Przeglądanie według Temat "II Rzeczpospolita"

Aktualnie wyświetlane 1 - 12 z 12

Aspekty polityczne i gospodarcze w działalności dyplomatycznej Leona Orłowskiego
(2015-06-09) Pietrzyk, Paweł
Prezentowana dysertacja doktorska przedstawia biografię Leona Orłowskiego, dyplomaty, pracującego w polskiej służbie zagranicznej, niemalże w całym okresie II Rzeczypospolitej, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów politycznych i gospodarczych w jego działalności dyplomatycznej. Ukoronowaniem kariery Orłowskiego było stanowisko posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego na Węgrzech, które piastował w latach 1936-1940. Z punktu widzenia działalności dyplomatycznej, okres ten był najważniejszy w jego karierze zawodowej. Wcześniej Orłowski był urzędnikiem w Konsulacie RP w Nowym Jorku, następnie sekretarzem Poselstwa RP w Waszyngtonie, kierownikiem referatów w centrali MSZ w Warszawie oraz sekretarzem Ambasady RP w Londynie. Po zakończeniu swojej misji w Budapeszcie nie powrócił już do czynnej służby dyplomatycznej. W 1941 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, gdzie się osiedlił i mieszkał przez ponad 35 lat. W USA działał w różnych organizacjach polonijnych, pracował dla Organizacji Narodów Zjednoczonych, Radia Wolna Europa, a przede wszystkim poświęcił się pisaniu artykułów i książek, głównie o tematyce historycznej. Ramy chronologiczne pracy odpowiadają latom życia Leona Orłowskiego (1891-1976), a poszczególne okresy jego życia zostały potraktowane w sposób równorzędny. Orłowski to doskonały przykład dyplomaty z tzw. drugiego szeregu. Bardziej urzędnika niż polityka, który karierę budował nie na znajomościach i układach personalnych, ale przede wszystkim na wiedzy i umiejętnościach. Był wysoko oceniany nie tylko przez swoich bezpośrednich przełożonych.
Charakter polityki agrarnej rządów polskich we wschodnich oraz południowo-wschodnich województwach II Rzeczypospolitej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Hud, Bohdan; Muravskiy, Oleg
Autorzy formułują i argumentują tezę, że polityka agrarna odrodzonego państwa polskiego na terenach „ukrainnych” (galicyjskich oraz wołyńsko-poleskich) stała się w rzeczywistości elementem jego polityki narodowościowej. Korzenie owej polityki agrarnej sięgały czasów sprzed I wojny światowej. Polscy politycy galicyjscy wprowadzili wówczas regulację stanowiącą, że z parcelacji wielkich majątków ziemskich na terenach mieszanych pod względem narodowościowym powinni korzystać przede wszystkim drobni właściciele polscy, a nie Rusini. Z upływem czasu podejście takie stało się kamieniem węgielnym polityki agrarnej II Rzeczypospolitej. Przyjęte w latach 20. XX w. ustawy wyznaczające zasady reformy rolnej były dyskryminujące dla ukraińskich chłopów mieszkających na kresach południowo-wschodnich II RP. Przede wszystkim ze względu na tzw. rację stanu przewidywały one dalsze istnienie wielkiej własności ziemskiej na tych terenach. Ponadto nawet wyznaczona aktami prawnymi górna granica „normy” – od 300 do 700 ha – niejednokrotnie była znacznie przekraczana. Dyskryminacja miejscowych chłopów w procesie parcelacji dodatkowo była pogłębiana przez państwową politykę osadnictwa wojskowego i kolonizacji cywilnej terenów z przewagą ludności „niepolskiej”. Zakładano, że tylko polski chłop może „uspokoić kresy”. Pojawienie się w zamkniętych społeczeństwach wiejskich stosunkowo dużej liczby „obcych-obcych” zaostrzało problem braku ziemi uprawnej, dawało podstawy do pogłębiania się konfliktów społecznych oraz tworzyło korzystne warunki do prowadzenia propagandy zarówno nacjonalistycznej, jak i komunistycznej. Tak więc „narodowy” charakter agrarnej polityki polskich rządów w latach międzywojnia wywarł negatywny wpływ na stosunki polsko-ukraińskie zarówno w tym okresie, jak i w czasie II wojny światowej.
Działalność polityczna rodu Tarnowskich z Dzikowa w II RP
(Uniwersytet Rzeszowski, 2020-07-01) Kasiarz, Anna
Tarnowscy jeden z najstarszych i najważniejszych rodów ziemiańskich II Rzeczpospolitej, doświadczyli w latach 1918-1939 zjawisk i przemian jakie były udziałem całej ich warstwy. Ostatni przedstawiciele rodu Jan Zdzisław i jego syn Artur aktywnie uczestniczyli w życiu politycznym i społecznym, tak w wymiarze lokalnym, jak i ogólnopolskim. Pierwszy z nich był m.in. senatorem, drugim posłem w Parlamencie II RP. Obaj byli także liderami ruchu konserwatywnego, który przybierał w tamtym okresie różne formy organizacyjne. Apogeum znaczenia politycznego Tarnowskich był słynny zjazd konserwatystów małopolskich i ich spotkanie z wysłannikiem Piłsudskiego, płk. Walerym Sławkiem, w ich rodzinnym domu w 1927 roku. Tarnowscy realizując swoistą misję, musieli z jednej strony osadzić ją w tradycji rodu i spuściźnie jego wielkich przedstawicieli, z drugiej zaś w zmieniających się dynamicznie procesach społecznych i politycznych lat 30-tych XX wieku. Wierni testamentowi przodków i zasadom konserwatyzmu, stawali się coraz bardziej anachroniczni, w świecie, w którym reguły wyznaczały totalitarne ideologie. II wojna światowa przyniosła zagładę dotychczasowego świata, a także kres polskiego ziemiaństwa.
From the apartment for the worker to the apartment for Kovalsky: concepts and realities of housing in Poland in years 1918–1939 and 1944–1989
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016) Jarosz, Dariusz
In pre-war Poland housing for families of modest incomes in towns (chiefly workers) was not the object of particular interest of the state authorities. Direct state involvement in solving the deteriorating conditions of workers’ housing, cooperative building and employer initiatives in providing workers’ housing were of negligible significance. Two factors had a decisive influence on the transformations of this housing policy after World War II : varied war consequences (demographic and wide-scale destruction of the housing stock), and the political concepts of the new Polish authorities. The new housing policy was already formulated in 1944–45. In accordance with the new law, local authorities acquired the right to allocate housing to people whose work required living in towns. The ideological pressure to ensure better housing conditions, above all for industrial workers, caused restrictions on investment opportunities in the private housing sector initiative. It began to change after 1956. The Polish housing question was to be solved by state-subsidised cooperative building . Distinguishing workers as that social group which for ideological reasons deserved privileged access to new housing was ever more frequently replaced in the official language of the authorities with “non-class” distinctions (faceless Mr and Mrs Kovalski). In the end phase of the People’s Republic, workers’ housing conditions bore no comparison to those from before the war. But while the gaps separating them from those of other, higher social strata remained, the disproportions were reduced as compared to those of the prewar period.
Generał brygady pilot Bolesław Feliks Stachoń (1897–1941). Przyczynek do badań biograficznych oficera i lotnika
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2020) Woźny, Grażyna
W 2021 r. minie 80 lat od śmierci Bolesława Stachonia, polskiego pilota i oficera łącznikowego Królewskich Sił Powietrznych (RAF). Jego wkład w rozwój polskiego lotnictwa i praca komendanta obozu zbornego w Eastchurch (XII 1939 – VII1 940) i lotniska Swinderby (VII 1940 – VII 1941 r.), z którego wykonywał loty bojowe, ciągle pozostają nieznane. Wykształcenie, doświadczenie wojenne oraz znajomość języków obcych predestynowały Stachonia do pełnienia wysokich funkcji wojskach. Był m.in. komendantem parku w 11. Pułku Lotniczym w Lidzie, Szkoły Pilotów w Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa oraz komendantem Lotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu. Prowadził działalność redakcyjną i publikował teksty w „Przeglądzie Lotniczym...”, a także wydawał książki z zakresu pilotażu. Przed wybuchem II wojny światowej pełnił funkcję dyplomatyczną w Moskwie. Był pierwszym Polakiem posiadającym licencję pilota wiatrakowca, dzięki czemu sprowadził statek powietrzny C-30 do Warszawy. We wrześniu 1939 r. dowodził jednostkami lotniczymi, które strąciły ponad 20 samolotów niemieckich. Na rozkaz gen. Józefa Zająca udał się z misją wojskową do Rumunii, gdzie zajmował się ewakuacją polskich lotników do Francji. Stamtąd okrężną drogą trafił do Anglii, gdzie był dowódcą Ośrodka Wyszkolenia Ochotniczej Rezerwy RAF. Na emigracji kontynuował działalność redakcyjną; współtworzył czasopismo „Wiadomości ze Świata: Codzienny biuletyn Centrum Lotnictwa Polskiego w Anglii”; wydał „Jednodniówkę Lotnictwa Polskiego w Anglii”. Bolesław Stachoń to ikona polskiego lotnictwa międzywojennego i pilot najwyższej klasy. Zginął podczas trzeciego lotu bombowego 4 lipca 1941 r.
Główne kierunki polityki państwa wobec funduszy ubezpieczeń społecznych w II Rzeczypospolitej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Chylak, Karol
W II Rzeczypospolitej dość wyraźnie objawiła się dążność do wykorzystania funduszy ubezpieczeń społecznych w polityce gospodarczej. Zasady finansowania systemów ubezpieczeń o charakterze długoterminowym sprzyjały prowadzeniu takiej polityki. Z biegiem lat władze skonstruowały instrumentarium, za pomocą którego wpływały na sposoby i kierunki alokacji funduszy ubezpieczeń społecznych, dążąc do przejęcia kontroli nad tymi funduszami i przekształcenia ich w jeden z istotniejszych rezerwuarów kapitału inwestycyjnego w polityce gospodarczej. Wykorzystywano do tego banki państwowe, poprzez które uwalniano kapitały zapasowe niejako zamrożone w ubezpieczeniach społecznych. Środki te z roku na rok nabierały coraz większego znaczenia w polityce inwestycyjnej kolejnych rządów II Rzeczypospolitej. Fundusze były znaczące, zwłaszcza po wprowadzeniu ubezpieczenia pracowników umysłowych, a następnie emerytalnego robotników. Po pozytywnej ocenie realizacji pierwszych programów inwestycyjnych z funduszy ubezpieczeń społecznych na przełomie lat 20. i 30. XX w. w następnych latach zdecydowano o większym ich zaangażowaniu. Kwestia ta miała niebagatelne znaczenie podczas wprowadzania reformy ubezpieczeń społecznych w 1933 r. Wyraźnie bowiem wskazano, że część funduszy ubezpieczeń społecznych o charakterze długoterminowym zostanie włączona do zasobów kapitału wykorzystywanego przez państwo.
Konspiracyjna działalność Ireny Wirszyłło (1903–1944) – strażniczki więziennej z Pawiaka i Aresztu Centralnego w Warszawie
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017) Kułan, Bartosz
Losy pracowników przedwojennej Straży Więziennej niezbyt często stają się tematem szerszych opracowań. Można to zaobserwować zarówno w odniesieniu do lat 1918–1939, jak i 1939–1945. Lepiej opracowany jest okres okupacyjny, gorzej natomiast czasy przedwojenne. Prezentowany artykuł opisuje losy Ireny Wirszyłło, strażniczki więziennej pracującej na Pawiaku i w areszcie przy ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie. Swoją karierę w więziennictwie Irena Wirszyłło rozpoczęła w 1925 r., jednak z tego okresu jej życia nie zachowało się zbyt wiele interesujących materiałów. Więcej informacji posiadamy z czasów okupacji. Z pewnością był to okres szczególnie trudny w życiu Ireny Wirszyłło, ale też najlepiej ukazujący bohaterskość jej postawy. Od początku okupacji Irena Wirszyłło zaangażowała się w działalność konspiracyjną, początkowo w Związku Walki Zbrojnej, a później w Armii Krajowej. W ramach swoich obowiązków niosła pomoc uwięzionym oraz ułatwiała wywiadowi Armii Krajowej pozyskanie informacji na temat funkcjonowania więzienia na Pawiaku w czasie okupacji. Dodatkowo Irena Wirszyłło werbowała funkcjonariuszki Straży Więziennej do pracy konspiracyjnej. Jednym z istotniejszych działań podjętych przez Irenę Wirszyłło i pracowników więziennych z Pawiaka była próba uwolnienia Stefana Starzyńskiego. Ostatecznie akcja ta nie powiodła się w wyniku odmowy ucieczki przez prezydenta Warszawy. Działalność konspiracyjna Ireny Wirszyłło zakończyła się dla niej tragicznie. Najpierw trafiła na Pawiak, a później do obozu w Auschwitz, gdzie zmarła. Nie mniej tragiczne są losy najbliższych Ireny Wirszyłło, jej mąż został zamordowany w Katyniu, jej dwóch braci również nie przeżyło sowieckiej niewoli.
„Kupuj wyroby polskie”. Akcja popierania wytwórczości krajowej w 1928 r. w związku z 10. rocznicą odzyskania niepodległości
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2023-06) Majcher-Ociesa, Edyta
Akcja popierania krajowej wytwórczości w 1928 r. była zaplanowana. Pomysł wyszedł ze sfer rządowych, realizację przekazano wojewodom i starostom, a uczestnictwo należało do społeczeństwa, w tym przedstawicieli organizacji o charakterze społecznym i gospodarczym. Wytyczne zostały przedstawione na zjeździe wojewodów 17 września 1928 r. w Warszawie. Wojewodowie wyznaczyli osoby odpowiedzialne za realizację, opracowano plan działania, spisano pomysły oraz dokonano wyboru organizacji i grup docelowych, które należało zaangażować. Następnie przystąpiono do działania. Artykuł składa się z pięciu części. W pierwszej przedstawiono założenia akcji promowania krajowych towarów i surowców oraz jej pierwszy etap informacyjny, następnie opisano realizację akcji w podziale na wykonawców i formy realizacji. Opis zamyka podsumowanie akcji i zakończenie. Celem artykułu jest przedstawienie akcji promowania krajowej wytwórczości jako zjawiska pozytywnego i jednoczącego społeczeństwo II Rzeczypospolitej w 1928 r., w ramach obchodów 10. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.
Nowoczesny plan rozwoju gospodarczo-społecznego II Rzeczypospolitej – Centralny Okręg Przemysłowy (COP)
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2021) Chyra-Rolicz, Zofia
Celem artykułu jest przypomnienie nowatorskiego w okresie międzywojennym planu utworzenia Centralnego Okręgu Przemysłowego, służącego aktywizacji gospodarczej i społecznej słabo rozwiniętych rolniczych terenów Polski południowo-wschodniej. Rozwój gospodarczy tych terenów połączony został z urbanizacją i tworzeniem przemysłu obronnego, powstawaniem wielu nowych przedsiębiorstw i spółdzielni, dających ludności pracę i szansę awansu cywilizacyjnego. Stanowił dobry przykład realizacji gospodarki planowej, służącej wzmocnieniu państwa, łagodzeniu skutków biedy i konfliktów społecznych, umożliwiającego urzeczywistnienie aspiracji obywateli. Realizacja tego planu umożliwiła współpracę wielu różnych partnerów: administracji państwowej, samorządowej, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych oraz spółdzielni różnych typów (spożywców, rolniczo-handlowych, mieszkaniowych, banków) i inicjatywy prywatnej. Przedstawiony tu został mniej dotąd znany wkład spółdzielczości w realizację tego planu. Podano wiele przykładów inwestycji spółdzielczych: tworzenia zakładów przetwórczych i zakładania nowych spółdzielni w środowisku małomiasteczkowym i wiejskim. W artykule zastosowano metodę analityczno-historyczną, kwerendy źródłowe i dostępne opracowania. Budowa COP to udany przykład interwencjonizmu państwowego w okresie wychodzenia z wielkiego kryzysu gospodarczego. Jego realizację przerwała II wojna światowa, a okupanci hitlerowscy wykorzystywali powstającą bazę przemysłową dla swoich celów wojennych. Rozbudowywana sieć spółdzielni służyła potrzebom polskiego społeczeństwa i była oparciem dla ruchu oporu. Do inwestycji COP nawiązywano w Polsce Ludowej i kontynuowano je w socjalistycznej gospodarce planowej, chociaż w nowym kształcie powojennej Polski, bez Kresów Wschodnich wcielonych do ZSRR. Prekursorski charakter tej koncepcji otwierał szerokie pole dla gospodarki społecznej (dziś nazywanej społeczną gospodarką rynkową), działającej dla zaspokojenia różnorodnych potrzeb swego środowiska, co jest współcześnie wskazywane jako jej cele.
Obraz Żydów w polskiej myśli historycznej okresu II Rzeczypospolitej Syntezy, parasyntezy i podręczniki dziejów ojczystych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2022-12-20) Szeloch, Ewa
Celem niniejszej rozprawy jest ukazanie wielowymiarowego obrazu Żydów zaprezentowanego w polskiej myśli historycznej lat 1918-1939. Głównym przedmiotem badań stały się syntezy, parasyntezy oraz podręczniki dziejów ojczystych, które wyszły spod pióra historyków polskich. Cezurę czasową rozprawy doktorskiej wyznacza z jednej strony odzyskanie przez Polskę niepodległości, a z drugiej - wybuch II wojny światowej. Konstrukcja pracy oparta została na układzie chronologiczno-problemowym. Wyjątek stanowi część poświęcona podręcznikom szkolnym w latach 30-tych XX wieku. Ze względu na występujące wówczas jednolite wzorce wychowawcze. W pierwszym rozdziale ukazałam obraz Żydów w syntezach, parasyntezach oraz podręcznikach szkolnych lat 1900-1914. W drugim z kolei przeanalizowałam syntezy i parasyntezy lat 1918-1939. Podzieliłam go na dwa podrozdziały. W pierwszej kolejności analizie poddane zostały opracowania ogólne i opracowania dziejów politycznych. Następnie w podrozdziale drugim omówiłam prace parasyntetyczne. Zaliczyłam do nich publikacje specjalistyczne, odnoszące się do poszczególnych dziedzin historii. W trzecim rozdziale rozprawy omówiłam podręczniki historii ojczystej, które obowiązywały w okresie międzywojennym. W ramach tego rozdziału dokonałam podziału na prace opublikowane do reformy jędrzejewiczowskiej oraz te, które ukazały się w latach 1932-1939.
Rola edukacji religijnej w procesie wychowawczym w gimnazjach Okręgu Szkolnego Krakowskiego w okresie II Rzeczypospolitej
(Uniwersytet Rzeszowski, 2022-01-20) Jaworski, Piotr
Wychowanie religijne dzieci i młodzieży zawsze stanowiło przedmiot szczególnej troski władz kościelnych i państwowych, jak również społeczeństwa polskiego. Tematyka niniejszej rozprawy dotyczy roli edukacji religijnej w procesie wychowania uczniów szkół gimnazjalnych w Okręgu Szkolnym Krakowskim w Polsce lat 1918-1939. Podejmuje więc w szerszym zakresie problematykę ogólną dotyczącą wychowania uczniów szkół średnich w tym okresie, natomiast w szczegółowym zakresie kwestie postaw religijnych uczniów, jednego z zagadnień ważnych w całokształcie problematyki wychowawczej tegoż szkolnictwa. W II Rzeczypospolitej ważność problematyki wychowawczej w szkolnictwie średnim wynikała z faktu jej ścisłego związku z koniecznością odbudowy świadomości narodowej i obywatelskiej polskiego społeczeństwa. Wychowanie religijne było po części wkomponowane w założenia wychowania narodowego i zarazem patriotycznego. Konstrukcja pracy została podyktowana przez tematykę zaznaczoną w temacie oraz charakter dostępnego materiału źródłowego. Pod względem konstrukcji rozprawa składa się z sześciu rozdziałów. Realizacja tematu rozprawy – przedstawienie wpływu edukacji religijnej na proces wychowawczy uczniów szkół średnich w Okręgu Szkolnym Krakowskim w okresie międzywojennym w możliwie szerokim kontekście – mam nadzieję nie tylko wyeksponuje znaczenie pierwiastka religijnego w procesie wychowawczym, ale również pokaże wzajemne powiązanie i przenikanie wychowania religijnego, patriotycznego i narodowego., a także będzie inspiracją do podejmowania dalszych badań w tym kierunku.
Tradycja kółek uczniowskich gimnazjów autonomicznej Galicji w Okręgu Szkolnym Krakowskim i Lwowskim II Rzeczypospolitej
(Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022-12) Juśko, Edmund; Niedojadło, Andrzej
Kółka uczniowskie naukowe, jak i zainteresowań w gimnazjach autonomicznej Galicji, oprócz ważnego znaczenia dydaktycznego odgrywały również istotną rolę wychowawczą. Uczyły szacunku do narodowej tradycji i historii kształtując w ten sposób postawy patriotyczne. Funkcjonowały praktycznie we wszystkich gimnazjach. Liczba ich w poszczególnych szkołach była różna. Cieszyły się one zainteresowaniem ze strony uczniów, o czym świadczy znaczna ich frekwencja na zajęciach. Po odzyskaniu niepodległości szkoły Okręgu Szkolnego Krakowskiego kontynuowały formy pracy pozwalające wzbogacać zakresy wiedzy naukowej uczniów oraz poszerzać o nowe treści programy obowiązkowych przedmiotów nauczania będące nawiązaniem do tradycji galicyjskiej. Niezależnie od modelu wychowania: narodowego czy państwowego kształtowały u uczniów postawy patriotyczne, obywatelskie. Budowały u nich szacunek dla wartości narodowych i bogatego dziedzictwa kultury. Zarówno kółka naukowe, jak i zainteresowań w autonomicznej Galicji, a potem w II Rzeczypospolitej funkcjonowały praktycznie we wszystkich gimnazjach. Były to kółka tematycznie związane z programowymi przedmiotami: historyczne, teologiczne, przyrodnicze, matematyczne, fizyczne, germanistów, polonistyczne, filozoficzne, a także wynikające z określonych zainteresowań uczniów, np.: abstynenckie, miłośników teatru, samokształceniowe, estetyczne, turystyczne, ekonomiczne, fotograficzne, krajoznawcze, muzyczno-śpiewacze, sportowe, miłośników książek, introligatorskie, literackie, etyczne, higieniczne, zabaw ruchowych, artystyczne, dramatyczne, literackie i inne. Należała do nich przeważająca część uczniów. W części szkół kółka uczniowskie organizacyjnie tworzone były w ramach działalności czytelni. Opiekunami z reguły byli nauczyciele przedmiotów bądź uczący wykazujący zainteresowania tematem działania danego kółka. Galicyjskie kółka uczniowskie miały wsparcie dyrektorów szkół. Według nich powinny kółka zachować naukowy charakter, ich tworzenie winni wspierać nauczyciele, a decyzję o ich organizowaniu należy pozostawić samorządom młodzieżowym. Kółka uczniowskie w gimnazjach autonomicznej Galicji jako forma pracy dydaktycznej i wychowawczej były istotnym wkładem w rozwój tego typu działalności uczniowskiej w polskiej szkole średniej lat międzywojennych, tym samym wkładem oświaty galicyjskiej do tworzącego polskiego systemu szkolnego lat 1918–1939. Oprócz kółek uczniowie swoje zainteresowania mogli rozwijać w ramach działalności czytelni, gmin klasowych, SKO, Sodalicji Marjańskiej, klubów sportowych, hufca szkolnego P.W., harcerstwa czy świetlicy.