prace witrażowe zakładu notuje się również w kościołach zaboru austriackiego i pruskiego oraz dawnych Kresów, także Rosji. Pierwszy witraż, do katedry warszawskiej, Łubieńska miała malować samodzielnie. Zaprezentowane w artykule witraże warszawskiej pracowni tylko w części są odbiciem jej działalności. Podziwiane przez współczesnych, wykpione w kolejnych epokach, stają się obecnie obiektem zainteresowania historyków sztuki.
Misjonarze św. Wincentego á Paulo w Tarnowie i ich dzieła w latach 1904-1989
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-12-16) Glugla, Paweł
Praca jest próbą przekrojowego przedstawienia i analizy dziejów Misjonarzy ze Zgromadzenia Misji św. Wincentego á Paulo, ze szczególnym uwzględnieniem ich działalności w zakresie materialnym i duchowym w Tarnowie, diecezji tarnowskiej jak i poza nią, w Kościele katolickim w Polsce i świecie w oparciu o analizy syntezy dziejów zgromadzenia w latach 1904-1989. Dysertacja składa się z dwóch tomów. W pierwszym, zasadniczym, zawarte zostały: spis treści, wykaz skrótów, wstęp. Główną jego część stanowi sześć merytorycznych rozdziałów, które wieńczy zakończenie. Drugi tom pracy jest pomocniczym i integralnym w stosunku do pierwszego i zawiera bibliografię, wykaz tabel i 56 aneksów. Pierwszy rozdział Tarnów, jego Kościół w XX stuleciu przybliża w syntetycznym skrócie dzieje Tarnowa i tarnowskiego Kościoła od XIV w., ze szczególnym uwzględnieniem dziejów XX w. W drugim rozdziale Zgromadzenie Misji św. Wincentego á Paulo w XX stuleciu, zostały przedstawione, w chronologicznym ujęciu, dzieje Zgromadzenia Misji, począwszy od biogramu jego założyciela, poprzez idee, ekspansję we Francji, Europie i świecie do przybycia na polską ziemię, a skończywszy na osiedleniu się w Tarnowie. W trzecim rozdziale Materialne dzieła Księży Misjonarzy w Tarnowie, zostały przedstawione wysiłki Księży Misjonarzy przy realizacji budowy i wyposażania budynków i pomieszczeń sakralnych, w tym kościoła p.w. Świętej Rodziny, domu misjonarskiego oraz budynków pomocniczych. Odrębnym, wielkim dziełem była budowa i funkcjonowanie Domu św. Ludwiki „na Hucie”, a także nie zrealizowane plany i zamierzenia, w tym budowa Domu Akcji Katolickiej. Kolejny, czwarty rozdział, Formacyjno-społeczne dzieła Księży Misjonarzy w Tarnowie zawiera omówienie typowo wincentyńskich, niematerialnych dzieł, które powstały w obrębie parafii (II Konferencja Świętej Rodziny; Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia, Stowarzyszenie Dzieci Maryi. W piątym rozdziale, Działalność duszpasterska Księży Misjonarzy w parafii Świętej Rodziny w Tarnowie, ukazana została posługa kapłańska na polu liturgicznohomiletycznym, katechetycznym, sakramentalnym. Istotnym było prowadzenie w parafii bractw, grup i innych organizacji parafialnych. Ukazane przy tym zostały represje komunistyczne wobec tarnowskich Księży Misjonarzy. Szósty rozdział, Aktywność duszpasterska i kooperacja Misjonarzy tarnowskich ab extra, obrazuje zaangażowanie tarnowskich Misjonarzy w posługę świadczoną na wielu płaszczyznach życia religijnego, społecznego, otwartość na współpracę zarówno z innymi zgromadzeniami, jak i duchowieństwem Tarnowa oraz poszczególnymi parafiami diecezji, kraju i świata.
Osyp Nazaruk (1883–1940). Z dziejów życia politycznego Ukraińców w XX wieku
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-12-01) Kolano, Rafał
Celem niniejszej rozprawy jest przedstawienie działalności politycznej Osypa Nazaruka (1883–1940) i zarysowanie głównych obszarów jego zapatrywań politycznych w oparciu o jego spuściznę piśmienniczą (przede wszystkim publicystyczną), korespondencję i osobiste notatki. Nazaruk jako polityk ukraiński był przede wszystkim niepodległościowcem ukraińskim, dążącym w działaniu do utworzenia suwerennego państwa ukraińskiego, obejmującego wszystkie — w jego rozumieniu i ogółu formacji niepodległościowców ukraińskich— ukraińskie ziemie etniczne. Stale zajmował on to stanowisko ideowo-polityczne, pomimo częstych zmian we własnym światopoglądzie. Jego myśl polityczna również zawsze koncentrowała się wokół idei niepodległości. Należał niemal zawsze do ukraińskich środowisk politycznych, sytuujących się poza głównym nurtem polityki ukraińskiej w jego czasach. Zajmował w nich wprawdzie na ogół czołowe miejsce pod względem intelektualnym, pretendując nierzadko do roli ideologa formacji, do których należał, nie zdobywając jednak nigdy autorytetu politycznego w społeczeństwie ukraińskim. Przedstawiał swoje przemyślenia polityczne najczęściej w formie publikacji publicystycznych. Odznaczał się na polu publicystyki sporym dorobkiem, liczącym co najmniej 1240 tekstów, ogłoszonych w latach 1900–1940 w kilkunastu czasopismach głównie ukraińskojęzycznych.
Saint Bruno’s Church in Giżycko – the first church commemorating German World War I heroes in East Prussia
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015-12) Jodkowski, Marek
The article presents the historical outline and ideological circumstances concerning the construction of Saint Bruno’s Church in Giżycko as well as the novel form (in liturgical context) of the altar design. In the inter-war period (1918–1939) various initiatives were undertaken in Germany to commemorate the soldiers fallen during World War I. A very important role in this respect was played by the German War Graves Commission (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge). Starting from 1922 National Mourning Day was commemorated in the Weimar Republic, which 12 years later was renamed Heldengedenktag (Memory of Heroes Day) and it was declared an official national holiday. In Giżycko, where Catholics were in a diaspora, a decision was taken to build a church which would function as a churchcum-monument to the fallen soldiers, the first of its kind in East Prussia. The initiator of the plan to erect the church was Father Severin Quint whereas Martin Weber was responsible for the architectural design of the building. The blessing of the cornerstone took place on 23 August 1936 and the church was opened on 8 August 1937. On 23 August 1938 the church was adorned with decorations. This modern place of worship, which also performed the function of a garrison church, was full of military references and military symbolism. The middle section of the facade was decorated with a sgraffito image of Saint Bruno of Querfurt accompanied by a Teutonic Knight on one side and a contemporary German soldier on the other. This figurative image was supposed to symbolise the heroic conduct of the German army, rooted in history and supported by the blessings of the Apostle of the Prussians. As far as the interior is concerned, the positioning of the altar enabling the priest to celebrate the mass versus populum was a truly novel solution on the territory of the Warmia Diocese at the time and, in a way, heralded the changes in Catholic liturgy which were to take place some years later after the Second Vatican Council.
The activity of Franciszek Białkowski and Władysław Skibiński. A contribution to the research on the work of Warsaw stained-glass studios
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2012-12) Czapczyńska-Kleszczyńska, Danuta
W 1902 roku w Warszawie rozpoczęła działalność pracownia witraży założona przez Franciszka Białkowskiego i Władysława Skibińskiego. Ich współpraca zakończyła się szybko, bowiem już w 1905 roku obaj prowadzili niezależne firmy, w których powstawały witraże przeznaczone głównie do kościołów rzymsko-katolickich na obszarze Królestwa Polskiego. W „Pracowni witraży artystycznych Białkowski i s-ka”, nagradzanej na wystawach krajowych i zagranicznych, realizowane były witraże – figuralne i dekoracyjne – projektowane przez samego właściciela oraz innych artystów, między innymi Jana Kantego Gumowskiego (Żyrardów), Konrada Krzyżanowskiego (Brześć Kujawski, Limanowa), Eligiusza Niewiadomskiego (Konin), Jana Henryka Rosena (Lwów, katedra ormiańska i kościół św. Marii Magdaleny), Edwarda Trojanowskiego (Lubraniec). Pracownia została zamknięta prawdopodobnie około 1930 roku. Z dorobku drugiej pracowni omówionej w artykule – „Zakładu artystycznego wykonywania witraży W. Skibiński” – znane jest zaledwie kilka zespołów witraży sakralnych (katedra w Kaliszu, Czarnia, Opatówek, Mełgiew, Czarnożyły, Ciechocinek). Przynajmniej niektóre z nich (w korpusie kaliskiego kościoła) projektował sam Skibiński, natomiast jedynym (dotąd) znanym artystą z nim współpracującym jest Włodzimierz Tetmajer (kaliska kaplica Pod Orłami). Około 1921 roku Zakład zakończył działalność, a znajdujące się w nim szkło kupiła właścicielka Krakowskiego Zakładu Witrażów S. G. Żeleński, później niejednokrotnie korzystająca z pomocy Skibińskiego jako doświadczonego witrażysty. Celem niniejszego artykułu, poza prezentacją wstępnych ustaleń dotyczących obu pracowni, jest zainspirowanie do dalszych badań nad mało rozpoznanym zagadnieniem witrażownictwa warszawskiego w I połowie wieku XX.
The Forgotten Passion of Franciszek Mączyński, an Architect
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2010-12) Czapczyńska-Kleszczyńska, Danuta
Franciszek Mączyński (1874–1947), znany architekt, znawca i miłośnik zabytków, przez całe życie zawodowe z widocznym zamiłowaniem projektował witraże, co nie zostało dotąd dostatecznie zauważone przez badaczy, skupiających się raczej na jego działalności architektonicznej. Witraże Mączyńskiego dopełniają wystroju wnętrz budowli sakralnych i świeckich, niekiedy wzniesionych według jego projektów. Wiele z nich to oszklenia ołowiowe ze szkła bezbarwnego, półprzejrzystego, w które wkomponowano nieduże różnokolorowe plakiety z herbami (kaplica zamkowa w Żywcu, ok. 1905) lub – najczęściej – z motywami architektonicznymi (przeważają wieże, sygnaturki i kopuły krakowskich kościołów, które jako motyw zastosował po raz pierwszy ok. 1904 roku w oknach krużganków klasztoru Karmelitanek Bosych przy ul. Łobzowskiej w Krakowie). Przeciwieństwem owych miniatur architektonicznych jest znakomity witrażowy wizerunek drewnianego kościoła w Komorowicach Krakowskich, wypełniający nadświetle wejścia do nowej, murowanej świątyni w tejże miejscowości. Interesujące oszklenie ołowiowe okien zastosował architekt w krużgankach klasztoru Franciszkanów w Krakowie, których restauracją kierował (ok. 1908). Mączyńskiemu nieobce były kompozycje figuralne, których przykładem są witraże z postaciami świętych w kościele w Mogilanach pod Krakowem i Karmelitów Trzewiczkowych w Krakowie (1930). W witrażach kościelnych Mączyński stosował też motywy o charakterze dekoracyjno-symbolicznym (wazony wypełnione kwiatami i owocami z wkomponowanym w nie sercem, użyte w oknach nawy kościoła Jezuitów przy ul. Kopernika w Krakowie, 1912). Ten sam temat – już bez symbolicznego akcentu – wykorzystywał później w witrażach przeznaczonych do budowli świeckich. W witrażach we wnętrzach chętniej przedstawiał jednak motywy ze świata przyrody lub architekturę. Tworzenie witraży było nie tylko pasją Franciszka Mączyńskiego, ale i trudem wieloletniej pracy na stanowisku kierownika artystycznego „Krakowskiego Zakładu Witrażów i Mozaiki S.G. Żeleński”, dla którego projektował także pawilony wystawowe (z których najciekawszy był ten na Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu w roku 1929).