Przeglądanie według Temat "Neolit"

Aktualnie wyświetlane 1 - 2 z 2

Funkcjonalne i technologiczne aspekty krzemieniarstwa kultury lubelsko-wołyńskiej w świetle analizy traseologicznej
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-11-12) Mączyński, Piotr Zbigniew
Zasadniczym celem niniejszej pracy było określenie funkcji, jaką pełniły narzędzia w życiu codziennym oraz społecznym ludności eneolitycznej kultury lubelskowołyńskiej (4200-3650/3600 BC). W ramach prowadzonych prac podjęta została również próba odtworzenia technik krzemieniarskich wykorzystywanych przy produkcji półsurowca oraz wytwarzaniu narzędzi morfologicznych. Podstawą tych rozważań są wyniki przeprowadzonych analiz inwentarzy krzemiennych, pochodzących z kilkunastu stanowisk osadowym oraz funeralnych, łączonych z tą jednostką kulturowa. Realizacja zamierzonego celu została oparta na wynikach przeprowadzonych badan traseologicznych, które polegają na obserwacji pod mikroskopem stereoskopowym oraz metalograficznym zmian powstających na powierzchni narzędzi krzemiennych w trakcie wykonywania nimi różnych czynności lub jako efekt stosowania opraw/ owijek. Na łamach pracy zaprezentowane zostały wyniki analiz niespełna 1900 wytworów krzemiennych, spośród których ponad 600 nosiło na powierzchniach przekształcenia pochodzenia użytkowego lub zostało zaklasyfikowanych jako narzędzia prawdopodobnie używane.
Gospodarka i osadnictwo społeczności późnoneolitycznych i z wczesnej epoki brązu na terenie Polski południowo wschodniej i zachodniej Ukrainy
(Uniwersytet Rzeszowski, 2023-05-09) Głowacz, Michał
Podstawowym celem niniejszej rozprawy jest charakterystyka gospodarki jaką prowadziła społeczności kultury ceramiki s znurowej (dalej KCSZ) oraz kultury mierzanowickiej (dalej KM) na terenie Polski południowo wschodniej i zachodniej Ukrainy. W rozumieniu autora, pojęcie gospodarki pradziejowej dotyczyć ma głównie podstaw utrzymania tych społeczności. Kwestie wytwórstwa, p ozyskiwania surowców czy handlu/wymiany podjęte zostały w sposób ogólny. Obszarem wyjściowym dla tych sposób ogólny. Obszarem wyjściowym dla tych rozważani będzie tu Polska południoworozważani będzie tu Polska południowo--wschodnia, wschodnia, przez co autor rozumie południową część Kotliny przez co autor rozumie południową część Kotliny Sandomierskiej oraz wschodnią część Karpat polskich. Sandomierskiej oraz wschodnią część Karpat polskich. W raW ramach poszerzenia obszaru badań do pracy mach poszerzenia obszaru badań do pracy włączony został obszar Ukrainy zachodniej, czyli włączony został obszar Ukrainy zachodniej, czyli wysoczyzny wschodniego Przedkarpacia, Wyżyny wysoczyzny wschodniego Przedkarpacia, Wyżyny Podolskiej, Wyżyny Wołyńskiej oraz Polesia. W celu Podolskiej, Wyżyny Wołyńskiej oraz Polesia. W celu ukazania tła porównawczego, autor kilkukrotnie ukazania tła porównawczego, autor kilkukrotnie odwołuje się do danych podwołuje się do danych pochodzących głównie z ochodzących głównie z zachodniej części małopolski, a także północnej Słowacji zachodniej części małopolski, a także północnej Słowacji zachodnich Czech i wschodnich Niemiec. Zakres zachodnich Czech i wschodnich Niemiec. Zakres chronologiczny pracy obejmuje ramy ok. 2900chronologiczny pracy obejmuje ramy ok. 2900--1500 BC 1500 BC czyli okres osadnictwa wspomnianych wyżej kultur na czyli okres osadnictwa wspomnianych wyżej kultur na omawianym obszarze. omawianym obszarze. AnAnaliza zwyczajów gospodarczych ludności KCSZ aliza zwyczajów gospodarczych ludności KCSZ i KM przeprowadzona została w oparciu o dane i KM przeprowadzona została w oparciu o dane botaniczne (rozdział IV) oraz zoologiczne (rozdział V), botaniczne (rozdział IV) oraz zoologiczne (rozdział V), pochodzące z przebadanych wykopaliskowo stanowisk pochodzące z przebadanych wykopaliskowo stanowisk archeologicznych. W przypadku danych botanicznych, archeologicznych. W przypadku danych botanicznych, rozpatrzonrozpatrzone zostały przede wszystkim analizy e zostały przede wszystkim analizy diagramów palinologicznych pochodzących z torfowisk diagramów palinologicznych pochodzących z torfowisk zlokalizowanych na omawianym obszarze.zlokalizowanych na omawianym obszarze. W rozdziale IV przedstawiony został obraz szaty W rozdziale IV przedstawiony został obraz szaty roślinnej oraz jej zmian na przełomie neolitu roślinnej oraz jej zmian na przełomie neolitu schyłkowego i wczesnej epoki brązu. schyłkowego i wczesnej epoki brązu. Poruszone zostały Poruszone zostały wędrówki drzewostanów oraz zmiany taksonomiczne wędrówki drzewostanów oraz zmiany taksonomiczne zachodzące wśród roślin łąkowych. W oparciu o zachodzące wśród roślin łąkowych. W oparciu o pozyskane dane wskazano okresy wzmożonej pozyskane dane wskazano okresy wzmożonej działalności antropogenicznej, oddziaływującej działalności antropogenicznej, oddziaływującej bezpośrednio na środowisko naturalne. Dzięki analizom bezpośrednio na środowisko naturalne. Dzięki analizom ososadów pyłkowych wyodrębniono również obecność adów pyłkowych wyodrębniono również obecność roślin uprawnych, zarejestrowanych jedynie w okresie roślin uprawnych, zarejestrowanych jedynie w okresie osadnictwa KM. Rozdział traktujący o danych osadnictwa KM. Rozdział traktujący o danych botanicznych, zawierał również zestawienie dostępnych botanicznych, zawierał również zestawienie dostępnych danych antrakologicznych i karpologicznych. danych antrakologicznych i karpologicznych. Analiza szcząt Analiza szczątków zwierzęcych przeprowadzona ków zwierzęcych przeprowadzona została w oparciu o dostępne opracowania materiałów została w oparciu o dostępne opracowania materiałów kostnych z omawianego obszaru. Ze względu na stan kostnych z omawianego obszaru. Ze względu na stan badań jedyną możliwą do wykorzystania metodą w tym badań jedyną możliwą do wykorzystania metodą w tym procesie była metoda GLS (czyli Globalnej Liczby procesie była metoda GLS (czyli Globalnej Liczby Szczątków). PrzedstawioSzczątków). Przedstawiony został procentowy udział ny został procentowy udział szczątków poszczególnych gatunków na stanowiskach szczątków poszczególnych gatunków na stanowiskach KCSZ i KM. Były do szczątki bydła, świni, owcy/kozy oraz KCSZ i KM. Były do szczątki bydła, świni, owcy/kozy oraz zwierzyny dzikiej. W zestawieniu tabelarycznym zwierzyny dzikiej. W zestawieniu tabelarycznym zastosowano również kryterium podziału na narzędzia i zastosowano również kryterium podziału na narzędzia i ozdoby oraz pojedyncozdoby oraz pojedyncze kości i depozyty szkieletowe. ze kości i depozyty szkieletowe. Udział narzędzi i ozdób w grobach obu kultur Udział narzędzi i ozdób w grobach obu kultur rozpatrzony został w kontekście płci pochowanego rozpatrzony został w kontekście płci pochowanego osobnika.osobnika. Rozdziały traktujące o źródłach Rozdziały traktujące o źródłach paleobotanicznych i archeozoologicznych poprzedzone paleobotanicznych i archeozoologicznych poprzedzone zostały częścią wstępną. W rozdzialzostały częścią wstępną. W rozdziale pierwszym e pierwszym przedstawiony został zarys problemu oraz wyznaczono przedstawiony został zarys problemu oraz wyznaczono cele i zakres pracy. Następnie zrelacjonowana została cele i zakres pracy. Następnie zrelacjonowana została historia badań prowadzonych na wyznaczonym obszarze historia badań prowadzonych na wyznaczonym obszarze od końca XIX wieku do chwili obecnej, podejmowanych od końca XIX wieku do chwili obecnej, podejmowanych na stanowiskach schyłkowoneolityczna stanowiskach schyłkowoneolitycznych i we wczesnej nych i we wczesnej epoce brązu. W rozdziale trzecim przedstawiono epoce brązu. W rozdziale trzecim przedstawiono warunki środowiskowe wskazanego obszaru oraz warunki środowiskowe wskazanego obszaru oraz zagadnienia dotyczące zmian klimatycznych jakie zagadnienia dotyczące zmian klimatycznych jakie zachodziły na przestrzeni III tysiąclecia BC oraz w zachodziły na przestrzeni III tysiąclecia BC oraz w pierwszej połowie II tys. BC.pierwszej połowie II tys. BC. Mimo, iż główny Mimo, iż głównym celem pracy jest m celem pracy jest charakterystyka podstaw utrzymania, w rozdziale VI charakterystyka podstaw utrzymania, w rozdziale VI autor podejmuje analizę surowców stosowanych w autor podejmuje analizę surowców stosowanych w wytwórstwie KCSZ i KM. Omówione zostają wszystkie wytwórstwie KCSZ i KM. Omówione zostają wszystkie rodzaje skał z których społeczności te wykonywały rodzaje skał z których społeczności te wykonywały swoje narzędzia oraz wskazuje najbliższswoje narzędzia oraz wskazuje najbliższe ich e ich złoże/wychodnie. Przedstawiony zostaje również złoże/wychodnie. Przedstawiony zostaje również procentowy udział narzędzi wykonanych z procentowy udział narzędzi wykonanych z poszczególnych surowców. W rozdziale podjęta została poszczególnych surowców. W rozdziale podjęta została również kwestia wytwórstwa wyrobów z miedzi i brązu również kwestia wytwórstwa wyrobów z miedzi i brązu oraz lokacje źródeł solonośnych, niezwykle ważnych dla oraz lokacje źródeł solonośnych, niezwykle ważnych dla wędwędrownych społeczności pasterskich.rownych społeczności pasterskich. Rozdziały VII i VIII dotyczą kolejno osadnictwa i Rozdziały VII i VIII dotyczą kolejno osadnictwa i chronologii KCSZ i KM na wyznaczonym obszarze. Dane chronologii KCSZ i KM na wyznaczonym obszarze. Dane osadnicze przedstawiono z uwzględnieniem podziału na osadnicze przedstawiono z uwzględnieniem podziału na stanowiska sepulkralne i osadowe dla obu kultur. W stanowiska sepulkralne i osadowe dla obu kultur. W zestawieniach tazestawieniach tabelarycznych uwzględniona została belarycznych uwzględniona została wysokość n.p.m. oraz charakterystyka krajobrazu. wysokość n.p.m. oraz charakterystyka krajobrazu. Punkty osadnicze obu kultur przedstawione zostały na Punkty osadnicze obu kultur przedstawione zostały na trzech mapach. Dodatkowo podjęta została kwestia trzech mapach. Dodatkowo podjęta została kwestia bonitacji gleb omawianego obszaru, a ich rodzaje bonitacji gleb omawianego obszaru, a ich rodzaje przedstawiono na dwóchprzedstawiono na dwóch mapach glebowych. W mapach glebowych. W rozdziale dotyczącym chronologii zaprezentowane rozdziale dotyczącym chronologii zaprezentowane zostało zestawienie tabelaryczne wszystkich, uzyskanych zostało zestawienie tabelaryczne wszystkich, uzyskanych dotychczas oznaczeń radiowęglowych, oraz ogóle ramy dotychczas oznaczeń radiowęglowych, oraz ogóle ramy chronologiczne dla obu kultur na omawianym obszarze. chronologiczne dla obu kultur na omawianym obszarze. Wysoką wartość badawczą Wysoką wartość badawczą zawiera rozdział IX, zawiera rozdział IX, poruszający zagadnienia z zakresu bioarcheologii, która poruszający zagadnienia z zakresu bioarcheologii, która w chwili obecnej stanowi źródło szeregu metod w chwili obecnej stanowi źródło szeregu metod badawczych i jest przyszłością dla studiów nad badawczych i jest przyszłością dla studiów nad prahistorią człowieka. Głównym tematem poruszonym prahistorią człowieka. Głównym tematem poruszonym w tej części pracy są badania izotow tej części pracy są badania izotopów stabilnych pów stabilnych zawartych w kolagenie szczątków kostnych zwierząt i zawartych w kolagenie szczątków kostnych zwierząt i ludzi. Po przedstawieniu istoty tych badań, autor ludzi. Po przedstawieniu istoty tych badań, autor prezentuje zestawienie wyników uzyskanych w toku prezentuje zestawienie wyników uzyskanych w toku badań własnych. Analiza dotyczyła zawartości izotopów badań własnych. Analiza dotyczyła zawartości izotopów węgla ¹³C oraz azotu ¹⁵N w szczątkawęgla ¹³C oraz azotu ¹⁵N w szczątkach zwierzęcych ch zwierzęcych pochodzących ze stanowisk KCSZ i KM w Skołoszowie, pochodzących ze stanowisk KCSZ i KM w Skołoszowie, Zamiechowie, Szczytnej, Mirocinie i Wierszczycy. W Zamiechowie, Szczytnej, Mirocinie i Wierszczycy. W dalszej części zaprezentowane zostały dotychczas dalszej części zaprezentowane zostały dotychczas opublikowane wyniki badań izotopów stabilnych dla opublikowane wyniki badań izotopów stabilnych dla szczątków ludzkich i zwierzęcych ze stanszczątków ludzkich i zwierzęcych ze stanowisk owisk ulokowanych na omawianym obszarze oraz z zachodniej ulokowanych na omawianym obszarze oraz z zachodniej części Małopolski. Wyniki również dotyczyły zawartości części Małopolski. Wyniki również dotyczyły zawartości izotopów węgla ¹³C i azotu ¹⁵N, a także izotopów strontu izotopów węgla ¹³C i azotu ¹⁵N, a także izotopów strontu ⁸⁷⁸⁷Sr /⁸⁶Sr. Sr /⁸⁶Sr. Na ich podstawie podjęta została próba Na ich podstawie podjęta została próba scharakteryzowania diety zwierzątscharakteryzowania diety zwierząt i ludzi schyłkowego i ludzi schyłkowego neolitu i wczesnej epoki brązu, oraz mobilności grup neolitu i wczesnej epoki brązu, oraz mobilności grup ludzkich w tym okresie. Kwestie migracji poruszone ludzkich w tym okresie. Kwestie migracji poruszone zostały również w dalszej części rozdziału, traktującej o zostały również w dalszej części rozdziału, traktującej o wynikach badań mitochondrialnego DNA.wynikach badań mitochondrialnego DNA. Rozdział X nosi charakter rozdziału Rozdział X nosi charakter rozdziału podsumowującego, w którym przedstawiona zostaje podsumowującego, w którym przedstawiona zostaje charakterystyka gospodarki ludności KCSZ i KM w Polsce charakterystyka gospodarki ludności KCSZ i KM w Polsce południowopołudniowo--wschodniej i na zachodniej Ukrainie, w wschodniej i na zachodniej Ukrainie, w oparciu o dane zaprezentowane we wcześniejszych oparciu o dane zaprezentowane we wcześniejszych częściach pracy. W niniejszym podsumowaniu autor częściach pracy. W niniejszym podsumowaniu autor potwipotwierdza, funkcjonujące w literaturze poglądy na erdza, funkcjonujące w literaturze poglądy na temat pasterskiego trybu hodowlanego w KCSZ oraz temat pasterskiego trybu hodowlanego w KCSZ oraz trybu rolnotrybu rolno--hodowlanego w KM, przy czym nie jest hodowlanego w KM, przy czym nie jest możliwe na chwilę obecną szczegółowe sprecyzowanie możliwe na chwilę obecną szczegółowe sprecyzowanie rodzaju hodowli w okresie rozwoju KCSZ oraz stosunku rodzaju hodowli w okresie rozwoju KCSZ oraz stosunku rolnictwrolnictwa do hodowli w KM. W rozprawie wykazane są a do hodowli w KM. W rozprawie wykazane są również znaczne trudności w szczegółowej również znaczne trudności w szczegółowej charakterystyce tych profili, uwzględniając także zmiany charakterystyce tych profili, uwzględniając także zmiany w toku rozwoju obu kultur, oraz różnice wynikające z w toku rozwoju obu kultur, oraz różnice wynikające z geografii środowiska. Według autora, całkowite geografii środowiska. Według autora, całkowite wykluczenie osiwykluczenie osiadłego trybu życia oraz zajęć rolniczych, adłego trybu życia oraz zajęć rolniczych, w całym okresie rozwoju KCSZ nie jest słusznym w całym okresie rozwoju KCSZ nie jest słusznym założeniem, co zresztą częściowo potwierdzają wyniki założeniem, co zresztą częściowo potwierdzają wyniki badań izotopowych. Kwestię charakterystyki podstaw badań izotopowych. Kwestię charakterystyki podstaw utrzymania obu społeczności, uznaje za nie możliwą do utrzymania obu społeczności, uznaje za nie możliwą do wykonaniawykonania na chwilę obecną. W celu prowadzenia na chwilę obecną. W celu prowadzenia dalszych rozważań konieczne jest poszerzenie bazy dalszych rozważań konieczne jest poszerzenie bazy źródłowej, głównie o wyniki analiz osteologicznych źródłowej, głównie o wyniki analiz osteologicznych przeprowadzonych na szczątkach zwierzęcych oraz przeprowadzonych na szczątkach zwierzęcych oraz danych izotopowych pozyskanych ze szczątków zarówno danych izotopowych pozyskanych ze szczątków zarówno zwierzęcych jak izwierzęcych jak i ludzkich. W rozdziale ludzkich. W rozdziale podsumowującym autor podejmuje również wywód podsumowującym autor podejmuje również wywód dotyczący struktury społecznej oraz wskazuje na dotyczący struktury społecznej oraz wskazuje na konieczność podjęcia tych rozważań, poruszając kwestie konieczność podjęcia tych rozważań, poruszając kwestie podstaw utrzymania.podstaw utrzymania. Kolejny rozdział stanowi katalog stanowisk, z których materiały stanowiły podstawę niniejszej rozprawy. Zawarte zostały w nim przebadane wykopaliskowo i opracowane stanowiska KCSZ i KM. Katalog podzielony został na cztery części a mianowicie: stanowiska KCSZ w Polsce południowo-wschodniej, stanowiska KCSZ na zachodniej Ukrainie, stanowiska KM w Polsce południowo-wschodniej i stanowiska KM na zachodniej Ukrainie. W ostatnim rozdziale przedstawione zostało zestawienie źródeł wykorzystanych przez autora.