Przeglądanie według Temat "Lviv"

Aktualnie wyświetlane 1 - 20 z 38

A contribution to the demographic characteristic of people who received the right of belonging to a gmina at the beginning of the 20th century (as illustrated by the cases of Lviv and Cracow)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rejman, Sabina
The article was based on the statistical data from “Wiadomości Statystyczne o Mieście Lwów” and “Statystyka Miasta Krakowa”. These sources can provide conclusions about groups which undertook migration, most often an internal one within the Austro-Hungarian Monarchy. The analysis of statistical data suggests that Cracow was a city more open to admitting migrants to its gmina and admitted them more than Lviv. Both cities preferred men, middle-aged or older, married couples, with means of support, Austrian citizens from Galicia. Cracow made more exceptions to this rule by admitting people from other countries of the Monarchy and foreigners. The Lviv councillors’ preferences were more conservative; however, in this city they decided voluntarily, while in Cracow, most people were admitted on the basis of the prescription of the right of belonging.
„Aby czynić i działać społecznie, potrzeba wprzód znać drogi i cele, mieć obrachunki i programy”. O różnych płaszczyznach działalności ormiańskiego arcybiskupa Józefa Teodorowicza
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-12-28) Załęczny, Jolanta
Artykuł koncentruje się na działalności społecznej arcybiskupa Józefa Teodorowicza (1864–1938). W latach 1902–1914 był posłem Sejmu Krajowego, członkiem Rady Szkolnej Krajowej, zasiadał w Izbie Panów w Wiedniu (1914–1918). W odrodzonej Polsce był posłem (1919–1922), a potem senatorem (1922–1923). Dużą wagę przykładał do edukacji młodego pokolenia. Był mocno zaangażowany w szerzenie oświaty. Występował w obronie prawa dzieci i młodzieży do nauczanie po polsku w każdym z trzech zaborów. Dostrzegał potrzebę kształcenia kobiet, zabiegał o szerzenie oświaty na wsi. Szczególnie dużo uwagi poświęcał sprawom wychowania w szkole i rodzinie. Patronował powstawaniu nowych szkół i organizacji.
Aktywność kulturalno-oświatowa Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Rękodzielniczej „Skała” we Lwowie (1856–1914)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Rędziński, Kazimierz
W okresie zaborów władze austriackie pozwoliły w roku 1856 na utworzenie polskiego stowarzyszenia rzemieślników, łączącego wzajemną pomoc z działalnością kulturalno-oświatową. W ramach działalności „Skały” wyróżniono dwa okresy: paternalistyczny, do 1889 r., a także zdemokratyzowany, po zmianie statutu. W pierwszym okresie jego działalności prawo do pełnoprawnego członkostwa posiadali jedynie uczniowie rzemieślników będący licencjatami, a kobietom nie wolno było wstępować do Stowarzyszenia. Jego członkowie nie mieli nic do powiedzenia w kwestii wyboru organów zarządzających i podejmowanych przez nie decyzji. Powodem było to, że organizacja była bardziej jak braterstwo ludzi podzielających te same przekonania religijne. Dokonanie zmian w statucie w roku 1889 wprowadziło demokratyczne zasady funkcjonowania Stowarzyszenia. Od tego czasu każdy mężczyzna, wyznający wiarę katolicką, czy to rzemieślnik, czy przemysłowiec, mógł do niej dołączyć. Wybrano wszystkie władze organizacji. Celem Stowarzyszenia było kształcenie młodzieży katolickiej, pielęgnowanie wśród nich ducha religijnego i wychowanie ich na dobrych rzemieślników. Wiodącymi formami działalności były dokształcanie ogólne i zawodowe. Sfera kulturalna obejmowała działalność własnych grup artystycznych: chóru, orkiestry i zespołu teatralnego. Znaczącą rolę w polskim wychowaniu patriotycznym odegrały obchody rocznic narodowych: Konstytucji 3 Maja, powstań narodowych i unii polsko-litewskiej. Środkiem do osiągnięcia tego celu były także wieczory literackie poświęcone zasłużonym dla narodu polskiego poetom i pisarzom: Adamowi Mickiewiczowi, Kornelowi Ujejskiemu, Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu i Henrykowi Sienkiewiczowi.
Artysta w drodze. Wędrówki muzyka Stanisława Bursy nie tylko po Galicji z przełomu XIX i XX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Fink, Kinga
Stanisław Bursa (1865–1947) reprezentował typ XIX-wiecznego artysty wszechstronnego, znanego jako śpiewak (tenor), dyrygent, kompozytor i pedagog. Równolegle budował swoją karierę urzędniczą (pracownik Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie). Życie Bursy do 1914 r. naznaczone było doświadczeniem podróży i ciągłą zmianą miejsca zamieszkania. Przemieszczał się po Galicji jako urzędnik asekuracyjny, odbywał podróże edukacyjne, wyjeżdżał w celach leczniczych, odwiedzał liczną rodzinę. Regularne wędrówki artystyczne po Galicji i terenach zaboru pruskiego oraz Śląska, podejmowane od pierwszej dekady XX w., stwarzały też możliwość dodatkowego zarobkowania. W niniejszym opracowaniu autorka koncentruje się na zagadnieniu mobilności i jej wpływie na przebieg kariery artystycznej nie tylko z punktu widzenia migracji wewnętrznej, ale także mobilności w rozumieniu zdolności do działania na wielorakich polach w sferze zawodowej.
Blaski i cienie kuratorii literackiej Lubomirskich w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich w latach 1827–1944
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Matwijów, Maciej
Zgodnie z ustawami fundatora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Józefa Maksymiliana Ossolińskiego do zadań kuratorii literackiej (tj. naukowej) należało kierowanie i nadzór nad działalnością instytucji, przede wszystkim w zakresie spraw administracyjno-majątkowych i personalnych. Stanowisko kuratorów literackich w latach 1827–1944 pełnili ordynaci przeworscy z rodziny Lubomirskich (Henryk w latach 1827–1850, Jerzy w latach 1847–1851 i 1869–1872 oraz Andrzej w latach 1882–1944), ewentualnie prawni opiekunowie ordynacji przeworskiej (Kazimierz Krasicki w latach 1872–1882), z wyjątkiem lat 1851–1869, kiedy władze austriackie w Galicji z przyczyn politycznych powierzyły to stanowisko Maurycemu Dzieduszyckiemu. Główną zasługą kuratorii literackiej było utrzymanie wyznaczonego przez Ossolińskiego charakteru instytucji jako polskiej placówki narodowej w okresie realizowanego przez administrację austriacką w Galicji w latach 30. XIX w. antypolskiego kursu polityki. Kuratorzy literaccy położyli także duże zasługi na polu zapewnienia ZNiO dodatkowych źródeł finansowania (m.in. poprzez uzyskanie prawa do druku podręczników szkolnych w 1876 r.). W latach 1847–1913 kuratorzy literaccy i mianowani przez nich wicekuratorzy wzięli na siebie ciężar bezpośredniego zarządzania instytucją. Co prawda powodowało to konflikty kompetencyjne z kolejnymi dyrektorami Zakładu – Augustem Bielowskim i Wojciechem Kętrzyńskim, ale jednocześnie pozwoliło im na skupienie się na działalności naukowej i opracowaniu zbiorów bibliotecznych. Henryk Lubomirski i jego syn Jerzy przyczynili się także do pomnożenia zbiorów muzealnych Zakładu, ofiarowując na jego rzecz posiadaną przez siebie dużą kolekcję obrazów, grafiki i numizmatyki, która stała się podstawą do uruchomienia w 1869 r. Muzeum ich imienia w Zakładzie. Negatywnym aspektem kuratorii literackiej sprawowanej przez Andrzeja Lubomirskiego było traktowanie gmachu Zakładu jako swego rodzaju prywatnej siedziby z uszczerbkiem dla potrzeb bibliotecznych i muzealnych instytucji oraz podejmowanie niekiedy nazbyt arbitralnych i nieprzemyślanych decyzji w jej sprawach.
Działalność Koła im. Bernarda Goldmana Towarzystwa Szkoły Ludowej we Lwowie (1905–1914)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Rędziński, Kazimierz
Na przełomie XIX i XX wieku Lwów posiadał jedno z największych zgromadzeń populacji żydowskiej w centralno-wschodniej Europie. Miasto szczyciło się otoczeniem oświeconych Żydów, wspierających tak zwany Haskalah. W 1905 r. Żydzi zasymilowani z polską kulturą utworzyli we Lwowie gałąź Towarzystwa Szkoły Ludowej. Organizacja ta została założona w 1891 r., aby rozwinąć edukację wśród żydowskiej populacji we Wschodniej Galicji. Zadaniem towarzystwa było prowadzenie edukacyjno-kulturalnej działalności wśród Żydów. Możliwy był bezpłatny dostęp do czytelni i bibliotek dla dorosłych i młodych ludzi. Działalność nie była ograniczona do stolicy Galicji; czytelnie były otwarte w 22 miastach i miasteczkach Wschodniej Galicji, między innymi we Lwowie, Brodach, Przemyślu, Sokalu, Stryju i Żółkwi. Organizowane były kursy nauki czytania, zajęcia popularnonaukowe, prezentowano dzieła teatralne i muzyczne; wycieczki krajoznawcze, wspólne obchody świąt i rocznic, organizowane były spotkania z pisarzami, muzykami i osobistościami ważnymi dla polskiej kultury. Żydzi i Polacy współpracowali ze sobą w ramach działalności tegoż Towarzystwa.
Działalność Towarzystwa Oświaty Ludowej we Lwowie (1881–1914)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Rędziński, Kazimierz
W artykule ukazano funkcjonowanie Towarzystwa Oświaty Ludowej we Lwowie oraz w środowiskach małomiasteczkowych i wiejskich w latach 1881–1914. Towarzystwo w 1904 r. prowadziło 517 czytelni i bibliotek. Poprzez wykłady, odczyty, pogadanki, upowszechnianie czytelnictwa, głośne czytanie fragmentów powieści, obchody rocznic narodowych, amatorskie występy teatralne realizowano cele statutowe. Dotyczyły one wychowania intelektualnego, społeczno-moralnego, zdrowotnego, gospodarności w życiu codziennym, kulturalno-estetycznego, wielokulturowości i tolerancji. Stowarzyszenie miało oblicze liberalno-demokratyczne, w pracę struktur organizacyjnych angażowali się profesorowie Uniwersytetu Lwowskiego i Szkoły Politechnicznej: Ludwik Kubala (pierwszy prezes zarządu), ks. Jan Fijałek – rektor UL, Kazimierz Twardowski, Ludwik Finkel, Wilhelm Bruchnalski, Aleksander Raciborski, Wojciech Dzieduszycki, Tadeusz Fiedler, Ignacy Zakrzewski, Aleksander Hirschberg, Roman Pilat, Władysław Abraham, Bronisław Dembiński.
Księgi ogłoszeń dyrekcji jako źródło do dziejów dnia powszedniego w galicyjskiej szkole średniej na początku XX wieku
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Pudłocki, Tomasz
Autor omawia przydatność ksiąg ogłoszeń dyrekcji jako źródła do dziejów dnia powszedniego w galicyjskiej szkole średniej na początku XX wieku. To typy źródeł do tej pory będące poza zainteresowaniem historyków oświaty i wychowania. Pozwalają one odtworzyć wiele ulotnych elementów szkolnej rzeczywistości, na tyle trywialnych i zwyczajnych, że nie znajdują one odzwierciedlenia w innych źródłach. Wykorzystując księgi zachowane z gimnazjów Lwowa, Sambora i Stanisławowa autor stara się udowodnić tezę o przydatności tych źródeł, równocześnie charakteryzując je pod względem zewnętrznym i wewnętrznym.
Ludwig Mises’s Lvivian compass of life
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Szulczewski, Grzegorz
Ludwig von Mises belonged to the last generation of people born in the Galician Lviv. His life proves that despite the historical catastrophe suffered by Austria, the free spirit of Galicia can be saved and influence the development of modern economics. His uncompromising moral character took shape in Lviv, which he later expressed in Vienna when he adopted Virgil’s injunction as his life motto: “Yield not thou to ills, but go forth to face them more boldly than thy Fortune shall allow thee”. The article deals with the reception of Mises’s later work. An analysis of his selected works shows that throughout his life he waged a ‘theoretical struggle’ against the blueprint for society and the economy created by Marx, subsequently embodied through terror.
Nieistniejący kościół Franciszkanów w Jaśle i jego twórca Michał Łużecki. Przyczynek do biografii
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2011-12) Laskowski, Andrzej
Neogotycki kościół Franciszkanów w Jaśle wzniesiony został w latach 1903–1904 według projektu lwowskiego architekta Michała Łużeckiego, który jest też projektantem kilku neogotyckich elementów wyposażenia wnętrza tejże świątyni. Jest to jedyny obiekt sakralny poza Lwowem zrealizowany według projektu wspomnianego twórcy. Kościół ten, zniszczony niemal doszczętnie u schyłku II wojny światowej, reprezentował typ skromnej świątyni neogotyckiej, składającej się zasadniczo z wieży, korpusu nawowego i zamkniętego trójbocznie prezbiterium, pozbawionej transeptu. Kościoły tego typu popularne były w owym czasie na ziemiach niemieckich, a i w Polsce nie brak podobnych przykładów. W świetle przeprowadzonych badań Michał Łużecki był typowym architektem epoki przełomu historyzmu i modernizmu. Wiedza i pomysłowość pozwalały mu na zgrabne poruszanie się wśród form neostylowych, stąd w jego dorobku znajdziemy koncepcje, w których pojawiają się zarówno inspiracje średniowieczem (neogotycki kościół w Jaśle), jak i architekturą nowożytną (neobarokowa fontanna z Matką Boską we Lwowie) czy realizacje będące indywidualną interpretacją form historycznych, gdzie kostium stylowy zostaje zastosowany we współczesnej funkcji (wieża wodna na Wystawie Krajowej we Lwowie). Równie śmiało operował też różnymi materiałami, nie stroniąc ani od kamienia, ani od cegły, ani od drewna (by wymienić w tym przypadku cieszący się dużym uznaniem publiczności Pawilon Łowiectwa na wspomnianej wystawie). Nie unikał też prac konserwatorskich. W istocie jednak drzemał w nim człowiek świadomy przełomu, twórca odczuwający potrzebę poszukiwania nowych środków wyrazu, czego dowodem są jego projekty i działania prowadzone już w XX wieku, utrzymane w duchu secesji. Jako pracownik, a następnie wieloletni kierownik Urzędu Budownictwa Miejskiego we Lwowie oraz juror w wielu konkursach architektonicznych cieszył się dużym uznaniem i autorytetem.
Ojciec Hieronim Warachim OFMCap (1916-2011) i Jego dzieło
(Uniwersytet Rzeszowski, 2021-05-26) Frysztak, Bernadeta
Celem dysertacji zatytułowanej Ojciec Hieronin Wara chim OFMCap (1916 - 2011) i Jego dzieło jest ukazanie życia i wszechstronnej działalności wybitnego kapucyna z sercem lwowiaka, człowieka modlitwy i Eucharystii, patrioty i kapelana AK zakochanego w mieście zawsze wiernym oraz w dziejach ojczyzny, redaktora i poety, wychowawcy młodych Polaków i Honorowego Obywa tela Sędziszowa Małopolskiego. Ten uczeń kapelana Legionów Polskich o. Kosmy Len czowskiego, apologeta myśli św. o. Pio i św. Jana Pawła II swoje powołanie realizował w wielu klasztorach, or ganizując duszpasterstwo katechetyczne, chorych, cha rytatywne, trzeźwościowe, pracę misyjną i rekolekcyjną. Swoją postawą i pracą przyczynił się on do integracji społeczeństwa polskiego na Ziemiach Odzyskanych, zagospodarowania obiektów sakralnych, zaś na Pod karpaciu, dzięki jego zaangażowaniu i głoszonym kaza niom, zaczął się rozwijać kult stygmatyka z San Gio wanni Rotondo. Ojciec Warachim - spowiednik i przewodnik w loretań-skim sanktuarium, przełożony wspólnoty franciszkań skiej w Wiener Neustadt prowadził aktywną działalność wydawniczą. Wiele utworów, jako wicepostulator pro cesu beatyfikacyjnego o. Serafina Kaszuby, poświęcił wędrowcy Bożemu po Wołyniu, Kazachstanie i Rosji. Z dokonań seniora ruchu harcerskiego, honorowego kapelana Związku Strzeleckiego „Strzelec” i propagatora pamięci Żołnierzy Niezłomnych czerpały i czerpią kolej ne pokolenia ludzi zaangażowanych i poszukujących.
„Pamięć” i „historia” instytucji. Ossolineum w międzypokoleniowej refleksji Polaków (do 1939 r.)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Hoszowska, Mariola
Autorka, przyjmując w artykule za punkt wyjścia rozróżnienie na „historię” i „pamięć”, odnosi je do instytucji, która w sensie topograficznym i kulturowym uważana była za ważną w życiu Polaków (głównie inteligencji) w epoce nowoczesności – lwowskiego Ossolineum. Nie przedstawia dziejów Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, ale interesuje ją odpowiedź na pytanie o proces kreowania w świadomości indywidualnej i społecznej wyjątkowego statusu lwowskiej książnicy i proponowany społeczeństwu przekaz o znaczeniu tego miejsca i związanych z nim wartości. Jest to próba analizy pamięci o instytucji w pryzmacie wiedzy naukowej na jej temat. Pisząca zwraca uwagę, że ZNiO najwięcej zawdzięczał swym pracownikom, którzy podejmowali zadanie przedstawiania jego osiągnięć w dłuższym bądź krótszym horyzoncie czasowym. Wskazując na różne nurty badań związanych z dziejami Zakładu i możliwości dalszych poszukiwań badawczych, autorka skupia uwagę na procesie kształtowania społecznej pamięci o ossolińskiej książnicy, wyodrębniając takie wątki jak: idea założycielska, rozwój instytucji i rola jej dyrektorów, stypendyści lwowskiej fundacji, z których dwóch, to znaczy Stanisław Łempicki i Stanisław Wasylewski, odegrało – dzięki wysokiej kulturze umysłowej i zdolnościom literackim – kluczową rolę w utrwalaniu pamięci o Ossolineum.
Polacy, Żydzi i antysemityzm w publicystyce Ryszarda Ganszyńca
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019) Chrostek, Mariusz
Ryszard Ganszyniec, an outstanding classicist, professor at the Jan Kazimierz University in the years 1920-1939 and, on and off, until 1946, as one of a few academic lecturers, openly opposed the growing wave of antisemitism among Polish students in interwar Lviv. His readings inspired by events at universities - the introduction of the so-called numerus clausus principle and of the bench ghetto in the thirties - were published in the form of two extensive brochures: The case of “numerus clausus” and its fundamental meaning. Academic antisemitism as a symptom of social antisemitism (1925) and Bench Ghetto (1937). The author did not only expose the low motives and methods of Polish nationalists. As a discerning humanist, he spoke on the principles of coexistence of two nations, Poles and Jews, in the new conditions of the resurgent Polish State after 123 years of political dependence. Despite the increasing acts of violence against Jewish youth, inspired mainly by the All-Polish Youth (beatings and even murders in the 1930s), and the passive, quiet consent of the majority of professors, Ganszyniec dealt with the phenomenon of numerus claususus on ethical, religious, economic and sociological levels. He reminded zealous Catholic nationalists of the Jewish origin of Christ. He juxtaposed the industriousness and austerity of Jews with the ineptitude of Poles, particularly visible in trade. He warned that attempts to transform the Polish nation into a politically and ethnically uniform formation would never succeed. He proved that privileging Polish students at universities leads them to laziness and strengthens their demanding attitudes. The bench ghetto, introduced by force during lectures, would begin to isolate Jewish shops, services, houses, and create places of retreat for this nation similar to the German concentration camps already existing at that time. Ganszyniec predicted that the Jews would be followed by communists, socialists, peasant activists and the entire opposition, until finally the single party system would take over, for which the Constitution would be only a “piece of paper”. The scholar saw the bench ghetto as a dangerous element in the nazification of society. One of the greatest weaknesses of Polish chauvinists, as he saw it, was the lack of any arguments for the alleged superiority of the “Polish race”. He easily proved the superiority of Jewish merits over those of Poles in building world cultural heritage. The postulates of the Lviv classicist, which made him many enemies, could not influence the situation at Polish universities on the eve of the Second World War, when two totalitarian systems were tightening around the Republic of Poland: Nazi and Stalinist.
Primadonna opery warszawskiej Bronisława Dowiakowska na gościnnych występach w Galicji
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Wąsacz-Krztoń, Jolanta
Bronisława Dowiakowska (1840–1910) była jedną z cenionych śpiewaczek opery warszawskiej. W ciągu ponad trzydziestu lat wykonywała olbrzymi repertuar, śpiewała ponad sto partii. Występowała też w operetkach. Posiadała doskonałą technikę wokalną i pamięć muzyczną oraz talent aktorski. Uznawano ją za jedną z najwybitniejszych polskich śpiewaczek operowych i operetkowych. W latach 70. i 80. XIX stulecia występowała gościnnie we Lwowie i w Krakowie, stając się podporą tych scen. Jej wizyty odbijały się szerokim echem w prasie lokalnej. Nazwisko primadonny warszawskiej wpisało się trwale w rozwój galicyjskiej kultury muzycznej, a w szczególności sceny operowej Galicji XIX stulecia.
„Przeważnie rzeźbię z własnej wyobraźni”. Twórczość sakralna Janiny Reichert-Toth we Lwowie i Krakowie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013-12) Grodziska, Karolina
Tekst stanowi prezentację biografii zapomnianej polskiej rzeźbiarki Janiny Reichert-Toth (1895–1986). Jedna z pierwszych studentek krakowskiej ASP, uczennica Konstantego Laszczki, w latach międzywojennych z sukcesem tworzyła we Lwowie portrety, dzieła sakralne i monumentalne rzeźby. Obiecująca kariera została przerwana przez wybuch wojny. Po repatriacji w 1946 roku do Krakowa, w nowych realiach politycznych i życiowych, artystka nie miała już możliwości odzyskać przedwojennej formy i artystycznego statusu.
Przewodniki po Lwowie opublikowane w latach 1919–1939 (bibliografia)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018) Mowna, Marianna
Lwów ma niezwykle bogatą bibliografię, której kompleksowe ujęcie może stać się przedmiotem odrębnego projektu badawczego. Naszym obecnym zamiarem jest próba bibliografii jednego z segmentów tego wielowymiarowego zagadnienia obejmująca przewodniki miejskie jako gatunek literatury krajoznawczej. Ramy chronologiczne dotyczą tylko jednego z historycznych okresów, w których ukazywały się przewodniki po Lwowie – 1919–1939. Bibliografia publikacji przewodnikowych została podzielona na pięć rozdziałów tematycznych, w których materiał źródłowy jest prezentowany w porządku chronologicznym. Obejmuje zatem: „Przewodniki po Lwowie”; „Przewodnik po Lwowie” w przewodnikach ogolnych; „Przewodniki po Lwowie” w kalendarzach ilustrowanych, katalogach adresów, katalogach wystaw, przewodnikach po „Targach Wschodnich”, informatorach, prasie; „Przewodniki po zabytkach historii i kultury”; „Katalogi adresów, informatory turystyczne, wykazy ulic i placów oraz publikacje reklamowe”. Mimo wysiłków poczynionych w celu stworzenia bibliografii przewodników po Lwowie wciąż brakuje kompletnego opisu bibliograficznego niektórych publikacji. W opisach wydawnictw zachowane zostały cechy języka i pisownia oryginału. Dla kompletności opisu oprócz nazwy wydawnictwa wskazano również drukarnię lub nazwisko jej właściciela, nazwę instytucji graficznej, jeżeli były wymienione w informacji wyjściowej.
Rola Ossolineum w pracy naukowej galicyjskiej inteligencji – na podstawie wspomnień i listów jego bibliotekarzy i czytelników
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Chrostek, Mariusz
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie do roku 1918 to jedna z najważniejszych instytucji naukowych na ziemiach polskich pod zaborem austriackim. Przyczynili się do tego zasłużeni pracownicy, którzy oprócz typowych prac bibliotekarskich prowadzili badania naukowe. Byli wśród nich znani historycy i literaturoznawcy. O roli, jaką Ossolineum odgrywało w pracy naukowej przedstawicieli galicyjskiej inteligencji, świadczą ich wspomnienia i listy. Na ich podstawie poznajemy charakter i warunki pracy ossolińczyków, w tym współpracę korespondencyjną z szerokim gronem intelektualistów nie tylko z terenów dawnych ziem polskich, ale i z zagranicy.
„Romantyczne” podróże Augusta Bielowskiego
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Kawalec, Agnieszka
W drugiej połowie lat 20. oraz w latach 30. XIX wieku Lwów miał coraz więcej do zaoferowania młodym ludziom. Reaktywowany w 1817 r. i dość prężnie rozwijający się uniwersytet przyciągał młodzież galicyjską pragnącą zdobyć wykształcenie akademickie, by w przyszłości zapewnić sobie stabilną egzystencję. I choć wszechnica lwowska, w pełni zgermanizowana, daleka była od krzewienia postaw narodowych, to za sprawą kilku profesorów nieśmiało, ale dość skutecznie rozbudzała głęboko uśpione pragnienia. Pierwsze pisma literackie publikowane przez braci Chłędowskich, teatr lwowski kierowany przez Jana Nepomucena Kamińskiego, twórczość Aleksandra Fredry – wszystko to budowało atmosferę sprzyjającą samokształceniu oraz pierwszym samodzielnym próbom literackim studentów. Wśród nich zaczęli pojawiać się liderzy, którzy potrafili skupić wokół siebie grono przyjaciół i motywować ich do wzmożonej pracy na polu literatury i przeszłości dziejowej. Jednym z takich organizatorów życia literackiego we Lwowie był August Bielowski, wokół którego powstała grupa literacka nazwana po latach „Ziewonią”. Niniejszy tekst poświęcony został początkowemu okresowi działalności literackiej Bielowskiego, który wraz z przyjaciółmi szukał nowych, oryginalnych źródeł literatury narodowej. Dostrzegał je w twórczości ludowej i słowiańskiej. Opisywane w tekście podróże Augusta Bielowskiego po Galicji miały na celu uzasadnić słuszność stawianej tezy. Służyły zebraniu materiału źródłowego (pieśni, opowieści ludowych, wierzeń, zwyczajów przechowujących pielęgnowane przez wieki tradycje, sięgające niekiedy do czasów pogańskich), który służył za kanwę późniejszej twórczości poetów. Opisy podróży oddają atmosferę, charakter i warunki, w jakich się odbywały. Ukazują dziewiczą przyrodę, obfitują w poetyckie opisy krajobrazów, wskazują na niekłamaną fascynację ludowością, odsłaniają również początki formowania się profesjonalnych badań etnograficznych, archeologicznych i historycznych.
Środowisko inteligencji technicznej we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej. Szkoła Politechniczna i Towarzystwo Politechniczne
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2024-09) Franaszek, Piotr
Istotną część galicyjskiej inteligencji stanowiła inteligencja techniczna. Wielu jej przedstawicieli związanych było ze Lwowem, a szczególnie z lwowską Szkołą Politechniczną, jedną z najstarszych szkół akademickich o profilu technicznym w Europie. Niezwykle ważnymi ośrodkami integrującymi lwowską inteligencję techniczną stały się organizacje branżowe, spośród których najważniejsze było Towarzystwo Politechniczne we Lwowie. Działacze Towarzystwa włączali się w życie naukowe, ekonomiczne, społeczne, a nawet polityczne Galicji. Tworzyli swego rodzaju grupę nacisku na władze autonomiczne różnego szczebla i władze centralne w Wiedniu. Praktyczna działalność przejawiała się w publikacjach zamieszczanych w prasie fachowej, cyklicznych odczytach naukowych, organizacji konkursów na plany i projekty techniczne, a także w organizowaniu zjazdów skupiających inteligencję techniczną ze wszystkich zaborów.
Stosunki polsko- ukraińskie w latach 1989- 2005 w świetle polskiej publicystyki
(2016-01-18) Basak, Przemysław
U podstaw powstania rozprawy leżało przybliżenie wzajemnych relacji pomiędzy Polską a Ukrainą i opisanie ich stosunków w formie całościowej. Przedstawiając wszystkie ważne wydarzenia jakie miały miejsce w różnych dziedzinach wzajemnych kontaktów w latach 1989 2005. Do tej pory nikt jeszcze nie zdecydował się na opisanie obrazu obu narodów w polskiej publicystyce w wymienionych latach. Olbrzymia ilośd materiałów źródłowych bez wątpienia odstręczała badaczy od próby napisania pracy naukowej poświęconej tej kwestii. Temat ten wywołuje wiele kontrowersji i emocji, najczęściej o charakterze negatywnym. Szczególnym utrudnieniem dla badacza, był nieodległy czas historyczny jaki został zaprezentowany w tej pracy, co powodowało, że wiele osób nie potrafi podejść do omawianego okresu z odpowiednim dla historyka dystansem. Podstawową bazą źródłową do opracowania niniejszej pracy stała się prasa codzienna. W ciągu omawianego w pracy okresu sporo z tytułów „zniknęło” z rynku wydawniczego a wiele nowych zajęło ich miejsce. Sytuacja taka występowała głównie na początku lat 90- tych. W tamtym okresie ulegały likwidacji liczne czasopisma wydawane w czasach Polski Ludowej przez organy państwowe np.: „Odrodzenie”, „Trybuna Ludu”. Na ich miejsce powstawały pisma założone przez prywatny kapitał. Głównym celem pracy była próba zbadania stosunków polsko- ukraińskich w latach 1989- 2005 na podstawie ogólnokrajowej publicystyki. W szczególności starałem się znaleźć odpowiedzi na główny problem pracy: „w jaki sposób polska publicystyka wpływała na polskie społeczeństwo”, wliczając odpowiedzi na następujące pytania: 1. Jakie są przyczyny wzajemnych konfliktów oraz próby ich rozwiązania na przestrzeni wieków ? 2. Jaki obraz sąsiada istniał w społeczeństwach Polski i Ukrainy ? 3. Czy była możliwość stworzenia nowoczesnych narodów sąsiadujących pokojowo ? 4. Jakie możliwości rozwoju posiadały mniejszości narodowe na Ukrainie i w Polsce ? 5. Jaką rolę w osiąganiu porozumienia pomiędzy obu narodami odegrały czynniki polityczne, religijne, społeczne ? 6. Jaka jest możliwość przeprowadzenia zmian politycznych, które umożliwiłyby „wejście” Ukrainy do Europy ? Analizując wzajemne stosunki obu narodów należy zadać pytanie czy mogłyby one przebiec w sposób odmienny niż w rzeczywistości miało to miejsce? Odpowiedź niestety jest negatywna. Nawet kiedy oba narody dążyły do porozumienia, co niestety miało miejsce bardzo rzadko interweniowały państwa ościenne. Sytuację taką mogliśmy zaobserwować już w czasach powstania Chmielnickiego, w czasie którego konflikt pomiędzy Kozakami a Polską wykorzystała Rosja, zajmując olbrzymie połacie ziem ruskich. W czasie II wojny światowej wpływ na wzajemne relacje polsko- ukraińskie wywierały nazistowskie Niemcy. Nic nie uległo zmianie w latach 90- tych i na początku XXI wieku. Rosja bardzo szybko powróciła do imperialnej polityki nie godząc się z utratą wpływów na terenie Ukrainy. Polska publicystyka bardzo często interesowała się konfliktami pomiędzy oboma narodami. Wielu autorów skupiało się przede wszystkim na historii. Rzeź na Wołyniu lub Akcja Wisła były motywem przewodnim wielu publikacji. Omawiając rzeczywistość wskazywali oni bariery jakie występowała w obu krajach, bardzo często wyolbrzymiając incydenty o charakterze lokalnym do wagi spraw międzynarodowych.